موزه ملی ایران دو ساختمان برای نمایش اشیای موزه دارد: موزه مربوط به اشیای دوره پیش از اسلام (موزه ایران باستان) و آثار دوره پس از اسلام (موزه دوران اسلامی). موزه باستان شناسی و هنر اسلامی ایران محل نمایش اشیای دو مقوله هنرهای ایرانی و معماری ایرانی مربوط به دوران پس از حمله اعراب و مسلمان شدن ایرانیان است که در این مطلب به معرفی بخش‌های مختلف آن می‌پردازیم.
معرفی موزه دوران اسلامی ایران
این موزه، اشیا متعلق به دوران اسلامی، از قرن هفتم میلادی تا زمان معاصر را به شما معرفی می کند. اگرچه این ساختمان پیش از انقلاب سال 1357 ایران، برای اهداف دیگری ساخته شده بود، اما موزه ملی ایران در سال 1375 خورشیدی، آن را به عنوان مکانی برای به نمایش گذاشتن هنرهای ایرانی پس از اسلام در ایران، بازگشایی کرد.
این ساختمان سه طبقه دارد:
- طبقه همکف، مختص کنفرانس‌ها و نمایشگاه‌های موقتی است.
- طبقه اول که بخشی از موزه شامل تالار قرآن و تالارهای دوره تیموری، صفویه، افشار، زند و قاجار است؛
- طبقه دوم موزه که اشیایی از دوره‌های صدر اسلام، سلجوقی و ایلخانی را در خود دارد.
از آنجایی که اشیا در موزه دوران اسلامی به ترتیب زمانی چیده شده‌اند تا نمایانگر هنر و معماری عصرهای تاریخی مختلف پس از اسلام باشند، بهتر است ابتدا به طبقه دوم بروید تا بازدید خود را از زمان‌های قدیمی‌تر آغاز کنید و سپس به زمان معاصر برسید.
طبقه دوم در موزه
همان‌طور که گفته شد، بهتر است بازدید از موزه را از طبقه دوم شروع کنید. در این طبقه، تاثیر ساسانیان در دستاوردهای هنری پس از اسلام، به طور چشمگیری قابل مشاهده است.
- تالار اوایل دوران پس از اسلام
نسخه های خطی قرآن، آثار اصلی به جا مانده از این دوره هستند که به عنوان بن مایه اساسی، در این طبقه به نمایش درآمده اند. این قرآن ها بیشتر به خط کوفی و بر روی کاغذ و کاغذ پوستی نوشته شده اند.
ظروف سفالی تزئین شده با نقوش مختلف چه انواع لعاب دار چه انواع بی لعاب، هم در این قسمت به نمایش درآمده اند. اشیا فلزی به سبک ساسانی، سکه های نقره عربی-ساسانی، سکه های طلا و غیره، اینجا معرفی می شوند. همچنین پارچه های ساخته شده از مواد مختلفی مانند ابریشم، در این بخش در معرض نمایش هستند.
- تالار سلجوقی (قرن های 11 و 12 میلادی)
در دوره سلجوقیان، هنرهای ایرانی شکوفا شدند و در بخش های مختلف ایران توسعه یافتند. در سفال سازی، شیشه سازی و فلزکاری، ظرافت هنر و مهارت های ظریف تر تکامل یافت و آثار هنری زیبایی تولید شد. در پارچه بافی، مواد ابریشمی و طرح های برجسته، کاملا محبوب بودند. همچنین قرآن های بسیار زیبایی در دوره سلجوقی کتابت شدند. می توانید برخی از چنین آثاری را در این بخش ببینید.
در زمینه معماری، گچ بری ها، آثار آجری و سنگی، کتیبه های آجری، آجرهای لعاب دار و کاشی ها توسعه چشمگیری یافتند. همچنین در این بخش از موزه دوران اسلامی می توانید آثار با ارزش بسیار دیگری را مشاهده کنید.
- تالار ایلخانی (قرن های 13 و 14 میلادی)
علی رغم تمام ویرانی هایی که مغول ها به بار آوردند، زمانی که در ایران مستقر شدند و فرمانروایی بر آن را آغاز کردند، هنرهای مختلفی شروع به شکوفایی و رونق کردند. فلزکاری که در شرق شکل گرفته بود، روند توسعه و گسترش در غرب را ادامه داد. آبکاری فلزاتی مانند برنز، با طلا و نقره رونق گرفت. کارهای سرامیکی، کاشی های نقاشی شده براق و ظروف سفالی لعابی به اشکال ظریف و دلپسندی درآمدند. برخی از چنین آثاری را می توانید در این بخش پیدا کنید.
شیشه سازی که از سال های آخر دوره سلجوقی آغاز شده بود، در دوره ایلخانیان به رونق و شکوفایی خود ادامه داد. همچنین، ظروف سفالی لعاب دارد و غلافی، به عنوان محصولاتی رایج، تولید می شدند.
از طرف دیگر، از آنجا که کتاب سازی، تحت حمایت مالی برخی از دولت های ایلخانی بود، خوشنویسی به عنوان یک هنر محبوب شکوفا شد و نسخه های خطی بسیار ظریف و زیبایی خلق شدند. در این بخش از موزه، آثار منحصر به فردی در معرض نمایش هستند.
برخی از برجسته ترین محراب های ساخته شده با گچ بری و کاشی کاری، در زمان ایلخانیان ساخته شدند، نمونه هایی از آنها، در این بخش از موزه دوران اسلامی به نمایش گذاشته شده اند.
طبقه اول موزه دوران اسلامی
در ادامه بازدید خود، به طبقه اول می رسید و تالارهای زیر را در آن خواهید دید:
- تالار تیموری (قرن های 15 تا 16 میلادی)
در دوره تیموریان، شیشه گری در سمرقند شکوفا شد. هنرهای دیگر، توسط دولت های مختلفی که به قدرت می رسیدند، حمایت مالی می شدند. کتاب سازی، به گونه ای استثنایی مورد حمایت بود و برخی از چشمگیرترین شاهکارها در این زمینه، در این دوره خلق شدند.
در این بخش از موزه دوران اسلامی، می توانید موزائیک کاری های ظریفی همچون کتیبه ها و کاشی کاری هایی را ببینید که در زمان تیموریان، بسیار محبوب بودند. سایر اشیا عبارتند از کاشی های نقاشی شده زیرلعاب و یک محراب مرمرین حکاکی شده، محراب موزائیکی حکاکی شده و یک منبت کاری چوبی که دعاهایی با ظرافت بر روی آن حک شده اند.
- تالار صفوی (قرن های 16 تا 19 میلادی)
در دوره صفویان، زمان شکوفایی چندین هنر مانند خوشنویسی، مینیاتور، بافت فرش ابریشم، فلزکاری با الگوی چکش کاری، سفال های آبی و سفید و غیره بود. چنین آثاری و همچنین دیگر دستاوردهای هنری و معماری، در این تالار در معرض نمایش هستند.
در معماری، کاشی های هفت رنگ پدیدار شدند و مسجدهای باشکوهی با کتیبه های زیبا، ساخته شدند که نمونه هایی از این کتیبه ها در اینجا به نمایش گذاشته شده اند.
- تالار قاجار (قرن های 19 و 20 میلادی)
در دوره قاجاریان، برخی هنرها مانند فرش بافی، روند توسعه و شکوفایی خود را ادامه دادند. هنرهای خاصی مانند منبت کاری، آینه کاری، فولادسازی با طرح های طلا، میناکاری نقره و غیره پیشرفت چشمگیری داشتند. رنگ روغن و بوم نقاشی در آن زمان در فرایند نقاشی بسیار رایج بودند و عمدتا از سبک اروپایی تقلید می شد. کاشی های هفت رنگی که همچنان تولید می شدند، مورد استقبال بسیاری از مردم قرار گرفتند. معماری قاجار، سبکی مشابه صفویه اما در مقیاسی کوچک تر را ادامه داد.
در ادامه، به معرفی اشیایی می پردازیم که به هنگام بازدید از موزه دوران اسلامی، طور کلی در معرض نمایش هستند.
معرفی کلی اشیای موزه دوران اسلامی
به طور کلی، وقتی در این موزه مشغول بازدید از ویترین های مختلف هستید، این اشیا را خواهید دید:
وسائل روشنایی:
شمعدان ها و چراغ های روغنی از جنس شیشه، برنج، سفال، سرامیک و سنگ به نمایش در آمده اند.
فرش و پارچه:
مواد مختلف استفاده شده برای پارچه و روش های مختلف برای خلق آثار هنری بر روی پارچه ها و فرش ها، روکش های قبر، پیراهن های تشریفاتی ای که دعاهای ویژه ای با سبک خوشنویسی خاص نوشته شده است، در معرض نمایش هستند.
ابزارهای نجومی و علائم زودیاک:
اسطرلاب های برنجی و برنزی، نسخه های خطی، کتاب ها، کُره ها، نقاشی های رنگ روغن و مینیاتور با موضوعاتی در این زمینه، به نمایش درآمده اند.
سرامیک ها:
بشقاب ها، ظروف، کوزه ها، کاسه ها، چراغ های روغنی و بطری هایی با اشکال مختلف در معرض نمایش هستند.
شیشه و ابزارآلات پزشکی:
بادکش های شیشه ای، لوله های آزمایش، کاسه های آزمایش، بطری های آزمایش، عطردان ها، تنگ ها، آب پاش ها، چراغ ها، ریتون ها، نسخه های خطی و غیره در معرض نمایش هستند.
فلزکاری ها:
شمشیرها، کاسه ها، کوزه ها، ظروف، منقل ها، دیگ های بزرگ، پارچ ها ، بازو بند، دستبند، آینه ها و قابهایشان، لوله های آب، شمعدان ها ، لیوان ها، حوضچه ها، مجمرها، هاون ها، جعبه های قلم، چاقوها، جعبه ها، چراغ ها، سینی ها و ملاقه هایی ساخته شده با تکنیک ها و فلزات متفاوت و غیره، در معرض نمایش هستند.
نقاشی لاکی و ابزار نوشتن:
جعبه های قلم، جوهردان ها، لوازم نوشتن، قاب های آینه، جعبه های آرایش، نُسخ خطی و غیره در معرض نمایش هستند.
بازدید از موزه دوران اسلامی را از دست ندهید
در نهایت، “دستی بر ایران” به همه توصیه می کند که چه به صورت شخصی به تهران سفر می کنید چه از آژانس های مسافرتی تور تهرانگردی خریداری می نمایید، بازدید از موزه های این شهر و به ویژه این موزه را از دست ندهید.
در موزه دوران اسلامی که بخشی از موزه ملی ایران است، اشیای شگفت انگیز بسیاری را پیدا خواهید کرد که به خوبی می توانند تخصص و علایق ایرانیان به هنرهای مختلف در طول تاریخ را شرح دهند.
موزه دوران اسلامی ایران کجاست؟
نشانی موزه باستان شناسی و هنر اسلامی ایران خیابان امام خمینی تهران، خیابان سی تیر است. دسترسی به این موزه از مترو میدان حسن‌آباد یا ایستگاه امام‌خمینی امکان‌پذیر است. موزه مذکور داخل مجموعه موزه ملی ایران واقع شده که موقعیت مکانی آن را در نقشه زیر می‌بینید:
پرسش‌های متداول درباره موزه دوران اسلامی
اگر درباره متن حاضر پرسشی داشتید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست با ما در ارتباط باشید. ما در کوتاه‌ترین زمان به شما پاسخ خواهیم داد.
آثار کدام دوره‌ها در موزه دوران اسلامی در معرض نمایش‌اند؟
چندین تالار در دو طبقه‌ی این موزه به تفکیک زمانی به نمایش آثار تاریخی می‌پردازند؛ شامل تالارهای صدر اسلام، سلجوقی، ایلخانی، تیموری، صفویه، افشار، زند، قاجار و تالار قرآن.
ویژگی معماری موزه دوران اسلامی چیست؟
موزه باستان‌شناسی و هنر اسلامی ایران پلانی مشابه کاخ ساسانی بیشاپور دارد و به‌صورت چلیپایی هشت‌ضلعی در سه طبقه و با مساحتی حدود ۴هزار متر مربع ساخته شده است.
مکان‌های گردشگری نزدیک به موزه دوران اسلامی کدام‌اند؟
- پارک شهر
- موزه ایران باستان
- سردر باغ ملی
- موزه پست
- موزه عبرت
- کتابخانه و موزه ملی ملک
- موزه استاد علی‌اکبر صنعتی
