گراند هتل تهران، نخستین هتلِ بنا شده در ایران است که در خیابان لاله زار جنوبی و در مجاورت کوچه ملی یا کوچه‌ی باربدِ کنونی، قرار دارد. این بنای تاریخیِ متعلق به دوره‌ی قاجار، در سال ۱۳۸۱ خورشیدی، به ثبت ملی ایران رسیده است و از جذاب‌ترین جاهای دیدنی تهران به شمار می‌رود.
تاریخ گراند هتل تهران
در دوره‌ی قاجار، مهاجری قفقازی به نام «باقرخان»، قطعه زمینی را از سیف‌الدوله، یکی از نوادگان فتحعلی شاه، خریداری کرد و ساختمانی در آن بنا نمود. این زمین، دارای مساحتی حدود ۱۳۰۰ مترمربع بود و در خیابان لاله زارِ تهران قرار داشت.
او در نظر داشت این ساختمان را به عنوان محل اقامت مسافران و با عنوان «گراند هتل تهران» استفاده کند. تا پیش از آن، مسافران در سفارتخانه‌ها، کاروانسراها و یا منازل مردم، اقامت می‌کردند.
این بنا، اولین هتلِ ایران بود و طرحی مشابه هتل‌های اروپایی داشت. شیوه‌ی پذیرایی از مهمانان نیز مشابه شیوه‌ی اروپائیان بود. به همین سبب، به تدریج، شهرت و آوازه آن به همه‌ی دنیا، از جمله پاریس رسید. بنابراین، دیپلمات‌ها، مسافران و گردشگران سیاسی و خارجی برای اقامت در ایران، گراند هتل تهران را انتخاب می‌کردند.
بنای مزبور، علاوه بر کاربرد اقامتیِ خود، دارای امکانات دیگری نیز بود و برنامه‌های هنری، فرهنگی و… در آن اجرا می‌شدند. یکی از برنامه‌های پرطرفدار آن، کنسرت‌های «قمرالملوک وزیری»، خواننده آوازهای سنتی ایران، بود که به شیوه‌ی جالبی انجام می‌شد. در پی اجرای این برنامه در سال ۱۳۰۷ خورشیدی، ورود بانوان به هتل بلامانع شد که در آن دوران بی سابقه بود.
بنای مزبور تا اواسط حکومت پهلوی به فعالیت خود ادامه داد و سپس قسمت‌هایی از آن تبدیل به مغازه‌هایی جهت فروش لوازم الکتریکی شد.
تأسیس تئاتر یا تماشاخانه در هتل و سیر تحول آن
در سالن نمایشِ گراند هتل تهران، در طی یک دهه، نمایش‌های گوناگونی اجرا می‌شد که یکی از آنها، نمایش «رستاخیز سلاطین ایران» به نویسندگی و کارگردانی «میرزاده عشقی» بود.
علاوه برآن، کنسرتی که توسط پرآوازه‌ترین خواننده‌ی زنِ آوازهای سنتی ایران، قمرالملوک وزیری، در این سالن اجرا شد، سر و صدای زیادی به پا کرد.
پس از آن، سید علی نصر، از رجال بانفوذ دوره پهلوی اول، توانست در زمینه‌ی هنر و نمایش اقدامات مهمی را انجام بدهد. او به عنوان اولین قدم در سال ۱۳۱۹ خورشیدی، «تماشاخانه‌ی دائمی ایران» را تأسیس نمود.
عنوان تماشاخانه به این جهت انتخاب شده بود که حوزه‌ی فعالیت آن، برای عوام قابل فهم باشد. احداث تماشاخانه‌ی مورد نظر سبب شد به تدریج، سالن‌های نمایش دیگری نیز ایجاد گردند که برخی از آنها عبارتند بودند از:
- تئاتر پارس، تئاتر ایران، مادام بری، تماشاخانه‌ی هنر و تئاتر دهقان.
پس از آن، نصر سالن گراند هتل تهران را برای توسعه‌ی فعالیت‌های خود در حوزه نمایش اجاره کرد تا تئاتری دائمی در آن برپا کند. او با اعمال تغییراتی در طراحی داخلی سالن، «تماشاخانه تهران» را در این هتل افتتاح کرد. علی نصر، به بازیگران تئاتر حقوق ماهیانه پرداخت می‌کرد و اجازه نمی‌داد که در تئاترهای دیگر به ایفای نقش بپردازند.
درِ ورودیِ این تماشاخانه، در قسمت جنوبی هتل مزبور قرار داشت و به خیابان لاله زار تهران باز می‌شد. در ابتدای سال تأسیس تئاتر، سالن نمایش گراند هتل تهران، به صورت غرفه غرفه و دارای دیوارهای کوتاه بود.
هر یک از این غرفه‌ها، از یک فضای اختصاصی برای خانواده‌ی تماشاگران برخوردار بودند. سپس، علی نصر، این غرفه‌ها را حذف نمود و سالن این هتل را مشابه یکی از سالن‌های پاریس، طراحی نمود.
ویژگی‌ها و سبک معماری
گراند هتل تهران دارای ۲۵ اتاق، حمام و یک سالن نمایش بود که سالنِ آن، گنجایش ۶۰۰ نفر را داشت. این هتل در گذشته محلی برای اقامت اشراف بود. تمامی اتاق‌ها و حمام بنای مزبور، دارای شیر آب بودند که آب آنها از طریق یک مخزن تأمین می‌شد.
سالن این هتل نیز به عنوان محلی برای ناهارخوری و اجرای برنامه‌های هنری استفاده می‌شد. سپس، در دوره‌های بعد، سالن مورد نظر به عنوان سینما کاربرد یافت. اولین تئاتر نیز توسط علی نصر در سال ۱۲۶۸ خورشیدی در آن‌جا، اجرا شد.
چندین سال بعد و در سال ۱۲۸۷ خورشیدی، سالن تئاترِ این بنا در آتش سوخت اما به دستور سید علی نصر، دوباره آن را بازسازی کردند. در طول این مرمت، نصر از دنیا رفت. به همین دلیل، به احترام او این تئاتر به «تئاتر نصر» شهرت یافت.
وضعیت کنونی گراند هتل تهران
در طول زمان به دلیل اختصاص بخشی از این هتل، به فروش لوازم الکتریکی، شیوه‌ی معماری آن تغییرات زیادی کرد. در واقع، فروشندگان، پس از در اختیار گرفتن هتل، آجرکاری‌های ظریف و زیبای آن را با پوششی از سیمان از میان بردند. همچنین، بالکن‌های آن را با لوازم الکتریکی، پر کردند.
در گذشته، این بنا دارای یک راهرو بود؛ اما اکنون، مغازه‌داران، دیوارهای رو به راهرو را برداشته و به جای آنها، در‌های شیشه‌ای قرار داده‌اند. علاوه برآن، از حیاط بنای مزبور، به عنوان بارانداز کالا استفاده می‌کنند.
گراند هتل تهران؛ بنایی با کاربری متفاوت
گراند هتل تهران یکی از ساختمان‌های زیبای دوره قاجار با سبک معماری اروپایی است. گردشگران در طی سفر به پایتخت می‌توانند از آن بازدید کنند.
این هتل، به فراخور پیشینه‌ی تاریخی خود، جزو میراث فرهنگی کشورمان محسوب می‌گردد. دستی بر ایران ضمن معرفی سایر جاذبه‌های گردشگری تهران، شما را به بازدید از این بنای تاریخی، دعوت می‌کند.
گراند هتل تهران کجاست؟
این هتل در خیابان لاله‌زار و در مجاورت کوچه‌ی ملی یا کوچه‌ی باربدِ کنونی واقع شده است. محل دقیق آن را در تصویر زیر مشاهده می‌فرمایید:
پرسش‌های متداول درباره گراند هتل تهران
اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوالهایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.
قدمت گراند هتل تهران به چه دورانی مربوط می‌شود؟
این هتل تاریخی در زمان قاجاریه بنا شده است.
چه کسی گراند هتل تهران را ساخت؟
مهاجری قفقازی بهنام «باقر خان» این هتل را که اولین در ایران بود، در خیابان لاله‌زار افتتاح کرد.
گراند هتل تهران در زمان فعالیت چه امکاناتی داشت؟
این هتل، ۲۵ اتاق و یک سالن نمایش ۶۰۰۰هزار نفری داشت و به‌کمک مخازن متعدد، به اتاق‌ها و حمامها آب میرساندند. ابتدا در گراند هتل سالنی نیز برای برنامه‌های هنری و ناهارخوری در نظر گرفته شده بود که بعدها بهعنوان سینما از آن استفاده می‌شد.
بعد از افول گراند هتل، چه کسی و چگونه نام آن را بر سر زبان‌ها انداخت؟
علی حاتمی بود که در زمان ساخت سریال «هزار دستان»، مدل این هتل را چند کیلومتر دورتر از تهران ساخت و نامش را بر سر زبان‌ها انداخت.
اکنون گراند هتل تهران چه وضعیتی دارد؟
امروزه این عمارت تاریخی در قبضهی فروشندگان لوازم الکتریکی است که چند سالی است جانشین خیاطان و تریکوبافان در این ساختمان شده‌اند.
