کتاب‌هایی نظیر «اوستا» و «بندهش» افزون‌بر پرداختن به موضوعات مختلف، از پرندگان یا مرغان اساطیری روایت می‌کنند که هرکدام از آنها ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. یکی از این پرندگان «کَرشیپتَر» است که به نام‌های دیگری از قبیل «کَرشِفت» و «کَرشپتَر» نیز شناخته می‌شود. این پرنده‌ی دانا در اسطوره های ایرانی پرنده‌ای سیاه‌بال معرفی می‌شود که سخن‌گفتن می‌داند و در رواج دین زرتشتی بین مردم نقش بسزایی دارد. در ادامه، ضمن بررسی اشارات کتب دینی کهن به ویژگی‌های این پرنده، به سؤال‌هایی درباره‌ی آن پاسخ می‌دهیم.
کرشیپتر نماد چیست؟
از میان پرندگان مقدس، کرشیپتر در اساطیر ایران باستان نماد خرد و دانش و روشنایی معرفی می‌شود. سیاه‌بودن بال‌های این پرنده نمایانگر تاریکی و ظلمت است؛ ولی با توانایی سخن‌گفتن و انتقال پیام، بر این تاریکی غلبه می‌کند. در واقع، کرشیپتر با استفاده از توانایی‌های خود ظلمت را به نور تبدیل می‌کند.
تاکنون، شخصیت و ماهیت این پرنده را به چند صورت مختلف تفسیر کرده‌اند. بر این اساس، تعدادی از صاحب‌نظران این پرنده‌ی اسطوره‌ای را نمادی از فرشته‌ی وحی و تعدادی دیگر آن را تجسمی از روح آدمی یا خرد الهی می‌پندارند.
در جای‌جای داستان‌ها و افسانه‌ها و اشعار فارسی نیز می‌توانیم نام این پرنده را ببینیم. به‌طور نمونه، شاهنامه‌ی فردوسی کرشفت را پرنده‌ای دانا و سخن‌گو معرفی می‌کند که راز جاودانگی را به یکی از پادشاهان پیشدادی به نام جمشید می‌آموزد.
کرشفت در کتب دینی کهن
کتب دینی مختلف متعلق به اعصار گذشته، درباره‌ی پرندگان اساطیری اطلاعاتی به دست می‌دهند. در ادامه، به بررسی ویژگی‌های کرشفت در سه منبع مختلف می‌پردازیم:
اوستا
پرنده‌ی کرشیپتر در کتاب دینی زرتشتیان معرفی شده است. این کلمه از دو واژه‌ی جداگانه‌ی «کرشی» به‌معنای سیاه و «پتر» به‌معنای بال شکل گرفته است و در کل، معنای «سیاه‌بال» می‌دهد.
در کتاب اوستا چنین می‌خوانیم که کرشیپتر دین را به «ورجم‌کرد» انتقال داده و در آنجا به ترویج آن پرداخته است. با نظر به اساطیر ایران باستان، متوجه می‌شویم که ورجم‌کرد پناهگاه بزرگی است که همه‌ی جانوران برای رهایی از سرمای کشنده‌ی دیوداده بدان پناه برده بودند. این پناهگاه را پادشاهی پیشدادی به نام جم (جمشید) به فرمان اهورامزدا ساخته بود. او به‌دلیل داشتن صورتی نورانی که مثل خورشید می‌درخشید، لقب شید به خود گرفته بود و در نهایت، او را جمشید می‌نامیدند. به نظر می‌رسد که پناهگاه ساخته‌شده توسط جمشید همان قلعه‌ی ویرانه‌ی لیلی داغی باشد که در مراغه قرار دارد.
بندهش
کتاب پهلوی «بندهش» کرشفت را مرغی تیزپرواز با دم شیاردار و دوشاخه معرفی می‌کند که سخن‌گفتن می‌داند. در این کتاب نیز رواج دین توسط این پرنده در ورجم‌کرد ذکر شده است. با توجه به اینکه در شهر مراغه پرستو به فراوانی یافت می‌شود و تیزپروازی و داشتن دم شیاردار جزو ویژگی‌های آن است، به نظر می‌رسد مقصود از کرشفت همان پرستو باشد. به‌خصوص اینکه پرستو در این شهر مقدس شمرده می‌شود.
گذشته از آن، کتاب بندهش از کرشفت به‌عنوان سرور همه‌ی مرغان یاد می‌کند. گاهی، برخی از صاحب‌نظران کرشفت را همتای سیمرغ می‌دانند. جالب توجه است که سیمرغ در اساطیر ایران مرغی افسانهای و پادشاه همه‌ی مرغان است.
گزیده‌های زادسپَرَم
در این گزیده‌ها، کرشیپتر یکی از هفت موجودی است که نماد مادی امشاسپند بهمن یا اندیشه‌ی نیک هستند. این هفت موجود در دیدار با اهورامزدا (خداوند) قادرند همانند انسان با او سخن بگویند.
کرشیپتر؛ پرنده‌ای افسانهای که سخن گفتن می‌داند
مرغ افسانهای کرشیپتر پرنده‌ای است که با توانایی‌های خود، به رواج دین زرتشت یا آیین مزدیسنا می‌پردازد. «دستی بر ایران» با ارائه‌ی مطالبی درباره‌ی این پرنده، قصد دارد شما را با اسطوره‌های ایرانی بیشتر آشنا کند.
پرسش‌های متداول درباره مرغ افسانهای کرشیپتر
پرسش و پاسخ‌های زیر به درک بهتر شما از متن حاضر کمک می‌کنند. بااین‌حال، بهتر است به بررسی آنها بسنده نکنید و سؤالات خود را در قسمت دیدگاه‌های همین پست با ما مطرح کنید.
کرشیپتر چه ویژگی‌هایی دارد؟
این پرنده‌ی دانا بال‌های سیاهی دارد و سخن‌گفتن می‌داند. او به‌دلیل داشتن دم شیاردار و دوشاخه، بسیار تیزپرواز است.
وظیفه‌ی کرشیپتر چیست؟
او دین زرتشتی را به ورجم‌کرد انتقال داده و در آنجا به ترویج آن پرداخته است.
سلام وقتون بخیر
مطلب جامع و جالبی بود
لطفا منابع رو بفرمایید
من دانشجوی ارشد پژوهش هنر هستم
درود بر شما،
خوشحالم که این مطلب برای شما مفید بوده.
تیم تولید محتوای ما با مراجعه به ژورنال های علمی پژوهشی داخلی و بعد از بررسی‌های گوناگون بر روی سایر منابع آنلاین محتوای سایت رو تهیه می‌کنند.
امیدوارم علاقه‌مندان به موضوعات اساطیری ایران و اسطوره‌های باستانی کشورمان بیشتر و بیشتر شوند.