مدرسه حکیم نظامی آستارا، بنایی متعلق به دوره قاجار است که جزو قدیمی‌ترین مدرسه‌های ایران و از جاهای دیدنی آستارا به شمار می‌رود. این بنای تاریخی به عنوان نماد فرهنگی شهرستان آستارا، در نخستین سال‌های آغاز جنبش مشروطه ایجاد شده است. بنای مزبور که به نام «دبیرستان نمونه دولتی شهید یوسف مرحبا» نیز شناخته می‌شود، از سال ۱۳۸۷ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
این اثر تاریخی در طی سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ خورشیدی بازسازی شد تا دانش‌آموزان از تحصیل علم بی‌بهره نمانند.
ویژگی‌ها و سبک معماری مدرسه حکیم نظامی آستارا
این مدرسه دارای ساختمانی مستطیل‌شکل با زیربنای حدود ۶۵۰ متر مربع است که در بین دو باغچه‌ی کوچک قرار دارد. عمده مصالح این ساختمان را سنگ و آجر تشکیل می‌دهند. ساختمان مزبور، بام شیروانیِ بسیار زیبایی دارد که از چهار طرف، با اسکلت چوبی و سفالی پوشش یافته است.
در مقابلِ دیوارهای آجری و قرمز رنگ مدرسه حکیم نظامی، سه جایگاه مشاهده می‌شود که به واسطه‌ی ۶ الی ۷ پله به داخل ساختمان راه می‌یابد. پس از بالا رفتن از این پله‌ها و گذر از ورودی، به یک راهرو با پنجره‌های چوبی و زیبا وارد می‌شویم. در قسمت غربی این راهرو، نیمکت‌های چوبی و قدیمی در کنار پنجره مشاهده می‌شوند که به صورت نمادین در این مکان تعبیه شده‌اند.
علاوه بر آن، ساختمان مزبور دارای نمایی شیشه‌ای است که سبب تأمین نورِ سالن آن می‌گردد. همچنین، این ساختمانِ متعلق به دوره قاجار، تمامی ویژگی‌های معماری سنتی و بومی شهرستان آستارا را در خود جای داده است. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به در و پنجره‌های چوبی، حیاط بزرگ، بام سفالی، و شومینه‌ی چدنی، اشاره کرد. در کل، معماری این بنا از سبک معماری قفقاز جنوبی پیروی می‌کند.
معلمان و مدیران و شاگردان برجسته مدرسه در زمان تأسیس
مدرسه حکیم نظامی آستارا، معلمان بسیار مجربی به خود دیده است که در زیر نام برخی از آنها آمده است:
- نیما یوشیج: شاعر دوره‌ی معاصر با نام اصلیِ «علی اسفندیاری» که در سال‌های ابتدایی ۱۳۰۰ خورشیدی به تدریس در این مدرسه مشغول بود.
- یوسف کلانتری: شاعر و فرهنگی اهل آستارا که فرزند میرزا صالح بود.
- اشرف حریری: نويسنده و سیاست‌مدار ایرانی که ریاست دبیرستان حکیم نظامی را به عهده داشت.
این مدرسه علاوه بر داشتن معلمان با تجربه، از مدیران کارآمدی نیز برخوردار بوده است که به ترتیب نام برخی از آنها را ذکر می‌کنیم:
- اولین مدیر: «میرزا حسن شیرازی»، اولین مدیر این مدرسه بود که از ابتدای تأسیس مدرسه، تا سال ۱۳۱۶ خورشیدی در آن‌جا حضور داشت.
- دومین مدیر: «یوسف کلانتری» که از سال ۱۳۱۶ تا ۱۳۲۴ خورشیدی در این مدرسه اشتغال داشت.
- سومین مدیر: «میرزا حاجی نادری» که به عنوان سومین مدیر مدرسه برگزیده شده بود.
علاوه بر آن، شاگردان این مدرسه نیز افراد مشهوری بودند که برای کشور خدمات بسیاری انجام دادند. از جمله این شاگردان می‌توان افراد زیر را نام برد:
- خسرو گلسرخی: روزنامه نگار، شاعر و نویسنده که تحصیلات خود را در این مدرسه گذرانده بود.
- دکتر حمید نطقی: از بنیان‌گذاران «نشریه‌ی وارلیق» به شمار می‌رفت که عنوان «پدر روابط عمومی نوین ایران» را به خود گرفته بود.
- اکبر اکسیر: جزو شاعران و طنزپردازانِ وقت در آستارا که بعدها به عنوان «پدر شعر نو فرانو»، شناخته می‌شد.
موزه مدرسه حکیم نظامی آستارا
در این مدرسه یک موزه وجود دارد که وسایل زیادی در آن به نمایش گذاشته شده‌اند. در واقع، قسمت‌های قدیمی ساختمان مدرسه به موزه تغییر کاربری یافته و تحت حفاظت قرار گرفته‌اند. برخی از وسایل به نمایش درآمده در موزه‌ی مزبور عبارتند از:
- کارنامه‌ها، دفاتر مدارس، کتاب‌های قدیمی آموزشی و آزمایشگاهی، وسایل تکنولوژی آموزش قدیمی، تابلوهایی از متون و نقاشی‌های دروس و کتاب‌های قدیمی، دفاتر انضباطی و اسناد تاریخی مدرسه، تلفن‌های قدیمی، نُسَخ خطی از قرآن کریم و مثنوی معنوی، کتیبه‌های سنگی و…
دلیل نام‌گذاری مدرسه به نام شهید یوسف مرحبا
یوسف مرحبا یکی از دانش‌آموزان مدرسه‌ی حکیم نظامی بود که پس از گذراندن دوره‌ی تحصیل در همین مدرسه به تدریس پرداخت. او به دلیل فعالیت‌های انقلابی خود در سال ۱۳۶۰ خورشیدی ترور شد. در واقع، او دومین شهید سرشناس شهرستان آستارا محسوب می‌گردد.
بنابراین، در طی سال‌های بعد، به دلیل خدمات ارزنده‌ای او، نام مدرسه از حکیم نظامی به دبیرستان نمونه دولتی شهید یوسف مرحبا تغییر یافت.
این مدرسه از جمله اولین مدارس ایران است که در دوره پهلوی با رعایت سبک جدید مدرسه از حالت «مکتب‌خانه» خارج شد.
مسیرهای دسترسی
به دلیل قرارگیری این مدرسه در مکان مناسب، برای بازدید از آن می‌توانید از مسیرهای مختلفی استفاده کنید. برخی از این مسیرها که به خیابان حکیم نظامی منتهی می‌شوند، عبارتند از: بلوار بسیج، میدان نماز و خیابان امام خمینی.
مدرسه حکیم نظامی آستارا نماد فرهنگی این شهر است
مدرسه حکیم نظامی آستارا به دلیل ساختمان قدیمی خود، نمایانگر معماری ایرانی است. این مدرسه تاکنون دانش‌آموزان موفق بسیاری را تربیت کرده و تحویل جامعه داده است.
به همین دلیل، بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی در ضمن سفر به آستارا با تورهای ایرانگردی، از این بنای تاریخی بازدید می‌کنند. دستی بر ایران ضمن معرفی بنای مزبور، توصیه می‌کند با رعایت اصول گردشگری مسئولانه از سایر جاذبه‌های گردشگری آستارا دیدن کنید.
مدرسه حکیم نظامی آستارا کجاست؟
این مدرسه در محله‌ی خشگه دهنه، خیابان حکیم نظامی از شهرستان آستارای استان گیلان واقع است. موقعیت مکانی دقیق این مدرسه را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره مدرسه حکیم نظامی آستارا
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
قدمت مدرسه‌ی حکیم نظامی چگونه است؟
مدرسه‌ی مزبور در دوران قاجاریه بنا نهاده شده است.
امروزه مدرسه حکیم نظامی را به چه نام دیگری می‌شناسند؟
از سال‌های نخستین دهه‌ی ۱۳۶۰، مدرسه‌ی حکیم نظامی به نام «دبیرستان شهید یوسف مرحبا» نیز شناخته می‌شود.
معماری بنای مدرسه حکیم نظامی چگونه است؟
ساختمان به‌سبک معماری قفقاز جنوبی ساخته شده و مصالحی چون سنگ و آجر در آن به کار رفته است. بنای مدرسه مستطیل‌شکل است و سقف شیروانی و سفالی، نمای سرخ آجری، پنجره‌های چوبی گرداگرد ساختمان و شومینه‌های چدنی‌اش نشان از معماری بومی آن منطقه دارد.
کدام شخصیت‌های مشهور در مدرسه‌ی حکیم نظامی تحصیل یا تدریس کرده‌اند؟
این مدرسه محل فعالیت اشخاصی چون نیما یوشیج، اشرف حریری، میرزا حسن شیرازی و یوسف کلانتری بوده است؛ همچنین، خسرو گلسرخی و دکتر حمید نطقی و اکبر اکسیر ازجمله کسانی بودند که در دبیرستان حکیم نظامی تحصیل نمودند.
