در بسیاری از کشورها ماسک صورت برای محافظت افراد از ابتلا به بیماری کوید-19 اجباری شده است. شیوع ویروس کرونا باعث اتخاذ چنین تصمیماتی در جهان شده است. این اقدام و نحوه نادرست دفع زباله های ناشی از دور انداختن ماسک های صورت که باعث رفتاری غیرمسئولانه شده است، می تواند موجب یک فاجعه زیست محیطی گسترده شود. گردشگران و به ویژه طبیعت گردان باید این مطلب را بسیار جدی بگیرند و در جهت گردشگری مسئولانه تلاش کنند.
بنا به گزارش انرژی لایو نیوز، در فوریه 2020، در هر 100 متر از سواحل در هنگ کنگ، 70 عدد ماسک صورت بر روی زمین رها شده بود. ظرف یک هفته پس از آن، 30 ماسک دیگر نیز به این تعداد افزوده شده بود. همچنین به گزارش گاردین، در سواحل مدیترانه، ماسک های صورت مانند عروس دریایی در آبهای ساحلی غوطه ور بودند.
اینها چند نمونه از گزارش هایی هستند که شروع یک فاجعه زیست محیطی را در بیش از یک سال قبل از نگارش این پست نشان می دهند که همگی گویای عدم رعایت اصول منشور گردشگری مسئولانه توسط مسافران است.
علیرغم این که به میلیون ها نفر در جهان گفته شده است که ماسک به صورت شان بزنند، اطلاع رسانی در خصوص نحوه صحیح دور انداختن آن بسیار ضعیف بوده است. پس از آن که دولت ها پایان قرنطینه ها را اعلام می کنند، هر ماه در جهان میلیاردها ماسک مورد نیاز خواهد بود. مردم برای تجدید روحیه خود و بازگشت به زندگی اجتماعی طبیعی از خانه ها خارج می شوند، به سر کار و سفر می روند، و مجددا با دور انداختن نادرست ماسک ها، به فاجعه زیست محیطی مزبور دامن می زنند.
بد نیست بدانید که اکثر ماسک های صورت از نوعی پلاستیک با عمر طولانی ساخته می شوند که اگر به طور نادرست در طبیعت رها شوند، چندین دهه یا قرن دوام می آورند و باعث بروز خطرات بسیاری در محیط زیست موجودات زنده کره زمین می گردند.
خطرات ماسک صورت برای انسانها و حیوانات
در درجه نخست، دفع نادرست ماسک صورت در محیط زیست می تواند باعث ابتلای کسانی شود که ابتدا با زباله ها در تماس قرار می گیرند یا آنها را جمع می کنند. می دانیم که در برخی موارد، ویروس کرونا می تواند تا مدتها بر روی سطوح پلاستیکی ماسک های جراحی به بقای خود ادامه دهد.
در میان مدت یا دراز مدت، حیوانات یا گیاهان نیز می توانند به این ویروس آلوده شوند. حجم زیاد زباله های پلاستیکی می تواند محیط زیست و اکوسیستم های موجود در آن را دچار نابودی نماید. برخی از حیوانات توانایی تشخیص غذای خود از برخی زباله های پلاستیکی را ندارند، آنها را می بلعند و دچار خفگی می شوند.
حتی اگر حیوانات با خوردن این زباله ها دچار خفگی هم نشوند، آنها را فرو می دهند، اما چون حاوی مواد مغذی مورد نیازشان نیستند، گرفتار سوء تغذیه می شوند. حیوانات کوچک تر نیز در بندهای ماسک های صورت یا دستکش ها گرفتار می آیند و ممکن است جان خود را از دست بدهند.
چه بر سر مواد پلاستیکی موجود در طبیعت می آید؟
پیش از شیوع بیماری کوید-19 و الزام به پوشیدن ماسک صورت و دستکش، انسانها زباله های پلاستیکی را در طبیعت رها می کردند، اما با آمدن ویروس کرونا معضل رها سازی زباله پلاستیکی در محیط زیست چندین برابر شد. ماسک صورت، دستکش یا هر گونه زباله لاستیکی دیگری در طبیعت حل نمی شود، بلکه مدتها در آن باقی می ماند. هر چه پلاستیک مدت بیشتری در طبیعت باقی بماند، بیشتر به اجزای کوچکتر تجزیه خواهد شد. آنها ابتدا به میکروپلاستیک و سپس به نانو پلاستیک تبدیل می شوند.
این اجزای ریز پلیمرهایی هستند که می توانند در چرخه غذایی موجودات زنده قرار بگیرند. هر یک ماسک صورت می تواند به میلیونها اجزای ریز تقسیم شود و هر یک از این اجزا پتانسیل آن را دارند که باکتری و مواد شیمیایی را با خود به داخل چرخه غذایی حیوانات و سرانجام انسانها حمل نمایند.
هنگامی که برخی نفاط به محل دفع زباله تبدیل می شوند، این امکان پدید می آید که زباله های بیشتری به آنجا ریخته شوند. ما در منشور گردشگری مسئولانه نیز به این نکته اشاره کرده ایم که به هنگام سفر باید از ریختن زباله در طبیعت خودداری نماییم.
راه حل چیست؟
به گزارش سازمان بهداشت جهانی، جوامع مختلف بشری هر ماه حدود صد میلیون ماسک صورت یکبار مصرف نیاز دارند تا بتوانند با گسترش این ویروس مقابله کنند.
یک راه حل بسیار موثر می تواند استفاده از ماسک های چندبار مصرف باشد.
لیکن حتی با تغییر نوع ماسک صورت هم مشکل حل نمی شود و می تواند به فاجعه زیست محیطی دامن بزند. طراحی خاص آنها و نحوه شستشوی آنها می توانند تفاوت های عمده ای را سبب شوند. تیم پژوهشگران دانشگاه لندن با بررسی انواع ماسک هایی که سازنده های گوناگون و طرح های مختلف داشتند، به این نتیجه رسیدند که:
ماسک های چندبار مصرف فاقد فیلتری که با ماشین لباسشویی شسته می شوند، سالیانه کمترین تاثیر سوء را بر محیط زیست می گذارند.
شستشوی ماسک صورت با دست اثرات سوء زیست محیطی را افزایش می دهد. در شستشو با ماشین لباسشویی، بیشتر از برق استفاده می شود، حال آنکه در شسشتشو با دست، آب و مواد شوینده بیشتری مصرف می شوند. فیلترهای یکبار مصرف ماسک ها اثرات سوء زیست محیطی را افزایش می دهند، زیرا فیلتر های ریز ماسک ها از همان مواد پلاستیکی به کار رفته در ماسک های یکبار مصرف ساخته می شوند.
شاید باور این نکته دشوار باشد، اما واقعیت دارد که شستشوی ماسک قابل شسشتشو با دست بیشترین تاثیر سوء را بر محیط زیست می گذارد – حتی بیشتر از ماسک یکبار مصرف!
با در نظر داشتن کلیه موارد فوق، بهتر است با رعایت نکات زیر تاثیرات سوء پوشیدن ماسک بر محیط زیست را کاهش دهیم:
- ماسک صورت فاقد فیلتر چندبار مصرف استفاده نمایید. آنها را مرتبا به وسیله ماشین لباسشویی و مطابق دستورالعمل ویژه جنس شان بشویید.
- سعی کنید همیشه یک ماسک صورت دیگر همراه خود داشته باشید تا در صورت پدید آمدن مشکلی برای ماسک در حال استفاده تان، مجبور به خرید ماسک یکبار مصرف نشوید.
- اگر مجبور به استفاده از ماسک صورت یکبار مصرف شدید، دست آخر آن را با خود به منزل ببرید (ترجیحا در یک کیسه) و مستقیما به داخل یک سطل زباله درب دار بیاندازید. اگر این مقدور نیست، آن را داخل یک سطل زباله عمومی درب دار بیاندازید.
- ماسک های یکبار مصرف را داخل زباله های قابل بازیافت نیاندازید. آنها می توانند برای دستگاه های تخصصی بازیافت مشکل ساز شوند و برای انسانهایی که با آنها کار می کنند بیماری ساز.
- هر چه می کنید، ماسک صورت را همینطوری در طبیعت رها نکنید.
نکته نهایی مربوط به گردشگران و ماسک صورت
یکی از روش هایی که گردشگران ممکن است بیماری کوید-19 را به دیگران انتقال دهند، همین سوء رفتار با ماسک، دستکش، و سایر اقلام پلاستیکی بهداشتی در دوران همه گیری کروناست. از آنجایی که مسافران مسافت های زیادی را طی می کنند و گاهی به مناطق دورافتاده و بکر می روند، احتمال آن وجود دارد که ویروس کرونا را با خود به جاهایی ببرند که مردم بیشتر مصون مانده اند. سپس، آن را به مردمان بومی آن مناطق انتقال خواهند داد.
بنابراین، توصیه می شود که دانسته های خود را در این زمینه افزایش دهید و به روز نمایید تا از انتقال ویروس به طبیعت و انسانها جلوگیری کنید. ما نباید کاری کنیم که مسبب فاجعه زیست محیطی برای نسل خودمان و نسل های بعدی باشیم.
