کاخ شهربانی تهران، یکی از زیباترین جاهای دیدنی تهران است که در حد فاصل بین خیابان امام خمینی (ره) و خیابان سی تیر قرار دارد. به‌عبارتی، این ساختمان به همراه چند بنای تاریخی دیگر، در میدان مشق و قسمت مرکزی تهران واقع شده است.
در گذشته، ساختمان مزبور با عنوان «ساختمان شهربانی کل کشور» نیز شناخته می‌شد. در این مقاله با سبک معماری ویژه‌ی این کاخ و سایر ویژگی‌های آن بیشتر آشنا می‌شوید.
ویژگی‌ها و سبک معماری کاخ شهربانی تهران
این سازه‌ی تاریخی توسط «گابریل گورکیان»، معمار برجسته‌ی ارمنی، طراحی شد و «قلیچ باقلیان» آن را بنا کرد. ساختمان مزبور از سبک معماری «نئوکلاسیک رضاشاهی» یا «سبک ملی» پیروی می‌کند. این سبک، ترکیبی از معماری پیش از اسلام و معماری دوره قاجار است که برخی از عناصر معماری اروپایی نیز در آن وجود دارند.
شایان ذکر است که این بنای سه طبقه دارای زیربنایی در حدود ۲۱ هزار مترمربع است. در قسمت داخلی بنای مزبور، تزیینات گچبری و آیینه‌کاری و در قسمت خارجیِ آن، تزییناتی از نقوش برجسته، به چشم می‌خورند. همچنین، قسمت بیرونی دارای ستون‌ها و تندیس‌هایی است که با الهام از سبک معماری دوره هخامنشی ایجاد شده‌اند.
در کل، این ساختمان در امتداد خط فرضیِ شمال-جنوب، در سطحی شبیه به حرف انگلیسی E بنا شده است. در نتیجه، سه بازوی شرقی-غربیِ آن، محور اصلی را در نقاط جنوبی، شمالی و مرکزی، قطع می‌کنند.
در کاخ شهربانی تهران، یک زیرزمین با پایه‌های قطور، تاق و گنبدهای آجری نیز وجود دارند. با توجه به وجود شیب در بخش شمالی-جنوبیِ این زیرزمین، ارتفاع تاق‌های آن در قسمت‌های مختلف، متفاوت است.
در بالای زیرزمین نیز طبقات اول و دوم واقع شده‌اند که دارای طرح یکسانی هستند. در هرکدام از این طبقات، راهروهایی تعبیه شده‌اند که در آنها، ارتفاع سطح تا سقف بسیار زیاد است. در دو طرف این راهروها، اتاق‌هایی مشاهده می‌شوند که نورگیری تمامی آنها از یک جهت تأمین می‌گردد.
شایان توجه است که زیباترین قسمت کاخ شهربانی، بخش مرکزی یا میانیِ آن است. در دو سمت بخش میانی، پلکان‌هایی عریض و رو به خیابان وجود دارند.
با بالا رفتن از این پله‌ها می‌توانید به ایوان موجود در روبروی کاخ دسترسی پیدا کنید. زیبایی و شکوه این ایوان توصیف‌ناپذیر است. ایوان مزبور شما را به ورودی ساختمان و تالار بزرگ آن راهنمایی می‌کند. این تالار در گذشته محل برگزاری مراسم نظامی و تشریفاتی بوده است.
چگونگی پدید آمدن سبک معماری نئوکلاسیک رضاشاهی
رضاشاه پهلوی در نظر داشت نهادهای مدرنی نظیر بانک، دادگستری، ثبت احوال، اداره‌های دولتی و… احداث کند که با سبک معماری ایرانی غیرممکن بود. ایجاد نهادهای مزبور به فضاسازی و سبک معماری ویژه‌ای نیاز داشتند. بنابراین، معماران ایرانیِ آشنا به سبک معماری اروپایی، به‌کار گرفته شدند.
عده‌ای از این معماران در کشورهای اروپایی سکونت داشتند و همان افرادی بودند که سبک معماری جدیدی به نام سبک نئوکلاسیک رضاشاهی را ارائه کردند.
در نتیجه، بناهایی که در دوره پهلوی در شهرهای مختلف کشور ساخته می‌شدند، از جمله کاخ شهربانی تهران، در قسمت داخلی خود از این سبک معماری بهره می‌بردند. با این وجود، نمای خارجی این بناها دارای تزیینات و نماسازی‌هایی بود که سبک معماری ایران باستان را در معرض نمایش قرار می‌داد.
شایان ذکر است که کاخ شهربانی تهران، نمونه‌ی برجسته‌ای از معماری نئوکلاسیک محسوب می‌شود. البته، قسمت‌های مختلفی از این کاخ با الگوبرداری از معماری دوران هخامنشی و با استفاده از سبک معماری تخت جمشید بنا شده‌اند. این قسمت‌ها عبارتند از:
- نما، سرستون‌های دارای نماد جانوران اساتیری، سنگ‌تراشی‌ها، نقش سربازان هخامنشی و سنگ‌نبشته‌ها در جای‌جای این بنا.
علاوه بر آن، پلکان دو‌سویه‌ی سنگیِ ساختمان مزبور با بهره‌گیری از سبک معماری کاخ آپادانا، یکی از کاخ‌های قدیمی تخت جمشید، ساخته شده است. شایان ذکر است که کاخ شهربانی تهران را بین سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۴ خورشیدی ساخته‌اند.
پس از انقلاب سال ۵۷ و در سال ۱۳۸۰ خورشیدی، وزارت امور خارجه‌ی وقت، بنای مزبور را از نیروی انتظامی خریداری نمود. سپس، طی ۵ سال، قسمت‌های آسیب دیده را بازسازی کرد. در نهایت، در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، این بنا به‌عنوان ساختمان شماره ۹ وزارت امور خارجه به‌کار گرفته شد.
حتماً از کاخ شهربانی تهران دیدن کنید
کاخ شهربانی تهران به دلیل برخورداری از معماری منحصربه‌فرد از جمله آثار تاریخی بی‌نظیر تهران به شمار می‌رود. اگرچه بازدید از فضاهای داخلی این کاخ ممکن نیست، اما پیشنهاد می‌کنیم از نمای خارجی آن را برای آشنایی با این سبک معماری دیدن کنید. اگر با تورهای ایرانگردی مسافرت می‌کنید، بازدید از جاذبه‌های گردشگری تهران را نیز در برنامه‌ی خود بگنجانید.
دستی بر ایران پیشنهاد می‌کند که با سفر به پایتخت از سایر جاذبه‌های گردشگری تهران بازدید کنید که در محل قرارگیری کاخ مزبور، میدان مشق، قرار دارند. برخی از این جاذبه‌ها عبارتند از: ساختمان وزارت جنگ، موزه جواهرات ملی، کتابخانه و موزه ملک، موزه پست، مدرسه دارالفنون و سردر باغ ملی.
کاخ شهربانی کجاست؟
این کاخ در مرکز شهر تهران، بین خیابان امام‌خمینی و سی تیر قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این کاخ را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره کاخ شهربانی تهران
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
کاخ شهربانی در چه دوره‌ای ساخته شده است؟
این کاخ در سال ۱۳۱۵ به دستور پهلوی اول، رضاشاه، بنا شده است و نزدیک به ۹۰ سال قدمت دارد.
کاربری کنونی کاخ شهربانی چیست؟
در سال ۱۳۸۱ وزارت امور خارجه این کاخ را از نیروی انتظامی خرید و امروز، یکی از ساختمان‌های وزارت امور خارجه است. ازاین‌رو، علاقه‌مندان فقط می‌توانند فضای بیرونی آن را بازدید کنند.
شیوه‌ی معماری کاخ شهربانی تهران چیست؟
این بنا به شیوه‌ی نئوکلاسیک رایج در دوره‌ی پهلوی اول ساخته شده است. این شیوه‌ی معماری ترکیبی از معماری باستانی و قاجاری ایران با معماری اروپایی است.
برای ساخت کاخ شهربانی از چه بناهای باستانی ایرانی الگو گرفته‌اند؟
این بنا با الهام از کاخ‌های پارسه و تخت جمشید دوره‌ی هخامنشی ساخته شده است. سرستون‌هایی با تندیس جانوران اساطیری و نقش سربازان هخامنشی بر دیوارها از تخت جمشید الگوگیری شده و پلکان دوسویه سنگی نیز مانند کاخ آپادانا ساخته شده است.
