مقبره الشعرا تبریز یک گورستان تاریخی است که در یکی از محله های قدیمی این شهر به نام سرخاب واقع شده است. این گورستان که مدفن بسیاری از شاعران بنام کشورمان است، در گذشته به نام های حظیره الشعرا، حظیره القضاة و قبرستان سرخاب شناخته می شد.
امروزه، گورستان مزبور به عنوان موزه شعر و ادب آذربایجان مورد استفاده قرار می گیرد. با توجه به اینکه ۴۰۰ شاعر، ادیب، عارف و رجال نامی در این گورستان آرمیده اند، در سال ۱۳۷۸ خورشیدی به ثبت ملی ایران درآمده است و هم‌اکنون از جاهای دیدنی تبریز به حساب می‌آید.
سرگذشت مقبره الشعرا تبریز
محله تاریخی سرخاب در گذشته محل سکونت بزرگان و ادبای بسیاری بود. در این محله اماکن، بناها، تکیه ها و مقابر معروفی همچون ربع رشیدی، تکیه حیدر، بقعه سید حمزه، حظیره بابا مزید، مقبره الشعرا و… وجود دارند.
از این میان، مقبره الشعرا از جمله گورستان های تاریخی محله مزبور می باشد که در مرکز توجه قرار دارد. در این مکان، شاعران معروفی از قرن یازدهم میلادی نظیر خاقانی و ظهیر فاریابی مدفون هستند. با این وجود، هیچ یک از بزرگان ماقبل قرن سیزدهم میلادی نامی از این گورستان به میان نیاورده اند.
البته، در برخی از کتاب های قدیمی اشاره کوچکی به گورستان مزبور شده است. برای مثال، در کتاب لباب الباب عوفی که در سال ۱۲۲۱ میلادی نگاشته شده است، درباره شاعران دفن شده در این گورستان سخن به میان آمده است. علاوه بر آن، در کتاب نزهة القلوب تالیف حمدالله مستوفی (۱۳۳۹ میلادی) اشاراتی به قبرستان مزبور داریم. در واقع، این کتاب قدیمی ترین کتابی است که نامی از این قبرستان در آن ذکر شده است.
با نگاهی به تاریخ در می یابیم که در قرن یازدهم میلادی، شهر تبریز مرکز حکومت اتابکان آذربایجان و پناهگاه شاعرانی بود که در جستجوی آرامش بودند. به همین دلیل، شاعران معروفی همچون خاقانی و ابوالعلا از شروان و گنجه و ظهیر فاریابی و شاهپور نیشابوری از خراسان به این شهر مهاجرت کرده اند. این شاعران معروف پس از مرگ در حظیره ای (محوطه ای از خار و چوب و نی) دفن شدند که امروزه از آن به نام مقبره الشعرا یاد می شود.
علاوه بر آن، شاعران دیگری نیز بودند که در دوره های ایلخانیان و دوره آق قویونلو در تبریز می زیستند. پیکر این شاعران پس از مرگ در این حظیره و در جوار خاقانی به خاک سپرده شدند.
افراد مدفون در این گورستان به ترتیب از حکیم اسدی طوسی شروع و به محمد حسین بهجت تبریزی (شهریار) ختم می شود. با توجه به وقوع زلزله های متعدد در قرن هجدهم میلادی، گورستان مزبور تخریب شده و آثاری از مقبره بزرگان باقی نمانده است. هم اکنون، تنها می توان مقبره شهریار را در بنای یادبود ساخته شده در این گورستان مشاهده کرد.
در واقع در سال ۱۳۵۰ خورشیدی، روزنامه های اطلاعات، کیهان و مجله یغما مسابقه ای برگزار کردند تا مردم طرح خود را برای ساخت یک بنای یادبود پیشنهاد دهند. از میان این پیشنهادات، طرح غلامرضا فرزان مهر پذیرفته شد.
یک سال بعد، عملیات احداث بنای یاد بود آغاز گردید و پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ خورشیدی، ادامه یافت. هم اکنون، این بنا نماد مقبره الشعرا و یکی از نمادهای شهر تبریز به شمار می رود.
سبک معماری بنای یادبود واقع در مقبره الشعرا
پوشش بیرونی این بنا که در قسمت مرکزی گورستان واقع شده است از جنس بتن و لایه زیرین آن فلزی می باشد. بنای مزبور دارای ارتفاع ۳۰ متر است و طاق های درهم تنیده آن عظمت و شکوه آن را چندین برابر می کند. در واقع، این بنای یادبود ترکیبی از معماری سنتی و مدرن می باشد که توسط غلامرضا فرزان مهر طراحی شده است.
در ابتدای ورودی ساختمان مزبور چندین پله وجود دارد که پس از بالا رفتن از آنها به فضای اصلی ساختمان وارد می شویم. در این قسمت، اتاق بسیار بزرگی وجود دارد که در طرفین آن اتاق های کوچکتری نیز به چشم می خورند.
در گوشه این اتاق بزرگ مقبره ای مشاهده می شود که در مرکز توجه قرار دارد. این مقبره مربوط به محمد حسین بهجت تبریزی ملقب به شهریار است که جزو شاعران قرن معاصر می باشد. بر روی دیوارهای اتاق مزبور اشعاری از این شاعر بزرگ و سایر شاعران مدفون در این گورستان مشاهده می شوند.
علاوه بر آن، وجود تابلوهای عکس و خطاطی نیز بر روی دیوارهای این اتاق جلوه زیبایی به وجود آورده است. همچنین، وجود قوس ها و نقوش اسلیمی خاص در این بنا نمادی از تلفیق معماری سنتی و مدرن می باشد.
از سایر بخش های بنای مزبور می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- بخش های اداری
- فروشگاه کتاب و صنایع دستی
- مجسمه های کوچک
مختصری درباره افراد آرمیده در این گورستان
در مقبره الشعرای تبریز شاعران و ادیبان زیادی دفن شده بودند که امروزه اثری از مقبره آنها دیده نمی شود. از جمله این افراد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ابونصر علی بن احمد اسدی طوسی: اولین شاعر مدفون در این گورستان است. از آثار او می توان به گرشاسب نامه و کتاب نسخة الابنية عن حقايق الادوية اشاره کرد.
قطران تبریزی: او نخستین شاعر پارسی گوی آذربایجان به شمار می رود.
انوری ابیوردی: از جمله دانشمندان و شاعران معروفی است که در دوره سلجوقیان زندگی می کرد. او بیشتر اشعار خود را در قالب قصیده، غزل و قطعه می سرود. تخلص این شاعر بزرگ در ابتدا خاوری بود و سپس به انوری تغییر یافت.
شهریار: آخرین شاعر مدفون در گورستان مزبور می باشد. از آثار فاخر او می توان به مجموعه ″حیدر بابایه سلام″ به زبان ترکی آذربایجانی اشاره کرد. البته، او به زبان فارسی نیز شعر می سرود و اشعار او درباره اهل بیت بسیار مشهور هستند.
بازدید از مقبره الشعرا و بنای یادبود آن را در برنامه سفر بگنجانید
مقبره الشعرا که یکی از نمادهای شهر تبریز به شمار می رود، گورستانی تاریخی است که بازدید از آن حس و حال خوبی دارد. این گورستان به همراه بنای یادبود موجود در آن همه ساله میزبان علاقه مندان به شعر و ادبیات می باشد.
اگر شما نیز به واسطه تورهای داخلی یا به صورت شخصی قصد سفر به این شهر را دارید، بازدید از گورستان مزبور را از دست ندهید. ″دستی بر ایران″ ضمن معرفی جاذبه های گردشگری تبریز شما را به بازدید از مقبره الشعرا تبریز دعوت می کند.
مقبره الشعرا کجاست؟
مقبره الشعرا در محله‌ی سرخاب (ششگلان) شهر تبریز، تقاطع خیابان‌های ثقه‌الاسلام و عارف قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این مقبره را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره مقبره الشعرا تبریز
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
شاعران بسیاری در این مقبره آرام گرفته‌اند، ازجمله اسدی طوسی، قطران تبریزی، خاقانی شروانی و شکیبی تبریزی که اکنون اثری از آرامگاه هیچ‌کدام بر جای نمانده است. محمد‌حسین بهجت تبریزی، متخلص به شهریار، آخرین شاعری است که در سال ۱۳۶۷ خورشیدی در این مکان به خاک سپرده شد. قبر وی داخل فضای اصلی آرامگاه قرار دارد.
معماری مقبره الشعرا تبریز چگونه است؟
بنای ۳۰متری مقبره، تاق‌های در‌هم‌تنیده‌ای است که ترکیبی از معماری سنتی و مدرن را نمایش می‌دهد. پوشش بیرونی بنا از بتون و لایه‌ی زیر آن فلز است. فضای اصلی مقبره الشعرا شامل یک اتاق بسیار بزرگ است با چندین اتاق کوچک در اطراف آن.
