کلوت های شهداد؛ جاذبه های طبیعی شگفت انگیز ایران

کلوت های شهداد عارضه هایی طبیعی هستند که در نزدیکی بیابان های خشک کویر لوت در استان کرمان قرار دارند. این جاذبه های طبیعی صرفا در مناطق خشک دنیا از قبیل ایران، آمریکا، چاد، مصر و پرو در سطح وسیعی گسترش یافته اند.

با مشاهده کلوت ها از دور آنها را به مثابه شهری باستانی و متروک با آسمان خراش های فراوان تصور خواهید کرد، اما در اصل چنین نیست. نام علمی این عارضه های طبیعی یاردانگ است و دیرینگی آنها به ۲۰ هزار سال پیش مربوط می شود. مجله نشنال جئوگرافیک منطقه مزبور را به عنوان چهارمین جاذبه طبیعی دنیا معرفی کرده است، منطقه‌ای که از جاهای دیدنی کرمان در ایران به حساب می‌آید.

شناسایی کلوت های شهداد و دیرینگی آنها

دانشمندان اتریشی اولین افرادی بودند که کلوت ها را برای اولین بار در سال ۱۳۱۶ خورشیدی شناسایی کردند. در آن زمان، شخصی به نام گابریل هنگام پرواز بر فراز دشت لوت در نزدیکی ماسه های جنوبی، تپه های کوچک جالبی را مشاهده کرد. امروزه، این تپه ها با نام کلوت های شهداد شناخته می شوند و در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند.

کویر شهداد ۴۳۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و فاصله آن تا دشت لوت از قسمت شرقی ۳۰ کیلومتر است. این کویر مشرف به جلگه ای به نام تکاب قرار دارد.

با توجه به اشیای برنزی و سفالی کشف شده از قسمت جنوبی کلوت های شهداد دیرینگی آنها را به هزاره دوم و سوم پیش از میلاد نسبت می دهند. علاوه بر آن، وجود آثاری در لابهلای تشکیلات رسی و نمکی نشان می دهند که افرادی در این منطقه ساکن بودند. احتمال می رود که در گذشته شرایط زندگی در این مکان فراهم بوده است. سپس، به تدریج به سمت کویری شدن پیش می رود.

دانشمندان بر روی بدنه کلوت ها آثاری از حرکت های سیل آسای آب را مشاهده کرده اند. این موضوع نشان از آن دارد که در گذشته سیلی ویرانگر این منطقه را پوشانده است. احتمال دارد جمعیت ساکن در آن به همین دلیل از میان رفته باشند.

مطالعات حاکی از آن است که این سیل عظیم گل، نمک و گچ کویری به همراه خود داشته و کل شهر را با خود به ویرانی کشانده است. از طرفی، روایات تاریخی و آثار جغرافی نویسان وجود تمدن های بزرگ را در این منطقه به اثبات می رساند.

کلوت چیست؟

کلوت که متشکل از دو واژه “کل” به معنای شهر و آبادی، و “لوت” به معنای کویر می باشد، در مناطق خاصی از دنیا مشاهده می شود. برای به وجود آمدن این جاذبه طبیعی، وجود بادهای کویری ضروری است که عامل بادکندگی و فرسایش اند. در حقیقت، کلوت بر جستگی های بین شیارهای u شکل در نواحی بیابانی را می گویند که توسط باد ایجاد می شوند.

چنانچه منطقه قرارگیری کلوت ها منطقه ای مرطوب باشد، تاثیر باد بر روی سنگ ها ناچیز خواهد بود. اما در حالت خشک باد با گذشتن از کویر و حمل دانه های ماسه، سطح آن را شیار دار می کند و بدین ترتیب کلوت تشکیل می شود.

بادهای شنی و ماسه ای در حقیقت سنگ بستر کلوت ها را دچار فرسایش می کنند. سپس، عناصر سست این سنگ ها در گذر زمان تحت فشار و تلاطم باد فرو می ریزند و کلوت ها به تدریج شکل می گیرند. آن قسمتی از کلوت ها که رو به سوی باد داشته باشد پرشیب و سمت دیگر آن کم شیب خواهد بود. کلوت های بزرگ نیز در اثر فرسایش آبی-بادی تشکیل می شوند.

در نزدیکی کلوت های شهداد، منطقه ای به نام “گندم بریان” وجود دارد که چند مرتبه در سال های اخیر، عنوان گرم ترین نقطه کره زمین را به خود اختصاص داد. بنا بر گزارش ناسا، در 5 سال از 7 سال پیاپی، این کویر (منظور گرم ترین نقطه آن است) با بیش از 70 درجه سلسیوس، گرم ترین نقطه بر روی زمین شناخته شده است.

ویژگی کلوت های شهداد و پوشش گیاهی منطقه قرارگیری آنها

این کلوت ها مانند یک تمدن نابود شده هستند که تنها دیوارهای گلی کلوخ مانندی از آن به جا مانده است. ابعاد این تمدن یا شهر نابود شده حدود ۱۴۵ × ۸۰ کیلومتر است که چشمان هر بینننده ای را خیره می کند. تنها صدای باد است که سکوت و آرامش این شهر از هم پاشیده را در هم می شکند.

در منطقه مزبور، درختانی به نام گز به طور پراکنده وجود دارند که روی ماسه های حاشیه کلوت ها رشد کرده اند. این درختان به نام نبکا شهرت یافته اند. علاوه بر آن، مسیل های ورودی به کلوت ها دارای بوته های پراکنده ای از استراگال ها هستند. همچنان که در کویر به سمت محل قرارگیری کلوت های شهداد حرکت می کنیم، به تدریج پوشش گیاهی ناپدید می شود.

ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که افراد محلی به مجموعه نبکاها و تل خاک زیر آنها گلدان می گویند. در واقع، شیره ای که از این گیاهان بر روی ماسه های اطراف تراوش می کند، باعث چسبندگی و ثبات آن می شود. به مرور زمان، این سطوح پیرامون نبکاها تپه های کوچک و بزرگی را تشکیل می دهند که نبکاها را بر روی آنها می بینید.

ناپدید شدن پوشش گیاهی منطقه ارتباطی به آب و خاک آن ندارد. چرا که خاک این منطقه تفاوت اندکی با خاک مزارع دارد و ترکیبی از رس و ماسه می باشد و تنها مقدار نمک آن کمی بیشتر از مزارع است.

از طرفی، باران های سیل آسایی که در مناطق کویری وجود دارد، می تواند آب مورد نیاز گیاهان را فراهم آورد. تنها دلیل ناپدید شدن پوشش گیاهی، بادهای سهمگینی است که در این منطقه می وزند. این بادها هستند که گیاهان را از ریشه در می آورند و اجازه رشد را از آنها سلب می کنند.

مناطق دیدنی کلوت های شهداد

در این منطقه جاذبه های دیدنی فراوانی وجود دارند که می توان از آنها بازدید داشت. از جمله آنها عبارتند از:

رود شور:

این رود تنها رود دائمی موجود در کویر لست که در طول سال همواره پرآب می باشد. رود شور از کوه های شمال غرب بیرجند سرچشمه می گیرد که از جمله شورترین آب های جهان را به اینجا می آورد. البته، ناگفته نماند که آب این رود حاوی بیشترین املاح معدنی است.

رود شور پس از طی مسافت ۲۰۰ کیلومتری به طرف جنوب شرقی کویر لوت در نزدیکی شهداد می رسد. سپس، به منطقه ای موسوم به چاله معدن نمک (گود نمک) وارد می شود.

پلی گون ها:

در اطراف دریاچه نمکی شش ضلعی هایی از نمک شکل گرفته اند که به پلی گون شهرت دارند.

نمکزار:

در کویر شهداد نمکزاری وجود دارد که حدود ۱۰۰ هکتار را پوشانده است. شکل این نمکزار مشابه جوشیدن تخم مرغ است و در هیچ کجای دنیا نمی توان مشابه آن را یافت.

کلوت های شهداد را بیشتر بشناسید

کلوت های شهداد که در منطقه کویری استان کرمان قرار دارند، از جاذبه های گردشگری ایران و میراث جهانی بشر هستند. منطقه قرارگیری این کلوت ها بسیار گرم است و در تابستان بازدید از آنها می تواند توام با گرمازدگی بسیار سخت باشد. با این وجود، جاذبه هایی در اطراف آنها وجود دارند که بازدید از آنها خالی از لطف نیست.

شما می توانید به هنگام سفر به مناطق مختلف کشور از جاذبه های اطراف کویر شهداد دیدن کنید. “دستی بر ایران” ضمن معرفی جاذبه های گردشگری کرمان پیشنهاد می کند که کلوت های شهداد را بیشتر بشناسید.

موقعیت مکانی کلوت های شهداد کجاست؟

کلوت های شهداد در شرق کرمان و ۳۰ کیلومتری دشت لوت واقع شده و به جلگه‌ی تکاب مشرف است. مسیر رسیدن به آن از جاده‌ی قدیم کرمان‌بم و جاده‌ی سیرچ می‌گذرد. موقعیت مکانی دقیق این کلوت‌ها را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره کلوت های شهداد

اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوالتان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.