«موزه شاهرود» از جمله جاذبه‌های تاریخی این شهرستان در «استان سمنان» است که دیرینگی آن به هزاره‌ی اول قبل از میلاد برمی‌گردد. تعدادی از اشیای موزه متعلق به دوره‌ی قبل از میلاد مسیح و تعدادی از آنها مربوط به دوره‌ی پس از اسلام و پیش از آن است.
موزه شاهرود، در ضلع شمالی ساختمان شهرداری و فرمانداری شاهرود قرار دارد و در ابتدا به عنوان ساختمان «شهرداری» یا «بلدیه» کاربرد داشت. این موزه که از جاهای دیدنی شاهرود به حساب می‌آید، در سال ۱۳۶۷ خورشیدی، به ثبت ملی ایران درآمد.
سبک معماری ساختمان موزه شاهرود
این ساختمانِ دو طبقه با نمای آجری، حدود ۴۶۸ متر مربع مساحت دارد و بر اساس اصول معماری قاجاریه و پهلوی آن را بنا کرده‌اند. در طبقه‌ی اول، با مصالح «خشت و آجر» «تاقی هلالی و ترکی» تعبیه شده و محوطه‌ی اطراف آن با «سنگ و آجر» فرش شده است.
موزه شاهرود دارای دو بخش «باستان‌شناسی و مردم‌شناسی» است که آثار تاریخی را در آن به نمایش گذاشته‌اند. بخش باستان‌شناسی در ضلع شمالی و جنوبی قرار گرفته است و در آن، ۶ اتاق با «سقف ضربی ترک‌دار» به چشم می‌خورد. این اتاق‌ها از طریق راهروی پهنی به یکدیگر مرتبط هستند.
علاوه بر آن، قسمت مردم‌شناسی این موزه نیز در طبقه‌ی دوم بنا قرار گرفته و دارای ۳ اتاق و یک سالن بزرگ است.
اشیای به نمایش درآمده در بخش باستان‌شناسی موزه
موزه شاهرود از جمله موزه‌هایی است که آثار ارزشمندی در قسمت مردم‌شناسی و باستان‌شناسی آن نگهداری می‌شوند. قسمت باستان‌شناسی این موزه که در طبقه‌ی اول قرار دارد، متعلق به اشیای کشف شده از منطقه و حفاری‌های تپه‌های متعدد این شهر است.
برای مثال، اشیایی از «تپهی سنگ چخماق، تپهی حصار دامغان، تپهی خوریان و تپهی بلوارشاهرود» همگی متعلق به دوره‌ی قبل از میلاد مسیح هستند. تمامی اشیای به دست آمده از این مناطق شامل: اشیای سفالی، آبگینه و برنزی هستند.
تعدادی از این اشیا عبارتند از:
- سکه های مربوط به دوره های صفویه، اشکانی و سلوکی و مهره های تاریخی سنگی
- ظروف سفالی (خاکستری و منقوش)، شیشه‌ای و…
- ابزارهای سنگی، استخوانی و مفرغی
- قبر بازسازی شده
- ستون های چوبی
- محراب گچبری بری شده
- آجر نقش دار
- پیه سوز از جنس فلز، مفرغ و…
- اشیای تزئینی و آرایشی زنان شامل دستبند، حلقه، گیره سر و سنجاق مو از جنس مفرغ، استخوان و سفال
- درِ منبت‌کاری شده که درون محفظه‌ی شیشه‌ای نگهداری می‌شود و در ابتدای ورودی ساختمان قرار دارد، ستون‌های چوبی، محراب گچبری شده، آجر نقش‌دار و…
از میان اشیای بالا، قبر بازسازی شده متعلق به هزاره اول قبل از میلاد است که از تپه بلوار شاهرود به دست آمده است. از قبر مزبور اسکلتی بیرون آورده اند که در حالت خوابیده به پهلو قرار دارد و پیرامون آن اشیائی مشاهده می شوند که همراه با جسد دفن شده اند.
تمامی این آثار به عقیده مردم در گذشته اشاره دارد. در واقع، آنها اعتقاد داشتند که باید صورت مردگان به هنگام مرگ به سمت شرق (محل طلوع خورشید) قرار بگیرند که پیام آور زندگی و حرکت است. به عقیده آنها مردگان در آخرت به اشیای دفن شده همراه خود نیاز پیدا می کنند.
علاوه بر آن، درب منبت کاری شده موجود در این قسمت که به دوره مظفرالدین شاه قاجار مربوط می شود بسیار جالب توجه است. روی در منبت‌کاری شده که در این قسمت از موزه به نمایش درآمده است، «آیاتی از قرآن و نام سازندگان آن» حک شده است. در گذشته، این در به عنوان «در ورودی آرامگاه امام‌زاده محمد سرامین قطری» کاربرد داشت. این در زیبا، در دوره‌ی «مظفرالدین شاه قاجار» ساخته شده است.
علاوه بر آن، بر روی این در چوبی، «چرخه‌ی زندگی و چهار فصل» را با استفاده از «گل و بوته و نقوش اسلیمی» نمایش داده‌اند. این نقوش برجسته، جداگانه منبت‌کاری شده است و سپس با استفاده از «سنگ یشم و میخ» به آن اتصال یافته‌اند.
همچنین، بر روی در چوبی مزبور، «طرحی از گل‌های نیلوفر» مشاهده می‌شود که در زمان هخامنشیان «نماد گذر روزگار» بود. با این وجود، هدف اصلی از ساخت این در، به نمایش گذاشتن «سیر رشد جنین» بوده است که هنرمندانه بر روی آن کار شده است.
اشیای مربوط به قسمت مردم‌شناسی موزه شاهرود
طبقه‌ی دوم ساختمان موزه که مربوط به بخش مردم‌شناسی است، شیوه‌ی زندگی مردم و شغل آنها را که اکثرا کشاورزی و دامداری بود، به معرض نمایش می‌گذارد. در غرفه‌های این مجموعه، اشیائی مربوط به کشاورزی، دامداری، پوشاک وجود دارند که نمایانگر اعتقادات و آداب و رسوم مردم در گذشته هستند.
بخش مردم‌شناسی موزه دارای چندین غرفه است که هر کدام از آنها اشیای ویژه‌ای دارند. برای مثال، می‌توان به غرفه‌های زیر اشاره کرد:
غرفه‌ی پوشاک:
در این غرفه، انواع «لباس محلی و زنانه» مانند: کت زنانه یا «کلیجه»، کلاه سوزن‌دوزی شده، چارقد، جوراب‌های پشمی و پیراهن سوزن‌دوزی شده به چشم می‌خورند.
ابزار و وسایل تعزیه‌خوانی:
از این وسایل می‌توان به «جوشن، سپر و کلاه خود» اشاره داشت که در ماه محرم برای «شبیه‌خوانی» استفاده می‌شد.
از جمله ارزشمندترین اشیای موجود در این قسمت می‌توان به «پرده‌ی درویشی» اشاره کرد که با استفاده از تصاویر، ۳۲ قصه را روایت می‌کند. بر روی این پرده ۴۰۰ صورت انسان و حیوان با استفاده از «رنگ و روغن» نقاشی شده است که بسیار تماشایی هستند. پرده‌ی درویشی، در سال ۱۳۴۰ خورشیدی در «کاشمر» نقاشی شد و به دلیل آسیبی که دیده بود در سال ۱۳۶۷ خورشیدی، آن را بازسازی کردند.
در غرفه‌های دیگر این بخش، آثار زیر نگهداری می‌شوند:
- اسناد و قباله‌ها
- وسایل تدفین
- کارگاه یا دستگاه پارچه‌بافی و انواع چرخ های ریسندگی سنتی
- وسایل روشنایی سنتی
- قرآن خطی در ابعاد مختلف
حتما از موزه شاهرود و قسمت های مختلف آن دیدن کنید
موزه شاهرود از جمله موزه‌های تاریخی است که اشیای به نمایش درآمده در آن شما را با سبک زندگی مردم در گذشته آشنا می‌کند. این موزه به دلیل آثار ارزشمندی که در خود جای داده است، سالانه گردشگران علاقه‌مند را به سمت خود جذب می‌کند.
امیدواریم ضمن آشنایی با سایر جاذبه‌های گردشگری شاهرود از موزه‌‌ی شاهرود نیز بازدید کنید. دستی بر ایران تلاش دارد شما را به شکل موثرتری با گردشگری میراث فرهنگی آشنا کند.
