اکثر افراد وقتی به عکس بالا نگاه میکنند، تصور میکنند که گز اصفهان است، در صورتی که این‌طور نیست. شیرینی‌های مختلف و معروفی در کشورهای دیگر هستند که به گز اصفهان شباهت دارند، اما تفاوت هایی دارند. شبیه‌ترین این شیرینی‌ها، نوقا و تورون هستند. نوقا متعلق به کشور خاصی نیست و در کل اروپا تولید می‌شود. از ترکیه گرفته تا اسپانیا و ایتالیا و حتی در تبریز خودمان نوقا را تولید میکنند. نوقا بسیار شبیه به گز است، ولی مواد تشکیل‌دهنده آن کمی با گز تفاوت دارند.
مشتری‌های خارجی به گز اصفهان Persian Nougat یا همان نوقای ایرانی هم می‌گویند. جالب است هر 3 شیرینی در مراسم سالِ نو بیشترین استفاده را دارند. در اسپانیا از تورون برای کریسمس و در مهمانی‌های نوروز از گز اصفهان برای پذیرایی استفاده میکنند. با این حال، در این مقاله به تفاوت‌های این 3 شیرینی محبوب و بین المللی می‌پردازیم.
گز اصفهان (Persian Gaz)
به جرئت می‌توان لقب معروف ترین شیرینی ایران را به گز اصفهان نسبت داد. این شیرینی که بیشتر از هر شیرینی دیگری مثل سوهان و قطاب و مسقطی در بین مردم جهان معروف است، یک تفاوت بزرگ با شیرینی‌های دیگر دارد؛ آن هم شیرین‌کننده اصلی آن است: “گزانگبین” که اسم گز از ابتدای آن گرفته شده، یک نوع انگبین است که از فعالیت حشره پسیل گز روی گیاه گون به دست می‌آید و بسیار خوشمزه است. گزانگبین ظاهری شبیه به صمغ دارد و تنها فرم فروکتوز خالص در کره زمین است. فروکتوز یک قند طبیعی است و بر خلاف گلوکز در افراد دیابتی منع مصرف ندارد و تبدیل به چربی (تری گلیسیرید) نمی‌شود. پس چاق کننده هم نیست.
از خواص فوق العاده گزانگبین که بگذریم به طعم آن می‌رسیم؛ شیرینی گز انگبین بسیار مطلوب است و اصلا گلو را نمی‌زند. خاستگاه گزانگبین اصفهان و بلداجی در استان چهارمحال و بختیاری است، دقیقا جایی که بزرگترین کارخانه‌های گزسازی ایران وجود دارند. امروزه (آبان 1401) گزانگبین قیمتی در حدود 5 میلیون تومان دارد و فقط در گزهای گران‌قیمت استفاده می‌شود. دلیل این‌که گز اصفهان در بین آن 3 شیرینی از همه محبوب‌تر و خاص‌تر است و با توجه به قیمت بالا، مشتری‌های عربی و اروپایی زیادی دارد، همین گزانگبین است که فقط در ایران و بخشی از افغانستان یافت می‌شود.
محبوب ترین گز در سال 2019
در بین انواع گز، گز لقمه ای 38 درصد پسته زعفرانی از محبوب ترین گزهای صادراتی ایران شناخته شده است. در سال 2019 چیزی در حدود 220 تن گز زعفرانی به امارات و قطر صادر شد. شیرینی‌ای که تمام سوغات ایران زمین را با هم داشت. زعفران ایرانی در کنار گز اصفهان محبوب ترین گز سال 2019 را به خود اختصاص داد.
تورون ایتالیا (Turron)
تورون بسیار شبیه به گز است و معمولا با مغز پسته و فندق درست می‌شود. مردم اسپانیا از تورون در مراسم کریسمس استفاده میکنند و باور دارند شیرینی آن کل سال‌شان را شیرین میکند. تورون معمولا مثل گز برش نمی‌خورد و بسته‌بندی نمی‌شود؛ بلکه یک دایره بزرگ شبیه به پنیرهای گرد فرانسوی دارد که مقداری از آن را برش می‌دهند و سپس وزن میکنند. جالب است بدانید تاریخ این شیرینی به امپراتوری آندلوس (andalus) برمی‌گردد (جایی که اسلام وارد اسپانیا شده بود!!) شاید باورش سخت باشد، ولی این حقیقت دارد که برخی از اسپانیایی‌ها در قرن 8-4 میلادی به اسلام گرویده بودند. دستور پخت تورون از خاورمیانه به اسپانیا آورده شد و تا الان در فرهنگ اسپانیا وجود دارد.
در مواد تشکیل دهنده تورون اثری از گزانگبین نیست، بلکه صرفا در انواع گران‌قیمت عسل وجود دارد. چون پسته بسیاری در ایران تولید می‌شود و قیمت آن در اروپا بسیار بالاست، در اسپانیا ترجیح می‌دهند بیشتر از فندق و بادام زمینی در تورون استفاده کنند. همچنین ما تورون‌هایی داریم که سفید نیستند و با پودر شکلات درست می‌شوند. این تورون ها ظاهر زیبا و خوشمزه‌ای دارند.
نوقا (Nougat)
نوقا شناخته شده‌ترین شیرینی در بین این 3 شیرینی است؛ شیرینی‌ای که ملیت خاصی ندارد و در کشورهای مختلفی تولید می‌شود. نکته جالب توجه در این شیرینی این است که در هر منطقه جغرافیایی بر اساس مغز فراوان موجود در آن کشور، تولید می‌شود. مثلا در تبریز، بیشتر نوقای گردویی داریم، در ترکیه نوقای بادام و پسته داریم، و در اروپا بیشتر نوقای فندق و بادام زمینی.
این شیرینی شباهت زیادی به گز دارد، ولی صرفا با شکر و سفیده تخم‌مرغ درست می‌شود و اثری از عسل و گزانگبین در تهیه آنها نیست. نوقا به صورت بسته بندی در فروشگاه‌های مختلف و حتی آمازون هم موجود است اما برخی که همزمان هر 3 شیرینی را امتحان کرده‌اند، معتقدند که خوشمزه ترین آنها گز اصفهان، بعد تورون و در آخر نوقا است.
یک شیرینی خیلی محبوب به اسم اسنیکرز هست که داخل ایران هم پیدا می‌شود. این شیرینی در حقیقت یک نوقا با روکش شکلات است. اسنیکرز دولایه دارد: لایه رویی یک لایه نارنجی رنگ و کشسان است و لایه دومی همان نوقا با مغز بادام زمینی است. سپس روی کل آن را با شکلات پوشانده‌اند.
قیمت گز، نوقا و تورون
این قیمت‌گذاری یک قیمت‌گذاری جهانی است که در آبان 1401 اعلام شد. قطعا قیمتی که برای گز مطرح می‌شود بیشتر از زمانی است که شما از کارخانه یا وب‌سایت‌های فروش اینترنتی گز اصفهان خرید می‌کنید. مثلا شما باید برای اسنیکرز حدود 1 دلار هزینه کنید در صورتی که قیمت آن در اروپا حدود 30 سنت است.
هر کیلو گز 42 درصد پسته اصفهان که با گزانگبین درست شده باشد، 28 دلار قیمت‌گذاری می‌شود که کاملا یک خوراکی لوکس به حساب می‌آید. این قیمت در اصفهان چیزی حدود 550 هزار تومان است.
هر کیلو تورون 40 درصد فندق ایتالیا در حدود 14 دلار قیمت گذاری می‌شود که نصف گز اصفهان است. دلیل این اتفاق هم گران‌تر بودن پسته در بازار جهانی و استفاده از گزانگبین در گز اصفهان است.
هر کیلو نوقا 40 درصد با مغز گردو در بازار جهانی با قیمت 12 دلار معامله می‌شود که ارزان‌ترین شیرینی در بین آن 3 شیرینی به حساب می آید. البته همه هم معتقد نیستند که طعم خوبی داشته باشد.
آیا نوقا و تورون در ایران پیدا می‌شود؟
تورون خیر، ولی شما انواع نوقا را در تبریز و شهرهای شمال غربی کشور پیدا می‌کنید. این نوقاها که اکثرا با گردو درست شده‌اند، بسته‌بندی مناسبی ندارند و به صورت سنتی تهیه می‌شوند؛ در صورتی که شما در گز اصفهان انواع بسته‌بندی‌های مدرن شکلاتی، بسته‌بندی چوبی، فلزی و هارد‌باکس را می‌بینید.
برای نچسبیدن نوقا به دست، زمان تولید یک لایه شبیه به نان بستنی قیفی کف آن می‌گذارند و سپس برش می‌دهند. نوقای تبریز به صورت محلی تولید می‌شود و به نظر نمی‌رسد دارای برندهای بزرگی نظیر برندهای گز اصفهان باشد. به دلیل آن‌که برخی از شرکت‌های تولیدکننده نوقا بسته‌بندی مناسبی ندارد، ماندگاری آنها کوتاه است و پیشنهاد می‌شود برای خرید نوقا حتما حضوری اقدام کنید.
نویسنده این محتوا فکر کنم یا اهل اصفهان هست یا کلا با شیرینی نوقا دشمنی خاصی دارد که فقط تخریبش میکند ور صورتی که نوقا گز هر کدام به صورت مجزا از شیرینی های خاص ایران هستند و ذایقه ها هستند که انتخاب میکنند کدام شیرینی باب میل افراد هست خواهشا در نوع معرفی اول در مورد شیرینی ها مطالعه شود بعد به صورت عادلانه معرفی شود ممنون