ضرابخانه گنجعلی خان یکی از جاهای دیدنی کرمان است. اگر در میدان گنجعلی خان به سمت شمال این شهر بروید، می‌توانید ورودی ضرابخانه را در آنجا مشاهده کنید. این مکان در قدیم به‌عنوان محلی برای ساخت سکه مورد استفاده قرار می‌گرفت و امروزه به یکی از مکان‌های گردشگری کرمان تبدیل شده است. هر ساله گردشگران بسیار زیادی از این موزه دیدنی، بازدید می‌کنند.
ساخت این بنای تاریخی به دوران شاه عباس صفوی برمی‌گردد. به‌طور کلی، این بنا شکل ساده‌ای دارد و تجملات خاصی در آن به کار نرفته است؛ اما در عین سادگی، معماری ضرابخانه گنجعلی خان با دقت و ظرافت بسیار زیادی انجام شده است. می‌توان گفت که ساده بودن ظاهر بنا، نشان‌دهنده طبع ساده زیستی صاحب اثر است.
تاریخچه ضرابخانه گنجعلی خان کرمان
شاه عباس صفوی پس از آن‌که حکومت مرکزی را به دست گرفت، استیلای خود بر بخش های مختلف ایران را تحکیم بخشید. در پی گسترش قلمرو حاکمیت خود، کرمان نیز تحت حاکمیت او قرار گرفت. در آن زمان شاه عباس صفوی، فردی به نام گنجعلی خان را به فرمانداری کرمان منصوب کرد.
گنجعلی خان یکی از خادمان پیشین عباس صفوی بود که گفته می‌شد پیش از پادشاهی، یکی از همراهان همیشگی او بود. شاه عباس اول، احترام خاصی برای گنجعلی خان قائل بود و همین علاقه بین آنها باعث شد منطقه‌ای وسیع تحت فرماندهی گنجعلی خان قرار بگیرد.
در سال‌های بعد، هرات و قندهار نیز بر منطقه تحت نظر گنجعلی خان اضافه شد. وی در اولین روزهای حاکمیت خود، ساخت‌وساز بناهای چشمگیری را در کرمان شروع کرد. گنجعلی خان حدود 30 سال خدمت کرد و علاوه بر ضرابخانه گنجعلی خان، مکان‌های دیگری را نیز در اطراف شهر بنا کرد. ضرابخانه درون بازار مسگری و در مقابل حمام ساخته شد.
این مکان تاریخی در اردیبهشت سال 1347، در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید. از سال 1370 تاکنون این مکان به‌عنوان موزه سکه، در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته است.
معرفی بخش‌های مختلف ضرابخانه گنجعلی خان
این اثر تاریخی دیدنی در گوشه‌ای از مجموعه باشکوه و عظیم گنجعلی خان قرار دارد. از دیگر بخش‌های مجموعه گنجعلی خان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بازار
- مسجد
- مدرسه
- آب انبار
- حمام عمومی
- کاروانسرا
برای رسیدن به ورودی ضرابخانه گنجعلی خان، باید به سمت ضلع شمالی مجموعه بروید. این بنای تاریخی ظاهر پیچیده‌ای ندارد و گویای آن است که بدون هیچ تکلفی ساخته شده است. در معماری بنا، تجملات غیرضروری و خاصی مشاهده نمی‌شود.
فضای کلی ضرابخانه به شکل مربع است و چهار اتاق در چهار گوشه آن قرار دارد. با توجه به معماری بنا، متوجه می‌شوید که ساخت تمام قسمت‌ها با دقت بسیار انجام شده است. بر فراز بام، گنبدی قرار دارد که زیبایی خاصی به بنا بخشیده است. از تزئینات و ریزه‌کاری‌های ضرابخانه، می‌توان به گچ‌بری‌های ماهرانه آن اشاره کرد.
مشخصات ضرابخانه گنجعلی خان
مساحت ضرابخانه در حدود 280 متر مربع برآورد شده است. سر در ضرابخانه نمای ساده‌ای دارد. تزئینات به کار رفته در سردر، تنها آجرکاری گچی است که بسیار دقیق و استادانه است. در قسمت داخل بنا نیز از گچ‌بری به شکل آجر کاذب استفاده شده است. گنبد ضرابخانه بسیار بلند است و بر روی کلاه‌فرنگی قرار دارد. علت بلند بودن آن، تابیدن نور قابل‌توجهی به داخل بنا است. در کف عمارت و زیر نورگیر آن، حوض مربع شکلی مشاهده می‌شود. این حوض دقیقاً در زیر نورگیر است و همین موضوع، زیبایی چشم‌نوازی به محیط بخشیده است.
در زمان بازسازی ضرابخانه گنجعلی خان، تعدادی قطعات فلزی و سکه مسی کشف شد. این قطعات و سکه‌ها مربوط به ضرب سکه در آن زمان بوده‌اند. این یافته‌ها مهر تایید دیگری بر کاربری این بنا هستند. اکنون مجسمه‌هایی در این مکان قرار دارند که نشان‌دهنده مراحل ضرب سکه در آن زمان می باشند.
امروزه در حدود 500 سکه تاریخی در این موزه قرار دارد. علاوه بر سکه، چند نوع اسکناس که مربوط به دوران پهلوی و اواخر دوره قاجار است نیز در موزه به چشم می‌خورد.
بازدید از ضرابخانه گنجعلی خان را در سفر به کرمان از دست ندهید
کرمان یکی از وسیع‌ترین استان‌های ایران است که در جنوب شرقی ایران قرار دارد. بناهای تاریخی این منطقه از ایران، قدمت دیرینه ای دارند. این واقعیت بیانگر تاریخ پربار استان کرمان است. ضرابخانه گنجعلی خان یکی از جاذبه‌های تاریخی ارزشمند این شهر است که ارزش دیدن فراوان دارد.
اگر در ادامه گردشگری میراث فرهنگی خود به دیدار از این اثر تاریخی بروید، اطلاعات کاملی در رابطه با چگونگی عملکرد ضرابخانه‌ها در قدیم پیدا می‌کنید. همچنین می‌توانید از سکه‌های متعلق به ادوار مختلف تاریخ بازدید نمایید.
توصیه “دستی بر ایران” آن است که اگر به این شهر کرمان سفر کردید، حتما جاذبه های تاریخی و طبیعی کرمان را از پیش مطالعه بفرمایید.
ضرابخانه گنجعلی خان کجاست؟
در شهر کرمان، در نزدیکی میدان شهدا، مجموعه‌ی تاریخی گنجعلی خان کرمان برپاست. ضرابخانه گنجعلی خان بخشی از این مجموعه‌ی تاریخی است که در کنار بازار بزرگ کرمان و در قسمت شمالی میدان گنجعلی خان واقع شده است.
پرسش‌های متداول درباره ضرابخانه گنجعلی خان
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوالتان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
مجموعه گنجعلی خان از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟
بازار، مسجد، مدرسه، کاروانسرا، ضرابخانه، آب‌انبار و حمام.
گنجعلی خان که بود؟
او از حکام مشهور صفوی در زمان شاه عباس اول است که حدود ۳۰ سال بر کرمان فرمانروایی کرد. حکومت گنجعلی خان هم‌زمان بود با اوج قدرت صفویان. گنجعلی خان اقدامات عمرانی فراوانی در کرمان انجام داد. او در مرکز شهر میدانی بزرگ بنا کرد و در اطراف آن بناهای دیگری ساخت که مجموعه‌ای کامل و عالی از آثار عمرانی عصر صفوی محسوب می‌شوند.
ضرابخانه چگونه مکانی است؟
در واژه‌نامه‌ی دهخدا معنای لغوی ضرابخانه طبق کاربری آن تعریف شده است: خانه‌ای که در آن سکه زنند و آن را دارالضرب، درم‌سرای، دارالسکه یا سکه‌خانه نیز گویند.
کاربری ضرابخانه گنجعلی خان چیست؟
این ضرابخانه از دوره‌ی صفویه تا مدت‌ها پس از آن، محل ضرب سکه بوده است. از سال ۱۳۷۰ این مکان به‌عنوان موزه‌ی سکه در معرض دید علاقه‌مندان است و سکه‌ها و اسکناس‌های دوره‌های مختلف تاریخی در آن نگهداری می‌شود.
