یزد از کلان شهرهای ایران است که در مجاورت قسمت مرکزی ایران قرار گرفته است. این شهر، از جمله شهرهای کویری است که بناهای تاریخی و مذهبی زیادی دارد. مساجد زیادی در این شهر ساخته شده اند که از جمله آنها می توان مسجد جامع یزد را نام برد.
عناوین دیگری که برای این مسجد به کار رفته است عبارتند از: مسجد جامع عتیق، مسجد جمعه قدیم، مسجد جامع کبیر یزد و مسجد جامع نو. این مسجد از محبوب‌ترین جاهای دیدنی یزد در بین گردشگران است.
تاریخچه مسجد جامع یزد
پیش از اسلام در مکان این مسجد آتشکده ای بر پا بود. سپس، در زمان عمرولیث صفاری، مسجدی روی این آتشکده بنا گردید. این مسجد اولیه در قرن دوازدهم میلادی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. در کنار این مسجد، شخصی به نام امیر علی بن فرامرز و همسرش ارسلان خاتون مناری برپا کردند.
فرزند آنها که علاءالدین گرشاسب نام داشت، مسجد دیگری در کنار مسجد جامع یزد برپا کرد. پس از آن، با حمله مغول به ایران، ساخت و ساز مسجد متوقف شد. در قرن چهاردهم میلادی که آرامشی در ایران به وجود آمد، ساخت و ساز مسجد دوباره از سر گرفته شد. در نهایت در دوره قاجار، سه مسجد یاد شده تخریب شدند و به جای آنها مسجدی با صحن بزرگ بنا گردید.
با تعابیر گفته شده، ساخت این مسجد در طی یک دوره‌ی 1000 ساله به انجام رسیده است.. ساخت و تکمیل مسجد در ۴ دوره صفاریان، تیموریان، ایلخانان و قاجاریان صورت گرفته است.
ویژگی های این مسجد جامع
مسجد جامع یزد، جزو مساجد با سبک تک ایوانی است. این بنا نیز مانند بسیاری از مساجد قدیمی تک ایوانی بر روی آتشکده بنا شده است. همچنین، در ساخت مسجد از الگو و سبک آذری بهره گرفته اند.
این مسجد وسعتی در حدود ۱۰ هزار متر مربع دارد و دارای صحنی بزرگ است. برای مسجد ۶ ورودی در نظر گرفته شده است که هر کدام در اضلاع مختلف آن قرار دارند.
ورودی اصلی مسجد که در ضلع شرقی آن قرار دارد، دارای سردری رفیع با ارتفاع ۲۴ متر است. سردر مسجد، دارای تزییناتی زیبا از قبیل کاشیکاری معرق با نقوش گره چینی و اسلیمی است. در پس این ورودی، یک هشتی با سقف گنبدی زیبا وجود دارد.
از ویژگی های بارز این مسجد می توان به وجود گنبد باشکوه، محراب، ایوان، شبستان بزرگ و گنبد خانه، اشاره کرد. در ادامه سعی داریم هر کدام از این ویژگی ها را برای شما شرح دهیم.
گنبد: گنبد مسجد جامع یزد دارای دو پوسته است. به این معنا که پوسته درونی گنبد با پوسته بیرونی آن متفاوت است. این گنبد دارای روزنه های مشبک در پوسته داخلی است. طاقچه های گچ اندودی در مقابل این روزنه ها قرار دارند که با تابیدن نور به آنها نمایی زیبا به وجود می آورند.
محراب: محراب این مسجد در زیر گنبد قرار گرفته است. این محراب به دلیل تزیینات کاشی کاری و سفال بسیار زیبای خود شهرت دارد.
ایوان: ایوان مسجد جزو زیباترین قسمت های آن می باشد. این ایوان به دلیل داشتن تزییناتی از قبیل کاشی معرق با نقوش اسلیمی و گیاهی و گره چینی شهرت دارد. همچنین، وجود آجرهای ضربی و کتیبه های کاشی معرق و کوفی، نمای زیبایی به آن بخشیده است. در زیر ایوان اسامی خداوند با خط کوفی نوشته شده اند.
شبستان: مسجد جامع یزد دارای دو شبستان در طرفین و یک شبستان بزرگ و زیبا است. شبستان بزرگ مسجد به دلیل داشتن ستون شهرت یافته است.
گنبدخانه: گنبدخانه مسجد در بدو ورود به آن قرار دارد و جزو زیبایی های بی نظیر آن محسوب می شود. این گنبدخانه دارای طرحی مربعی شکل است که در ارتفاعات مختلف به ۸، ۱۶ و۳۲ ضلعی تبدیل می شود. گنبدی دو پوش بر بالای این گنبدخانه قرار گرفته است. روی دیوارهای شمالی و جنوبی این بنا ذکرهای مختلف و بر دیوارهای شرقی و غربی آن کلمه الله و محمد با خط کوفی نوشته شده اند.
مناره ها: از معروف ترین ویژگی های مسجد جامع یزد، مناره های آن است که با محاسبات معماری بسیار دقیق و با ظرافت خاصی بنا شده اند. این مناره ها با ارتفاع 53 متری، بلندترین مناره های باقیمانده در آثار تاریخی کشورمان هستند.
تزیینات مسجد جامع یزد و ویژگی های آن
تزیینات مسجد از قبیل کاشیکاری، گچ کاری و نقوش اسلیمی و هندسی بسیار بی نظیر هستند. آنچه تزیینات این مسجد را متمایز کرده است، ترکیب نقوش اسلیمی با هندسی در کاشیکاری است.
در مسجد جامع یزد تزیینات دیگری از قبیل آجرکاری، مقرنس و گره سازی چوبی به کار رفته اند. در این مطلب قصد داریم هر کدام از این تزیینات را برای شما شرح دهیم:
کاشیکاری: مسجد جامع یزد به لحاظ کاشیکاری معرق بسیار بی نظیر است. نمونه این کاشیکاری ها را می‌توان در ایوان و گنبدخانه مسجد یافت. از زیبایی های این مسجد می توان به کاشیکاری های نفیس و زیبای لاجوردی آن اشاره کرد.
گچ بری: گچ بری های زیبا و خاصی برای مسجد جامع در دوره ایلخانی استفاده شده است. نمونه این گچ بری ها را می توان در راهرویی که به دهلیزهای اطراف ایوان می رسند، یافت.
آجرکاری: تزیینات آجرکاری این مسجد به گونه ای است که در آن از ترکیب آجر و کاشی استفاده می شود. استفاده از کاشی به معماران این امکان را داد تا با استفاده از رنگ، آجرکاری را برجسته تر نشان دهند. در نتیجه، به جای آجرکاری خفته و راسته و شیوه های دیگر آجرکاری از رنگ های مختلف کاشی برای زیباتر کردن نما استفاده می شود.
مقرنس کاری: یکی از تزیینات پرکاربرد در بناهای ایرانی مقرنس کاری است. مقرنس کاری معمولا برای تزیینات سقف و قسمت داخلی گنبد مساجد استفاده می شود.
نقوش اسلیمی: برای تزیین بیشتر مساجد، نقوش اسلیمی مورد استفاده قرار می گیرند. این نقوش، نقش برگ ها، گل ها و… با طرح های پیچشی هستند.
گره سازی چوبی: استفاده از نرده های چوبی در قسمت های مختلف بنا زیبایی به خصوصی به آن می بخشند. بنابراین، این نرده های چوبی را جزو تزیینات بنا به حساب می آورند.
دیدار از شهر یزد با بازدید از این مسجد تکمیل می شود
معمولا هر شهر بزرگی دارای مسجد جامع است. در این میان، مسجد جامع یزد با زیبایی های منحصر به فردی که دارد، از شهرت و اعتبار زیادی برخوردار گشته است. این بنا به جهت داشتن ویژگی های منحصر به فرد و سبک معماری دوره های مختلف، پذیرای گردشگران داخلی و خارجی بسیاری است.
اگر با خرید تورهای داخلی یا به صورت شخصی به یزد سفر کردید، بازدید از این مسجد باشکوه را از دست ندهید. ما در “دستی بر ایران” سعی داریم نمونه بناهای منحصر به فرد از مقاصد مختلف گردشگری را معرفی کنیم. امیدواریم که از مشاهده مسجد جامع یزد و دیگر بناهای تاریخی این شهر، لذت کافی را ببرید.
مسجد جامع یزد کجاست؟
مسجد جامع یزد در محله‌‌ی فهادان، ضلع غربی خیابان امام خمینی قرار دارد. چهارسوق و بازار شاهی یزد، در انتهای خیابان مسجد جامع و در ضلع جنوب شرقی آن قرار دارند. موقعیت مکانی دقیق این مسجد را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره مسجد جامع یزد
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
تاریخچه‌ی ساخت مسجد جامع یزد چگونه است؟
در زمان عمرولیث صفاری، اولین مسجد از مساجد تشکیل‌دهنده‌ی مسجد جامع یزد، روی آتشکده‌ای بنا گردید. در کنار آن مسجد، شخصی به نام امیر علی‌بن‌فرامرز و همسرش ارسلان خاتون، مناری برپا کردند. فرزند آنها، مسجدی دیگر کنار این مسجد و مناره‌ها ساخت. درنهایت، در دوره‌ی قاجاریه، سه مسجد یاد‌شده تخریب شدند و به‌جای آنها مسجدی با صحن بزرگ بنا شد. ساخت و تکمیل مسجد جامع یزد، طی یک بازه‌ی زمانی 1000 ساله و در چهار دوره‌ی صفاریان، ایلخانان، تیموریان و قاجاریه صورت گرفته است.
چرا کارشناسان معتقدند که مسجد جامع یزد معماری خاصی دارد؟
گنبدخانه‌ی مسجد جامع یزد، طرحی مربع‌شکل دارد که در ارتفاعات مختلف به ۸، ۱۶ و۳۲ ضلعی تبدیل میشود. گنبد مسجد جامع یزد، دوپوسته است. ایوان مسجد به‌خاطر تزییناتی از قبیل کاشی معرق با نقوش اسلیمی و گیاهی و گره‌چینی، همچنین آجرهای ضربی و کتیبه‌های کاشی معرق و کوفی شهرت دارد. مسجد جامع یزد، دو مناره به‌ارتفاع ۵۳ متر داردکه بلندترین مناره‌ها در ایران هستند.
پلان مسجد جامع یزد چگونه است؟
پلان مسجد جامع یزد چهارگوش است. این مسجد، ۶ ورودی دارد که ورودی اصلی آن در ضلع شرقی است. سردر ورودی اصلی، ۲۴ متر ارتفاع دارد. مقابل سردر شرقی، فضای جلوخان با حوضی هشت‌گوش قرار دارد. در این مسجد، یک شبستان بزرگ و اصلی در وسط و دو شبستان دوطرف آن قرار دارند.
علت شهرت شبستان مسجد جامع یزد چیست؟
شبستان اصلی یا «شاهزاده» که در ضلع غربی صحن قرار دارد، دارای 48 ستون مستطیل شکل با ازاره‌های پوشیده از کاشی‌های شش‌ضلعی و فیروزه‌ای است. در ضلع شرقی و غربی این نمازخانه، شاه‌نشین‌هایی با پنجره و نورگیر تعبیه شده‌اند. شبستان دارای طاق‌های گنبدی سراسری است که در قسمت‌های مرکزی‌شان، نورگیرهای سنگی هشت‌ضلعی قرار دارد.
ورودی‌های مسجد جامع یزد چگونه‌اند؟
این مسجد دارای ۶ ورودی است: ورودی اصلی در ضلع شرقی قرار دارد و به یک هشتی با سقف گنبدی گشوده میشود. ورودی غربی نیز به یک هشتی گشوده میشود. ورودی ضلع شمالی، درست روبه‌روی ایـوان قرار دارد. ورودی شمال غربی که نمایی ساده و بی‌پیرایه دارد به یک دالان طویل گشـوده می‌شـود. دو ورودی دیگر مسجد، یکی در ضلع جنوب غربی و دیگری در شمال شرقی واقع شده‌اند و در حال حاضر، هر دو مسدود هستند.
مسجد جامع یزد چند ایوانی است؟
مسجد جامع یزد، جزو مساجد با سبک تک‌ایوانی است. در ساخت این مسجد، از الگو و سبک آذری بهره گرفته شده است.
