مشهد یکی از کلان‌شهرهای ایران با جاذبه‌های گردشگری متنوع است که سالانه میزبان گردشگران بسیاری می‌شود. در اطراف این شهر، روستاهای تاریخی و زیبایی وجود دارند که ارزش بازدید دارند. یکی از این روستاها، روستای چهار برج مشهد در دهستان طوس است که علاوه بر طبیعت چشم‌نواز، موزه شه لافتی مشهد را در خود جای داده است. این موزه منحصربه‌فرد با نمایش آثار تاریخی و فرهنگی، یکی از جاهای دیدنی مشهد محسوب می‌شود و علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ را به خود جذب می‌کند.
موزه شه لافتی مشهد یکی از جذاب‌ترین مکان‌های گردشگری این منطقه است که به دلیل ساختار خاص و آثار ارزشمند خود، شهرت زیادی دارد. بازدیدکنندگان در این موزه با جنبه‌های مختلف زندگی سنتی، صنایع‌دستی و تاریخ منطقه آشنا می‌شوند. این مکان نه‌تنها یک جاذبه فرهنگی است، بلکه به یکی از مهم‌ترین نمادهای میراث تاریخی مشهد تبدیل شده است. اگر به دنبال تجربه‌ای متفاوت در سفر به مشهد هستید، بازدید از موزه شه لافتی را در برنامه خود قرار دهید.
تاریخچه موزه شه لافتی مشهد
درگذشته و در بسیاری از شهرهای کشور زورخانه هایی وجود داشتند که در آنها مردم به ورزش می پرداختند. ورزش های زورخانه ای (باستانی یا پهلوانی) از جمله ورزش هایی بودند که در این زورخانه ها انجام می شدند. این آیین های زورخانه ای در تاریخ ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست یونسکو به ثبت رسید.
در زورخانه، شخصی به نام مرشد حضور داشت که ضرب آهنگ هایی می نواخت و اشعاری از فردوسی قرائت می کرد. به مرور زمان، این ورزش های باستانی رنگ می باختند و ورزشکاران (پهلوانان) آن پراکنده شدند.
شخصی به نام علی اکبر قاسمی که از پهلوانان زورخانه بود سعی در احیای این ورزش های باستانی داشت. او در داخل کشور به شهرهای مختلفی سفر می کرد و وسایل مربوط به زورخانه را جمع آوری می نمود. پهلوان رستم علاوه بر سفرهای داخلی، به ۱۷ کشور دنیا نیز مسافرت کرد تا دیداری با پهلوانان مهاجرت کرده، داشته باشد. او در طی این مسافرت ها اشیای زیادی در خصوص زورخانه از پهلوانان به عنوان یادگاری دریافت کرد.
سپس، در سال ۱۳۶۸ خورشیدی با اشیایی که از سفر جمع آوری کرده بود، موزه ای را در مشهد به راه انداخت. امروزه این موزه به نام موزه شه لافتی مشهد برای پاسداشت آئین های پهلوانی شه لافتی دایر است.
ویژگی های بنای موزه شه لافتی مشهد
ساختمانی که موزه در آن قرار دارد، شبیه زورخانه های قدیمی ساخته شده است و ویژگی های منحصر به فردی دارد. این ساختمان در مکانی با مساحت ۲۰۰۰ متر مربع بنا شده است.
در ورودی موزه درب کوچکی تعبیه شده است که طول آن از قد یک انسان کمتر است. بنابراین، به ناچار برای ورود به موزه باید سر خود را خم کنید. این بدان جهت است که پهلوانان در گذشته تواضع و فروتنی داشتند و به هنگام ورود به زورخانه به نشانه احترام سر خم می کردند.
آنها در هنگام ورزش نام حضرت علی (ع) و ابوالفضل را بر زبان جاری می کردند و احترام خاصی برای آنها قائل بودند. اعتقاد پهلوانان بر این بود که امام نخست شیعیان الگوی مروت و جوانمردی است.
بر روی درب ورودی موزه شه لافتی مشهد شعری به این مضمون نوشته شده است:
سر تعظیم فرود آور به هنگام ورود
چون که جای ادب و رسم جوانمردان است
بعد از عبور از درب ورودی، در داخل بنا دو قسمت زورخانه و عیارخانه را مشاهده خواهید کرد. این دو قسمت به صورت مجزا از هم قرار دارند. در زیر به شرح هر کدام از آنها می پردازیم:
بخش زورخانه: بخش اصلی موزه است و بسیاری از اشیا در این قسمت نگهداری می شوند. اشیای موجود در زورخانه تصاویر، عکس ها و وسایل ورزش پهلوانان معاصر (مثل میل و کباده) و… هستند. در مجاورت زورخانه بخشی به نام لنگری وجود دارد که مکانی برای استراحت پهلوانان می باشد. در این مکان پهلوانان در ضمن استراحت به نوشیدن دمنوش های طبیعی مانند اسطوخودوس و ختمی می پرداختند.
در بخش زورخانه، معمولا ورزش های باستانی انجام می شوند. پهلوانان برای ورود به گود زورخانه و برای انجام ورزش از مرشد رخصت می طلبند (اجازه می گیرند). جالب است بدانید که مرشد این زورخانه تا به امروز (بهار 1402) هم پهلوان رستم یا علی اکبر قاسمی است.
بخش عیارخانه: این بخش مکانی است که پهلوانان و عیاران در آن به چله نشینی می پردازند. چله نشینی در حقیقت خلوت چهل روزه برای پرداختن به عبادت و دعاست که بیشتر در بین درویشان رواج دارد.
عیار خانه دارای هشت جایگاه است که دو جایگاه آن برای سادات علوی و رضوی و دو جایگاه برای مرشدان دارد. چهار جایگاه باقی مانده برای پهلوانان آبادی ها و روستاهای دیگر مانند دروازه خبوشان، طایران، رزان، مرو و نوچه های آنهاست.
بیشتر بخوانید: آرامگاه فردوسی؛ تاریخچه، نقشه و عکس
بازدید از این موزه را از دست ندهید
موزه شه لافتی مشهد مکانی است که آیین های باستانی و پهلوانی را در معرض دید عموم قرار داده است. این موزه نسبت به موزه های دیگر بسیار متفاوت است. جذابیت این موزه در آن است که شما اشیای مربوط به این بخش از فرهنگ ایرانی را در کنار اجرای ورزش و آئین های پهلوانی در یک مکان می بینید. به همین دلیل گردشگران زیادی را از داخل و خارج به سوی خود می کشاند.
اگر با تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی به مشهد مسافرت کردید، بازدید از این موزه را از دست ندهید. موزه شه لافتی در ۳۰ کیلومتری مشهد و در روستای برج مشهد قرار دارد. “دستی بر ایران” پیشنهاد می کند که به هنگام مسافرت به مشهد ضمن بازدید از این موزه، جاذبه های گردشگری مشهد را مطالعه کنید و از دیگر آثار تاریخی آن نیز دیدن نمایید.
پرسش‌های متداول درباره موزه شه لافتی مشهد
برای دریافت پاسخ سایر سؤال‌هایتان، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست با ما در ارتباط باشید. ما در کوتاه‌ترین زمان به پرسش‌های شما پاسخ خواهیم داد.
موزه شه لافتی کجاست؟
موزه آیین‌های پهلوانی معروف به موزه شه لافتی مشهد در نزدیکی آرامگاه فردوسی، در محله چهاربرج، بلوار شاهنامه، کوچه شاهنامه ۶۴ واقع شده است. موقعیت مکانی آن را در نقشه زیر ببینید:
در موزه شه لافتی چه اشیایی نگهداری می‌شوند؟
وسایل مرتبط با زورخانه و ورزش‌های باستانی و اشیایی که پهلوان رستم از پهلوانان بنام کشور به یادگار گرفته است، در این موزه به نمایش درآمده‌اند؛ ازجمله:
کباده، تخته، ترازو، زنگ ورزشی گود زورخانه، ضرب، وسایل کاری پهلوانان قصاب مانند میل، کفش، ساطور و شاخ‌شکن، میل‌های پهلوان حاجی‌فخار کوره‌پز، کباده‌ی پهلوان حاج‌حسن لواسانی، تصاویری از پهلوان مفرد اصفهانی، پهلوان رمضان آهنگر، پهلوان جاوید توسی و پهلوان دامدار، لباده‌ی پهلوان توالی، لباس‌های ورزشی کهنه‌سواران شهر و… .
موزه آیین‌های پهلوانی مشهد برای چه کسانی مناسب است؟
علاقه‌مندان به ورزش‌های باستانی و آیین‌های ایرانی در بازدید از موزه شه لافتی می‌توانند به تماشای ورزشکارانی بنشینند که در گود زورخانه مشغول ورزش باستانی هستند. در بخش عیارخانه نیز اشیای عتیقه و لباس‌ها و وسایل قدیمی پهلوانان در دیدرس بازدیدکنندگان قرار دارد.
