مشهد از کلان شهرهای ایران است که جاذبه های گردشگری فراوانی دارد. در حوالی این شهر، روستاهایی وجود دارند که بر خلاف تصور دارای آثار تاریخی بسیار زیبایی می باشند. برای مثال روستای چهار برج مشهد را می توان نام برد که در دهستان طوس، بخش مرکزی شهرستان مشهد قرار دارد. این روستا موزه ای بسیار متفاوت به نام موزه شه لافتی مشهد در دل خود دارد که گردشگران زیادی را به سمت خود می کشاند و از جاهای دیدنی مشهد به حساب می‌آید.
تاریخچه موزه شه لافتی مشهد
درگذشته و در بسیاری از شهرهای کشور زورخانه هایی وجود داشتند که در آنها مردم به ورزش می پرداختند. ورزش های زورخانه ای (باستانی یا پهلوانی) از جمله ورزش هایی بودند که در این زورخانه ها انجام می شدند. این آیین های زورخانه ای در تاریخ ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست یونسکو به ثبت رسید.
در زورخانه، شخصی به نام مرشد حضور داشت که ضرب آهنگ هایی می نواخت و اشعاری از فردوسی قرائت می کرد. به مرور زمان، این ورزش های باستانی رنگ می باختند و ورزشکاران (پهلوانان) آن پراکنده شدند.
شخصی به نام علی اکبر قاسمی که از پهلوانان زورخانه بود سعی در احیای این ورزش های باستانی داشت. او در داخل کشور به شهرهای مختلفی سفر می کرد و وسایل مربوط به زورخانه را جمع آوری می نمود. پهلوان رستم علاوه بر سفرهای داخلی، به ۱۷ کشور دنیا نیز مسافرت کرد تا دیداری با پهلوانان مهاجرت کرده، داشته باشد. او در طی این مسافرت ها اشیای زیادی در خصوص زورخانه از پهلوانان به عنوان یادگاری دریافت کرد.
سپس، در سال ۱۳۶۸ خورشیدی با اشیایی که از سفر جمع آوری کرده بود، موزه ای را در مشهد به راه انداخت. امروزه این موزه به نام موزه شه لافتی مشهد برای پاسداشت آئین های پهلوانی شه لافتی دایر است.
ویژگی های بنای موزه شه لافتی مشهد
ساختمانی که موزه در آن قرار دارد، شبیه زورخانه های قدیمی ساخته شده است و ویژگی های منحصر به فردی دارد. این ساختمان در مکانی با مساحت ۲۰۰۰ متر مربع بنا شده است.
در ورودی موزه درب کوچکی تعبیه شده است که طول آن از قد یک انسان کمتر است. بنابراین، به ناچار برای ورود به موزه باید سر خود را خم کنید. این بدان جهت است که پهلوانان در گذشته تواضع و فروتنی داشتند و به هنگام ورود به زورخانه به نشانه احترام سر خم می کردند.
آنها در هنگام ورزش نام حضرت علی (ع) و ابوالفضل را بر زبان جاری می کردند و احترام خاصی برای آنها قائل بودند. اعتقاد پهلوانان بر این بود که امام نخست شیعیان الگوی مروت و جوانمردی است.
بر روی درب ورودی موزه شه لافتی مشهد شعری به این مضمون نوشته شده است:
سر تعظیم فرود آور به هنگام ورود
چون که جای ادب و رسم جوانمردان است
بعد از عبور از درب ورودی، در داخل بنا دو قسمت زورخانه و عیارخانه را مشاهده خواهید کرد. این دو قسمت به صورت مجزا از هم قرار دارند. در زیر به شرح هر کدام از آنها می پردازیم:
بخش زورخانه: بخش اصلی موزه است و بسیاری از اشیا در این قسمت نگهداری می شوند. اشیای موجود در زورخانه تصاویر، عکس ها و وسایل ورزش پهلوانان معاصر (مثل میل و کباده ) و… هستند. در مجاورت زورخانه بخشی به نام لنگری وجود دارد که مکانی برای استراحت پهلوانان می باشد. در این مکان پهلوانان در ضمن استراحت به نوشیدن دمنوش های طبیعی مانند اسطوخودوس و ختمی می پرداختند.
در بخش زورخانه، معمولا ورزش های باستانی انجام می شوند. پهلوانان برای ورود به گود زورخانه و برای انجام ورزش از مرشد رخصت می طلبند (اجازه می گیرند). جالب است بدانید که مرشد این زورخانه تا به امروز (بهار 1402) هم پهلوان رستم یا علی اکبر قاسمی است.
بخش عیارخانه: این بخش مکانی است که پهلوانان و عیاران در آن به چله نشینی می پردازند. چله نشینی در حقیقت خلوت چهل روزه برای پرداختن به عبادت و دعاست که بیشتر در بین درویشان رواج دارد.
عیار خانه دارای هشت جایگاه است که دو جایگاه آن برای سادات علوی و رضوی و دو جایگاه برای مرشدان دارد. چهار جایگاه باقی مانده برای پهلوانان آبادی ها و روستاهای دیگر مانند دروازه خبوشان، طایران، رزان، مرو و نوچه های آنهاست.
بازدید از این موزه را از دست ندهید
موزه شه لافتی مشهد مکانی است که آیین های باستانی و پهلوانی را در معرض دید عموم قرار داده است. این موزه نسبت به موزه های دیگر بسیار متفاوت است. جذابیت این موزه در آن است که شما اشیای مربوط به این بخش از فرهنگ ایرانی را در کنار اجرای ورزش و آئین های پهلوانی در یک مکان می بینید. به همین دلیل گردشگران زیادی را از داخل و خارج به سوی خود می کشاند.
اگر با تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی به مشهد مسافرت کردید، بازدید از این موزه را از دست ندهید. موزه شه لافتی در ۳۰ کیلومتری مشهد و در روستای برج مشهد قرار دارد. “دستی بر ایران” پیشنهاد می کند که به هنگام مسافرت به مشهد ضمن بازدید از این موزه، جاذبه های گردشگری مشهد را مطالعه کنید و از دیگر آثار تاریخی آن نیز دیدن نمایید.
