کاشان، شهری با تمدن غنی و قدمت تقریبی 7000 ساله از آغاز شکل گیری با تمدن تپه سیلک پیوند عمیق داشته است. مطالعات باستان شناختی که در این منطقه از کاشان به ثبت رسیده اند حاکی از وجود تمدن و فرهنگ بسیار ارزشمند در این شهر می باشند و ارتباط تنگاتنگی میان کاشان و سیلک برقرار می کند. به همین علت است که آشنایی با شکل گیری کاشان در محور تاریخی-فرهنگی فین سیلک کاشان اهمیت پیدا می کند.
مطالعات باستان شناسانی مانند رومن گیرشمن نشان داده است اولین نشانه های شهر نشینی در کاشان و سیلک به طور همزمان ظهور یافته اند. وجود چشمه سلیمانیه در نزدیکی تپه سیلک و باغ و چشمه فین کاشان به عنوان یادگار عظیم و ماندگار کهن و سند قدمت کاشان است.
وجه تسمیه شهر کاشان تاریخچه جالبی دارد. نام این شهر در ابتدا با عنوان “کی آشیان” نام داشته است که در اثر گذر زمان به صورت کاشان در آمده است. معنای این واژه نام آشنا، خانه پادشاهان بوده و مردم محلی عقیده دارند سلاطین باستان در زمان های دور در این منطقه حکومت داشته اند.
ویژگی های هنری و فرهنگی شهر کاشان در گذر تاریخ
باستان شناسان درباره شهر کاشان، تپه سیلک و محدوده های مشرف به این مناطق مطالعات زیادی انجام داده اند. بر اساس نتایجی که توسط آن ها به ثبت رسیده است، وجود آثار متنوعی در دوران های تاریخی گوناگون به اثبات رسیده است.
محققان عقیده دارند کاشان پس از اسلام در سه دوره تاریخی به اوج شکوفایی و ترقی می رسد:
- اولین دوره مربوط به حکومت سلجوقیان بوده است که با کفایتی وزیران کاشانی این حکومت موجب رونق فرهنگ و هنر در این شهر گشته است. به عنوان مثال، برخی وزیران دربار سلجوقیان هنر خوشنویسی را به جامعه معرفی کردند و شعر و شاعری را رونق بخشیدند. تأسیس مدارس علمی و مذهبی در شهر کاشان به این دوره مربوط می شود.
- دومین دوره همانا عصر رونق و شکوفایی کاشان از نظر فرهنگ و هنر به دوران صفویان است. جامعه شناسان از این دوران به عنوان درخشان ترین روزهای توسعه فرهنگی کاشان یاد می کنند. پادشاهان صفوی به این شهر علاقه زیادی داشتند. شاه عباس دوم در شهر کاشان تاج گذاری کرد. شاه صفی در این شهر وفات یافت و بسیاری از پادشاهان این مکان را برای سکونت خود انتخاب کردند. بدیهی است حمایت سلاطین صفوی از هنرمندان و دانشمندان نقش بسزایی در شکوفایی هنر و علم در این شهر شده است.
- سومین دور مربوط به رونق فرهنگی و هنری کاشان به دوران حکومت قاجاریه است. معماری سنتی در آن دوران از محبوبیت ویژه ای برخوردار بود. معماران ماهر قاجاریه در آبادانی شهر کاشان کوشش فراوان نمودند.
باغ فین کاشان در شکل گیری محور فین سیلک کاشان
ناحیه باغ فین یکی از مکان های گردشگری شهر کاشان است که در جنوب غربی این شهر قرار دارد. باغ تاریخی فین در سمت جنوب شرقی جاده فین و در مجاورت چشمه تاریخی سلیمانیه واقع شده است. باغ فین، مجموعه ای از تحولات چند دوره است که در طول تاریخ شکل گرفته اند.
برخی از تاریخ شناسان، شکل گیری باغ فین را به دوران حکومت آل بویه نسبت می دهند و برخی دیگر عقیده دارند این محوطه در ابتدای دوران صفویه و مقارن با حکومت شاه اسماعیل صفوی به اوج و شکوفایی خود رسیده است.
تاریخچه شکل گیری باغ فین در شهر کاشان به زمان های بسیار دورتر باز می گردد. باغ فین، بازمانده ای از آخرین دوران یخچالی در ایران است. دریاچه ای که در محل این باغ بر اثر بارندگی ایجاد شده بود، به تدریج خشک شد.
از آن پس در زمین های حاصلخیز رسوبی در مجاورت کوهستان ها، اولین نشانه های سکونت در منطقه سیلک به ثبت رسیدند. در واقع علت اصلی پیدایش تمدن در اطراف تپه تاریخی سیلک، وجود چشمه فین (سلیمانیه) در فاصله کوتاهی از این باغ است.
مهم ترین عامل شکل گیری کاشان در محور تاریخی-فرهنگی فین سیلک کاشان در این ناحیه، وجود آب سرشار و دائمی در چشمه باغ فین است که توجه مردم را به این ناحیه معطوف داشته است. نتیجه این گرایش، پیشرفت تمدن در این محور تاریخی بود.
چشمه سلیمانیه در شکل گیری محور فین سیلک کاشان
سلیمانیه یک چشمه دائمی آب زلال و پاک است که در موقعیت جنوبی باغ فین کاشان قرار دارد. البته آب این چشمه دارای املاح است، بنابراین برای آشامیدن مناسب نیست. این چشمه از صخره های کوه دندانه و شکاف های معدن گچ و آهک غرب کاشان به وجود آمده است.
یهودیانی که در دوران صفویان در نزدیکی چشمه سلیمانیه ساکن بودند عقیده داشتند این چشمه از معجزه های سلیمان نبی بوده است. آب چشمه از نظر آنان بسیار مقدس بود.
اهمیت شهر کاشان در دوران صفویه
شکل گیری کاشان در محور تاریخی، فرهنگی فین، سیلک، کاشان همزمان با رونق و شکوفایی این منطقه، دلایل اقتصادی و اجتماعی زیادی را به خود اختصاص داده است. پادشاهان صفوی به مذهب و علمای شیعه اهمیت زیادی می داند.
هنرمندان بسیاری در حوزه های قالی بافی، کاشی کاری، ابریشم بافی و خطاطی در این منطقه فعالیت می کردند. پادشاهان صفوی به این هنرمندان احترام زیادی می گذاشتند. اهمیت کاشان به خاطر وجود آثاری هنری این هنرمندان در طول تاریخ بوده است.
بازارها، مساجد و اماکن تاریخی شهر کاشان در طول تاریخ موجب اهمیت یافتن محور تاریخی-فرهنگی فین سیلک کاشان گشته است.
تحولات تاریخی کاشان در دوره‌ی قاجاریه
با اینکه دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار و صدارت امیرکبیر، اوج شکوفایی فرهنگی را در پی داشت اما آن زمان که شاه موقعیت خود را در خطر دید دستور قتل وی را صادر کرد. ناصر الدین شاه، امیرکبیر که صدراعظم ایران در آن دوره بود و بواسطه آغاز رود مدرن سازی کشور محبوبیت فراوانی یافته بود، به دو ستور پادشاه وقت عزل و به فین کاشان تبعید شد.
پس از آن و در پی افزایش علاقه مردم به وی، شاه فرمان اجرای قتل صدر اعظم صادر کرد و این اقدام نابخردانه در حمام باغ فین اجرا گشت. به دلیل همین اقدام، آن مکان امروزه به نام حمام تارخی فین خوانده می شود.
به هر حال، اواخر سده هجدهم میلادی و متعاقب جان گرفتن شهر پس از یک زلزله شدید، رونق اقتصادی به شهر بازگشت و میزان صادرات کالاهای بومی و محلی افزایش یافت. در پی انباشت ثروت در دست گروهی از تجار نوپا، معماری بی نظیر بناهای خانه ها و ساختمان های تاریخی شهر کاشان نیز فرصت خودنمایی یافتند.
این بناهای زیبا شهر را به یک موزه تاریخی و باستانی مبدل ساختند و مبدل به شاخص های بارزی از شیوه معماری خانه های افراد متمول در دوره رونق اقتصادی کاشان در سده 19 گشتند.
معماران برای ساخت خانه های تاریخی و با شکوه شهر کاشان از تزئینات زیبا و الگوهای معماری جذاب و متنوع استفاده کرده اند. امروزه اکثر این عمارت ها در یکی از محله های قدیمی کاشان قرار دارند که هر ساله تعداد زیادی توریست و گردشگر از مکان های دیدنی این شهر بازدید می کنند.
رشد کاشان در قالب یک مقصد گردشگری
امروزه، ساخت هتل های جدید و نیز بازسازی خانه های قدیمی مزبور ده صورت اماکن اقامتی گردشگران، عده بسیاری را همه ساله به این شهر جذب می کند. بازدید مسافران از دیدنی های این شهر شامل منطقه وسیعی می گردد که همانا محور تاریخی-فرهنگی فین سیلک کاشان را در بر می گیرد.
کاشان کجاست؟
شهر کاشان در شمال استان اصفهان و در شرق کویر مرکزی ایران قرار دارد. برای سفر به این شهر تاریخی کافی است از طریق بزرگراه قم-اصفهان به این شهر سفر کنید. برای بازدید از محور تاریخی-فرهنگی فین سیلک کاشان، به محض ورود از بزرگراه، بهتر است به سمت فین بروید و بازدید خود را از آنجا آغاز کنید.
محور تاریخی-فرهنگی مزبور را می‌توانید در نقشه زیر ببینید:
پرسش‌های متداول درباره فین سیلک کاشان
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
شهر کاشان چند سال قدمت دارد؟
کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که قدمت شهر کاشان به عهد نوسنگی برمی‌گردد. این شهر تاریخی، تمدنی 7000 ساله را در دل خود جای داده است.
دلیل شهرت باغ فین کاشان در چیست؟
این باغ یکی از معروف‌ترین باغ‌های ایرانی است. گردش آب در سرتاسر این باغ یکی از زیبایی‌های متعدد آن است. قتل امیرکبیر، صدراعظم ناصرالدین شاه، برجسته‌ترین رویداد تاریخی رخ داده در این باغ است.
تپه سیلک کاشان چه اهمیتی تاریخی دارد؟
محوطه باستانی سیلک حدود 5000 تا 6000 سال پیش از میلاد مسیح (8000 سال پیش) قدمت دارد. به گفته دکتر شهمیرزادی، سیلک جایگاه یکی از باستانی‌ترین زیگورات‌های جهان و یکی از قدیمی‌ترین فرهنگ‌های یکجانشینی در مرکز فلات ایران است.
معروف‌ترین سوغاتی کاشان چیست؟
مشهورترین محصول یا به عبارتی سوغاتی این شهر گلاب است. گلاب کاشان با کیفیت‌ترین گلاب تولید شده در جهان است که سالانه به کشورهای مختلف صادر می‌شود. هر ساله در فصل بهار، گردشگران داخلی و خارجی برای دیدن مراسم گلاب‌گیری به این شهر سفر می‌کنند.
درود! عشق و علاقه به شهری که دران زندگی میکنیم اگرچه برای یافتن پیشینه افتخار آمیزجویاوکوشااست امابه شرطی که مستندوواقعی باشد پیوندزدن تمدن باستانی سیلک به شهر کنونی کاشان نه تنها مستندنیست بلکه دلایل مستندی وجوددارد که شهرکاشان حتی از فین وآران سابقه بسیار کمتری داردویکی از دلایل مهم قدمت بیشترآران نسبت به کاشان وجود مسیر قنات های شهرآران ازوسط بخش قدیمی شهر کاشان می‌باشد که نشان دهنده این مطلب مهم است که چاه های حفرشده این رشته قنات هازمانی انجام شده که هیچ خانه مسکونی دراین مسیرومحل فعلی کاشان وجود نداشته است اگرچه آبادی های آران وفین ولتهوروزیدی و بسیاری دیگر قبل از وجودوشکل گیری شهر کاشان وجود داشته و دلایل و مستندات زیادی نیز برای اثبات این موضوع وجوددارد لذا از کاشان پژوهان انتظار میرودبجاودرست وبه اندازه بلندپروازی کنندمثلا نسبت دادن واژه کاشان به « کی آشیان»بدون وجودسندمعتبرنه تنها به نفع کاشان نیست بلکه دیگرمواردمثبت این شهرمهم را هم به شک وتردیدوانحراف می‌کشاند.
نشانه های زیادی از شکل گیری شهر کاشان دریک پروسه خاص تاریخی وجوددارد که اگر دوستداران دنبال واقعیت باشندبسیارزودبه دستاوردهای علمی و فرهنگی و تاریخی شگرفی دست خواهند یافت.
…
درود بر شما که به تاریخ اهمیت می‌دید.
سپاسگزارم که نظرتون رو اعلام کردید.
موضوع شکل گیری کاشان در محور تاریخی-فرهنگی فین سیلک کاشان مستندسازی شده و به یونسکو ارائه شده تا ثبت جهانی بشه. قطعا پس از بررسی‌های نهادهای بین‌المللی به نتایج متقن و مستدل‌تری خواهیم رسید.
با این‌وجود، از شما دعوت میکنیم که اگر منابع موثقی هم برای اظهارات‌تون دارید، لطفا ذکر کنید تا ما هم استفاده کنیم.