در جهان امروز، گردشگری پایدار گزینه‌ای انتخابی به حساب می‌آید؛ اما در آینده‌ی نزدیک، تنها روش مورد‌پذیرش جوامع توسعه‌یافته برای صنعت گردشگری خواهد بود. در کشوری مانند ایران که مردم آن بسیار به سفر علاقمند هستند، باید اقدامی کرد تا هرچه زودتر مردم و دست‌اندرکاران، گردشگری مسئولانه و پایدار را به‌عنوان تنها روش به رسمیت بشناسند. در این خصوص، مطالعه‌ی منشور گردشگری مسئولانه گامی مثبت است که بر آگاهی و دانش همگان خواهد افزود.
گردشگری پایدار چیست؟
این مبحث به شیوه‌ای از گردشگری گفته می‌شود که در آن، گردشگران تلاش می‌کنند از آثار منفی سفر بر روی محیط زیست، جامعه و اقتصاد بکاهند یا آثار مثبت سفر بر این گزینه‌ها را افزایش دهند. این شیوه‌ی مسافرت همان گردشگری مسئولانه است که منجر به گردشگری پایدار می‌شود.
با رشد صنعت گردشگری در جهان، اگر مسافران اصول این شیوه را به کار نگیرند، صدمات جبران‌ناپذیری به محیط اطراف خود و ساکنان آن وارد می‌کنند. ما نیز در ایران، باید آموزش‌های لازم را تدارک ببینیم تا گردشگران بتوانند با پیروی از اصول این شیوه‌ی مسافرت، پیامدهای مثبتی را برای محیط زیست، افراد و کسبوکارهای مناطق گردشگری فراهم آورند.
گردشگری پایدار شامل محافظت از منابعی است که به‌منظور فعالیت‌های گردشگری بر روی آن‌ها سرمایه‌گذاری می‌شود. افراد در جوامع محلی کسبوکارهای خود را با توجه به آن تنظیم می‌کنند و مسئولیت ترویج حفاظت از محیط زیست را به عهده می‌گیرند تا داشته‌هایشان را حفظ کنند. این منابع قرار نیست یک‌بار‌مصرف باشند و پس از یک دوره‌ی کوتاه سفر نابود شوند و در نتیجه، محل درآمد افراد بومی آنجا را به نابودی بکشانند.
این سبک سفر از چه موقع و چگونه مطرح شد؟
در سال ۱۹۶۶، متن سیاست ملی گردشگری افریقای جنوبی، از توافق بر سر عبارت «گردشگری مسئولانه» خبر داد. در این سیاست، رفاه جامعه‌ی محلی یک فاکتور اصلی عنوان شد. در سال 2002، اطلاعیه کیپ تاون Cape) Town) در خصوص گردشگری مسئولانه در مقاصد سفر منتشر شد. طبق این اعلامیه، توافق شد که گردشگری مسئولانه به این مهم بپردازد که «محل‌های زندگی افراد بهبود یابد و محل‌های بهتری برای بازدید گردشگران فراهم آید.»
از آن پس، توجه کشورهای مختلف، فعالان محیط زیست، جامعه‌شناسان و… بیشتر معطوف به این شیوه‌ی انسانی مسافرت شد. مردم سفر می‌کنند تا لذت ببرند؛ اما در قبال سایرین، محیط زیستشان و نیز کسب‌و‌کار و تداوم محل درآمدشان هم مسئولیت دارند. این احساس مسئولیت، وظیفه‌ای انسانی است که باعث می‌شود گردشگری پایدار در آن جامعه استقرار یابد و نسل‌های بعدی نیز از مزایا و مواهب آن برخوردار شوند.
لزوم سرلوحه قرار دادن گردشگری پایدار در ایران
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران نیز در سال ۱۳۹۸ به تصویب «سند راهبردی توسعه گردشگری» کشور پرداخت که در آن، به توسعه پایدار گردشگری اشاره کرده است. باید در نظر داشت که از تصویب تا پیاده‌کردن اصول ضروری، باید راه درازی طی شود. در حال حاضر، صنعت گردشگری چندان با رویکرد حفظ محیط زیست، جوامع محلی و اقتصاد آن‌ها هدایت نمی‌شود. در این اثنا، بر عهده‌ی تک‌تک ماست که به آموزش دیگران بپردازیم و اوضاع را برای تحول مثبت در صنعت گردشگری ایران مهیا کنیم.
کافی است نگاهی به مقاصد گردشگری بیندازیم تا متوجه شویم چگونه گردشگران محیط زیست را تخریب می‌کند، رفتارشان با افراد بومی در جوامع محلی نامناسب است و به اقتصاد مقاصد گردشگری لطمه وارد می‌کنند. علت تمامی این آثار منفی آموزش‌ندیدن و نبودن زیرساخت‌های لازم برای گردشگری پایدار است. شاید ذکر یک نمونه بتوانند به درک این موضوع کمک بیشتری کند:
فرض کنید سوار بر خودروی خود در کوه‌های طالقان، در استان البرز، به‌دنبال محلی برای توقف و لذت‌بردن از طبیعت می‌گردید. ظرف مدت کوتاهی، با گردشگرانی مواجه می‌شوید که بساط پیک‌نیک خود را گسترده‌اند و از شب قبل در آنجا چادر زده‌اند. به‌دلیل سرمای شب گذشته و نیاز به گرما، به جان درختان افتاده‌اند و شاخه‌های بسیاری را شکسته‌اند تا آتش برپا کنند، برخی با اره و برخی دیگر با تبر!
زباله‌ها را می‌توان در هر گوشه‌و‌کنار یافت. جوی فاضلاب رستوران آن‌طرف جاده هم که سرازیر در دریاچه‌ی سد طالقان شده و بوی نامطبوعی ایجاد کرده است. گردشگران هم در فاصله‌ی پنجاه‌متری این جویبار بدبو در حال ماهیگیری هستند.
آیا هیچ‌یک از این گردشگران آموزش دیده‌اند که چگونه باید به طبیعت‌گردی رفت؟ آیا روشن‌کردن آتش بر روی علف‌های خشک تابستان و در زیر سایه‌ی درختان سبز، کاملاً بی‌خطر است؟ آیا تنها تفریح ماهیگیری و کباب درست کردن و قلیان‌کشیدن است؟ آیا هیچ‌گونه امکاناتی برای دفع و جمع‌آوری زباله در آنجا وجود دارد؟ آیا نقاط خاصی متناسب با تعداد گردشگران در آن منطقه برای اسکان شبانه‌ی مردم اهل طبیعت‌گردی فراهم شده است؟ آیا قوانینی برای شیوه‌ی دفع فاضلاب کسب‌و‌کارهایی مانند مغازه‌ها و رستوران‌ها تدوین و اجرا شده‌اند؟
باید از خواب غفلت بیدار شویم و پیش از نابود‌کردن بیشتر طبیعت، انتقال روش‌های نادرست زندگی به نسل‌های بعدی و منهدم‌کردن امکانات موجود برای تفریح و کسب‌و‌کار هموطنانمان، دست به کار شویم.
بنابراین، بیش از هر زمان دیگر لازم است گردشگری پایدار معرفی شود، آموزش داده شود و پیاده شود تا منابعمان را حفظ کنیم و نسل‌های بعدی هم بتوانند سفر کنند و از مواهب آن برخوردار شوند.
گردشگری پایدار چاره کار در ایران است
برای رسیدن به نتیجه، دو طرف باید تلاش کنند: مردم و مسئولان گردشگری. همه باید بدانند که اصول گردشگری پایدار چیست و چقدر با اهمیت است. آنچه ما نیاز داریم برای این صنعت در ایران انجام شود، عبارت‌اند از:
- آموزش گردشگران
- فراهم‌ساختن امکانات و زیرساخت‌ها
- تدوین قوانین و مقررات و ساماندهی مقاصد و مناطق گردشگری
- نظارت سالم و اصولی بر اجرای قوانین.
مردم نیز باید با ارتقای سطح آگاهی‌شان و عملی‌کردن آموخته‌هایشان، از پدیدآمدن آثار منفی در مقاصد گردشگری بکاهند. در ضمن، آن‌ها با تربیت کودکان خود برای رفتار صحیح در حین سفر، می‌توانند شیوه گردشگری پایدار را در فرهنگ ایرانی نهادینه کنند.
در این خصوص، «دستی بر ایران» با انتشار منشور گردشگری مسئولانه، راهکارهای عملی ملموسی را جهت رسیدن به گردشگری پایدار ارائه کرده است و شما را دعوت می‌کند به مطالعه و توجه به آن‌ها.
پرسش‌های متداول درباره ضرورت گردشگری پایدار
برای پیداکردن پاسخ سایر سؤال‌هایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سؤال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
گردشگری پایدار چیست؟
به شیوه‌ای از گردشگری گفته می‌شود که در آن، گردشگران تلاش می‌کنند از آثار منفی سفر بر محیط زیست و جامعه و اقتصاد بکاهند و آثار مثبت سفر بر این گزینه‌ها را افزایش دهند. این وظیفه‌شناسی سبب می‌شود مناطق گردشگری توسعه یابند و گردشگری در آن‌ها پایدار بماند.
به‌کارگیری اصول گردشگری چه ضرورتی دارد؟
با رشد صنعت گردشگری در جهان، اگر مسافران اصول این شیوه را به کار نگیرند، صدمات جبران‌ناپذیری به محیط و ساکنان آن وارد می‌کنند. گردشگران می‌توانند با پیروی از اصول این شیوه‌ی مسافرت، پیامدهای مثبتی را برای محیط زیست و افراد و کسبوکارهای مناطق گردشگری فراهم آورند.
از چه زمانی گردشگری پایدار در دستور کار قرار گرفت؟
در سال ۱۹۶۶، متن سیاست ملی گردشگری افریقای جنوبی، عبارت «گردشگری مسئولانه» را مطرح کرد که در آن، رفاه جامعه‌ی محلی یک فاکتور اصلی بود. در سال 2002، طبق اعلامیه‌ی کیپ‌تاون توافق شد گردشگری مسئولانه به این مهم بپردازد که «محل‌های زندگی افراد بهبود یابد و محل‌های بهتری برای بازدید گردشگران فراهم آید.»
در ایران تا چه میزان به گردشگری پایدار و اصول آن پرداخته شده است؟
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایران نیز در سال ۱۳۹۸ «سند راهبردی توسعه گردشگری» کشور را به تصویب رساند و در آن، توسعه‌ی پایدار گردشگری را ضروری دانست. البته از تصویب تا پیاده‌کردن اصول ضروری، راه درازی در پیش است. هنوز آن‌طور که باید، صنعت گردشگری با رویکرد حفظ محیط زیست و حمایت از جوامع محلی و اقتصاد آن‌ها هدایت نمی‌شود. بر عهده‌ی تک‌تک ایرانیان است که برای تحولی مثبت در صنعت گردشگری ایران و بهبود آن همت گماریم.
درحال‌حاضر برای بهبود صنعت گردشگری پایدار در ایران چه گام‌هایی باید برداشته شود؟
اقدامات ضروری برای پیشرفت این صنعت در ایران بدین شرح‌اند:
• آموزش گردشگران
• فراهم‌آوردن امکانات و زیرساخت‌ها
• تدوین قوانین و مقررات و ساماندهی مقاصد و مناطق گردشگری
• نظارت سالم و اصولی بر اجرای قوانین.
