قلعه رودخان یکی از جاهای دیدنی رشت است که در بالای کوهی قرار دارد و در مسیر دسترسی به آن پله‌های متعددی تعبیه شده‌اند. تاریخ ساخت این بنا مشخص نیست، اما کتیبه‌ی سردر ورودی بازسازی آن را در دوره‌ی صفوی مشخص می‌کند. در این نوشتار اطلاعات بیشتری درباره تاریخ ساخت بنا، ویژگی‌ها و سبک معماری آن و بازار قلعه در اختیارتان می‌گذاریم.
تاریخ قلعه رودخان گیلان
طبق نظر بیشتر کارشناسان تاریخ ساخت قلعه رودخان به دوره‌ی ساسانی و زمان حمله‌ی اعراب به ایران برمی‌گردد. البته، در منابع تاریخی اطلاعاتی در این زمینه وجود ندارد، اما شواهد به دست آمده این موضوع را تایید می‌کنند.
بر روی سردر ورودی بنای مزبور کتیبه‌ای وجود دارد که تاریخ ۹۱۸ تا ۹۲۱ هجری قمری (۱۵۱۲ تا ۱۵۱۵) بر روی آن حک شده است. این کتیبه تاریخ بازسازی بنا را در دوره‌ی صفوی مشخص می‌کند. بازسازی بنا بی‌علت نبوده است و داستانی در پس خود دارد که شرح می‌دهیم.
در ابتدا بهتر است بدانید که استان گیلان در گذشته متشکل از دو بخش بیه‌پس و بیه‌پیش بود و شهر فومن مرکز گیلان غربی به شمار می‌رفت. در این میان، فرمانروای بیه‌پس، امیر حسام‌الدین دباج فومنی ملقب به مظفرالسطلان جزو اولین قدرت‌هایی بود که به سرپیچی از صفویان پرداخت.
حسام‌الدین برای مقابله با صفویان قلعه رودخان را بازسازی کرد و در آن پناه گرفت. سپس، توانست دردسرهای زیادی برای سپاه صفویان ایجاد کند و سپاه انگلیسی‌ها را به شدت شکست دهد. با وجود تمامی این‌ها او موفقیت کامل به دست نیاورد و به دربند فرار کرد. در نهایت او را دستگیر و در تبریز اعدام کردند.
بعدها در سال ۱۷۶۱ میلادی، هدایت خان، حاکم فومن نیز ضمن بازسازی قلعه با کریم‌خان زند مبارزه کرد. به طور کلی، قلعه‌ی مزبور گاهی پایگاه نظامی و گاهی مقر حکومت فرمانروایان بوده است. با این حال، این قلعه تا سال ۱۸۳۰ میلادی ناشناخته بود تا اینکه محقق و باستان‌شناسی لهستانی آن را کشف و در یادداشت‌های خود بدان اشاره کرد.
معماری و مشخصات قلعه
در حالت کلی، قلعه رودخان متشکل از دو بخش ارگ یا شاه‌نشین و قورخانه یا اسلحه‌خانه است. در پیرامون این قلعه ۴۰ برج دیده‌بانی وجود دارند که تاق‌های گنبدی‌شکل، اتاق‌های هشت‌ضلعی آنها را می‌پوشانند. در پیرامون دیوار برج‌ها نیز روزنه‌های شیب‌داری تعبیه شده‌اند که در گذشته برای تیراندازی و ریختن مواد مذاب بر سر دشمنان از آنها استفاده می‌شد. با این تدابیر در طول تاریخ قلعه، هیچ دشمنی امکان ورود به آن را پیدا نکرده است.
حال، که درباره‌ی برج‌های اطراف قلعه اطلاعاتی کسب کردید، بهتر است درباره‌ی خود قلعه و دو بخش آن نیز اطلاعاتی داشته باشید. در ادامه، خصوصیات دو بخش اصلی این قلعه را به تفکیک شرح می‌دهیم:
ارگ
بنای دو طبقه و آجری ارگ در قسمت غربی قلعه قرار دارد. این بنا که بالاترین قسمت قلعه است و با فاصله‌ی ۲۰۰ متری از ورودی اصلی واقع شده، محل استقرار حاکم بوده است.
ساختار ارگ متشکل از سه بخش پایینی، فوقانی و تراس است و با سایر قسمت‌های قلعه تفاوت دارد. هم‌اکنون، این قسمت تخریب شده و بقایایی از آن بر جای مانده است. با این حال، شواهد حاکی از آنند که طبقه‌ی همکف ارگ دو اتاق و یک ایوان داشته و ساختار بخش فوقانی از بیرون و داخل بنا متفاوت بوده است. در واقع، بخش فوقانی از داخل مشابه هشت‌ضلعی به نظر می‌رسید و از بیرون حالت نیمه‌استوانه‌ای داشت.
گفتنی است که در بخش غربی قلعه علاوه بر ارگ بخش‌هایی مثل چشمه، حوض، آب‌انبار، سردخانه، حمام و آبریزگاه شاه‌نشین نیز قرار دارند. همچنین چند واحد مسکونی دیگر نیز وجود دارند که با برج و بارو احاطه شده‌اند.
از میان بخش‌های معرفی‌شده، آب انبار واقع در بخش غربی با چشمه‌ای پرآب می‌شد که در گذشته منبعی برای تامین آب ساکنان قلعه بود. این آب انبار با مساحتی در حدود ۱۳۰ مترمربع در گودترین بخش قلعه قرار دارد. در اطراف آب‌انبار دو ردیف برج دیده‌بانی نیز برای محافظت از آن ساخته شده‌اند.
گفتنی است که بعد از زلزله‌ی سال ۱۳۶۹ خورشیدی، آب‌انبار قلعه به طور کامل خشک شده بود. سپس، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گیلان در طی سال‌های اخیر آن را احیا و با لوله‌های پلاستیکی آب را به طرف آن هدایت کرد.
قورخانه
بنای قورخانه در بخش شرقی قلعه قرار دارد. این بنا شامل بخش‌های مختلفی همچون دوازده ورودی، زندان، خروجی اضطراری، حمام، آبریزگاه، قراول‌خانه و محلی برای استقرار سربازان بوده است. از این میان، قراول‌خانه بنایی دوطبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد بود که شخص داخل آن به شرایط قلعه و حضور و عدم حضور دشمن آگاهی داشت. قراول‌خانه محل نگهداری اسلحه، ارابه‌ها و وسایل مختلف دیگر نیز بود. با این تفاسیر مشخص می‌شود که بخش شرقی قلعه نوعی پایگاه نظامی بوده و اهمیت نظامی بسیاری داشته است.
آدرس قلعه رودخان و مسیر دسترسی به آن
قلعه رودخان در استان گیلان، ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر فومن و در روستای رودخان قرار دارد. برای بازدید از این قلعه باید ابتدا به شهر فومن بروید و از آنجا در جاده‌‌ای قرار بگیرید که به روستای رودخان منتهی می‌شود. در این جاده روستاهای گشت، کردمحله و گوراب‌پس را پشت سر خواهید گذاشت و در آخر به روستای موردنظر می‌رسید. کل این مسیر از فومن تا روستا ۲۵ کیلومتر است.
پس از آن، با عبور از روستای حیدرآلات پارکینگی مشاهده می‌کنید که به منظور نگهداری از خودروی گردشگران برای بازدید از قلعه بنا شده است. خودروی خود را تحویل دهید و مسیری را با پای پیاده تا پای کوهی طی کنید که قلعه در بالای آن قرار دارد. از پای کوه تا محل قرارگیری قلعه ۱۶۰۰ پله وجود دارند که ضمن بالا رفتن از آنها قلعه را از نزدیک بازدید می‌کنید.
گفتنی است حدود ۹۳۵ پله نیز در طی کاوش‌های باستان‌شناسی در مسیر قلعه کشف شده‌اند که از آنها استفاده نمی‌شود. بر این اساس قلعه‌ی مزبور به نام قلعه‌ی هزار پله نیز شناخته می‌شود.
امکانات رفاهی منطقه و قلعه رودخان
همانطور که شرح دادیم قلعه رودخان در بالای یک کوه بنا شده است و برای دسترسی به آن چندین پله وجود دارند. جالب اینکه در پایین پله و بالای آن امکانات مختلفی برای رفاه گردشگران فراهم کرده‌اند. امکانات پایین پله شامل رستوران‌های متعدد با غذاهای محلی، فروشگاه‌های صنایع دستی و عکاسخانه برای گرفتن عکس یادگاری با لباس‌های محلی است. در این قسمت سرویس بهداشتی و نمازخانه نیز وجود دارد.
بخش محوطه‌ی قلعه که بعد از بالا رفتن از پله‌ها به آن می‌رسید نیز دارای سرویس بهداشتی و نمازخانه است. همچنین، آب آشامیدنی نیز برای استفاده گردشگران در این محوطه قرار دارد.
بازار قلعه رودخان
در همان ابتدای مسیر دسترسی به قلعه و پس از پارکینگ بازاری با ساختار متفاوت وجود دارد که وسایل و خوراکی‌های رنگارنگی در آن به فروش می‌رسند. این بازار در مسیری جنگلی قرار دارد که اطراف آن مغازه‌هایی با سقف‌‌های شیروانی و ایوان‌هایی با گلدان‌های رنگارنگ مشاهده می‌شود. گردشگران ضمن خرید خوراکی‌های مختلف از بازار با کرایه‌ی لباس‌های محلی در محیط زیبای بازار به عکاسی نیز می‌پردازند.
بهترین زمان سفر به قلعه رودخان
با توجه به اینکه بنای قلعه در شمال ایران و در استان گیلان قرار دارد، بازدید از آن در فصل‌های گرم مثل بهار و تابستان توصیه می‌شود. در این فصل‌ها آب‌و‌هوا معتدل است و منطقه‌ی قرارگیری قلعه منظره‌ی باشکوهی به خود می‌گیرد. در پاییز نیز به دلیل خنکی هوا و منظره‌ی متفاوت طبیعت اطراف گردشگران بسیاری به این منطقه مسافرت می‌کنند. با این حال، در زمستان بارش برف و باران مسیر دسترسی به قلعه را بسیار دشوار می‌کند.
قلعه رودخان؛ قلعه‌ای قدیمی و منحصربه فرد
بسیاری از گردشگران شمال ایران را با طبیعت زیبای آن می‌شناسند، اما نباید از جاذبه‌های تاریخی آن چشم‌پوشی کرد. قلعه رودخان یکی از این جاذبه‌هاست که شواهد مختلف قدیمی بودن آن را به اثبات می‌رسانند. هرچند نظریه‌ها درباره‌ی تعلق آن به دوره‌ی ساسانی ممکن است نادرست باشد. دستی بر ایران پیشنهاد می‌کند که هنگام سفر به گیلان حتما از این قلعه دیدن کنید.
قلعه رودخان کجاست؟
این قلعه در استان گیلان، ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهر فومن در روستای رودخان قرار دارد. موقعیت مکانی این قلعه تاریخی را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره قلعه رودخان
در اینجا پرسش و پاسخ‌هایی برای بیشتر شدن اطلاعاتتان درباره‌ی نوشتار حاضر مطرح شده‌اند. اگر شما سوال دیگری داشتید، با مطرح کردن آن در قسمت دیدگاه‌های پایین همین پست پاسختان را از ما دریافت می‌کنید.
قلعه رودخان چند پله دارد؟
تعداد پله‌های قدیمی این قلعه که در طی کاوش‌های باستان‌شناسی کشف شده‌اند، حدود ۹۳۵ عدد است. امروزه، پله‌های جدیدی نیز ایجاد شده‌اند که گردشگران برای دسترسی به قلعه از آنها استفاده می‌کنند. تعداد این پله‌ها به ۱۶۰۰ عدد می‌رسد.
قلعه رودخان چقدر پیاده روی دارد؟
با توجه به اینکه در مسیر رسیدن به این قلعه ۱۶۰۰ پله تعبیه شده است، بالا رفتن از آنها حدود ۳ ساعت طول می‌کشد.
قلعه رودخان چند سال قدمت دارد؟
طبق نظر کارشناسان و بر اساس شواهد این قلعه در دوره‌ی ساسانی و زمان حمله‌ی اعراب به ایران بنا شده است.
