سراب های نهاوند؛ جریان زندگی از پرآب‌‌‌ترین چشمه‌های غرب کشور

نهاوند یکی از شهرستان‌های استان همدان است که سه سراب مهم و پرآب کشور از کوه‌های آن سرچشمه می‌گیرد. سراب گیان، گاماسیاب و فارسبان سراب های نهاوند هستند. این سراب‌ها علاوه بر اینکه باعث ایجاد طبیعتی زیبا در اطراف خود شده و فضایی برای استراحت و تفریح مسافران پدید آورده‌اند، آب لازم برای کشاورزی روستاهای اطراف خود را تأمین می‌کنند. فضای سرسبز و رودهای پرآب این سراب‌ها، نهاوند را به یکی از جاهای دیدنی همدان تبدیل کرده است.

 معنی سراب

سراب همیشه ما را به یاد تصویری غیرواقعی از آب در تفتیدگی بیابان می‌اندازد. تصویری که مسافران را بیهوده امیدوار می‌کند. اما سراب های نهاوند سرد و روح‌بخش و واقعی هستند.

سراب در واقع خلاصه‌شده‌ی «سرآب» می‌باشد. سرآب در واقع زمینی نسبتا هموار است که در آن چندین چشمه هم‌زمان از دل زمین جاری هستند و رودی را به وجود می‌آورند. در استان‌های کرمانشاه، همدان، لرستان و فارس سراب وجود دارد که بیشترین آنها، متعلق به استان کرمانشاه و 11 عدد است. همدان نیز با 5 سراب در رتبه‌ی دوم استان‌های سرآب‌دار قرار می‌گیرد که سه چشمه از آنها در نهاوند است.

سراب گیان

گیان یکی از سراب های نهاوند است. این سراب در دو کیلومتری تپه‌ی باستانی گیان و شمال شهرستان گیان، سرچشمه‌ی رود گیان است که زمین‌های اطراف را آبیاری می‌کند و باعث ایجاد جنگلی به وسعت 200 هکتار شده است.

در جنگل اطراف رودخانه‌ی گیان درختان بید، بلوط و زالزالک وجود دارد. هم‌چنین چنارهایی با قدمت 300 تا 400 ساله خبر از دیرینگی طبیعت سبز منطقه می‌دهد. سازمان میراث فرهنگی، در سال 1378  سراب گیان را به عنوان  یک اثر طبیعی ملی ثبت کرده و  این سراب در حال حاضر سی و یکمین اثر طبیعی ثبت شده‌ی کشور است.

آب همیشه سرد سراب گیان که دمایش هیچ‌وقت سال از 5 درجه فراتر نمی‌رود، برای آبیاری زمین‌های کشاورزی و باغ‌های پنج روستای  اطراف به کار گرفته می‌شود.

شهرداری نهاوند امکانات رفاهی اندکی برای مسافران در کنار سراب گیان فراهم دیده است تا مسافران بتوانند دقایقی در کنار آب گوارا و طبیعت زیبای سرآب به استراحت بپردازند.

تپه‌ی باستانی گیان در سر راه رسیدن به سراب گیان قرار دارد.گروه فرانسوی به سرپرستی گیرشمن در سال 1310 تا 1312 کاوش‌هایی در این تپه انجام دادند. در تپه‌ی گیان، لایه‌های مختلف باستانی یافت شده است که قدیمی‌ترین آنها متعلق به طبقه‌ی پنجم کاوش در عمق بیش از 14 متری، متعلق به حدود 4000 سال پیش از میلاد است.

سراب گاماسیاب

یخچال‌های طبیعی کوه‌های رشته‌کوه گرین، تأمین‌کننده‌ی آب سرآب گاماسیاب هستند. رشته کوه گرین بین دو استان لرستان و همدان می‌باشد. در گذشته‌های دور دو یخچال طبیعی در این کوهستان وجود داشت که مردم آنها را «گا» و «ماسی» می‌نامیدند.

 در زبان کردی و لری، «گا» به معنی گاو و «ماسی» به معنی ماهی است؛ بنابراین گاماسیاب رودخانه‌ای بوده که آبش از دو یخچال گا و ماسی تأمین می‌شده است. این سرآب رودخانه‌ای پرآب و پهناور را شکل می‌دهد که به سمت با ایجاد نهرهایی، آب آن برای آبیاری زمین‌ها‌ی کشاورزی و باغ‌های اطراف به کارگرفته می‌شود و در نهایت به استان کرمانشاه می‌رود.

رود گاماسیاب، باعث ایجاد پوشش گیاهی و حیات جانوری در اطراف خود شده است. بز، قوچ و گرگ از حیوانات جنگل این منطقه هستند. در آب رودخانه نیز ماهی قزل‌آلای رنگین کمانی دیده می‌شود.

در بالا دست سراب گاماسیاب یک غار وجود دارد. فرسایش زمین به وسیله‌ی آب‌های چشمه‌ها، غار گاماسیاب را به وجود آورده است. این غار دارای دالان‌ها و دهلیزهایی می‌باشد. بر سردر این غار کتیبه‌ای از ناصرالدین‌شاه حک شده است.

شهرداری نهاوند برای آسودن گردشگران در کنار سراب گاماسیاب امکاناتی فراهم آورده است. امکان چادر زدن، آب، قایقرانی و صید ماهی در آنجا وجود دارد.

سراب فارسبان

فارسبان یکی دیگر از سراب های نهاوند است. این سراب نسبت به دو سراب گاماسیاب و نهاوند کمتر شناخته شده است اما طبیعتی زیبا و بکر دارد. سراب فارسبان در روستای دولت آباد شهرستان نهاوند قرار گرفته است. درختان جنگلی و چشمه‌های پرآب این سراب منظره‌ای دیدنی و روح‌فزا ایجاد کرده است.

آب این سراب به مصرف کشاورزی روستاهای اطراف می‌رسد هم‌چنین در اطراف آن حوضچه‌های پرورش ماهی برپا شده است که از آب رودخانه برای پرورش ماهی استفاده می‌نمایند.

یکی از جاذبه‌های این سراب وجود درخت گردویی کهنسال در اطراف آن است. تخمین زده می‌شود که عمر این درخت به حدود 400 سال برسد. قطر تنه‌ی این درخت کم‌نظیر به حدود 5 متر می‌رسد.

نهاوند؛ سرزمین سراب و نوح

سراب های نهاوند یکی از جاذبه‌های گردشگری این شهرستان به حساب می‌آیند. فضایی که خنکای آب‌های زلال چشمه‌ها و سایه‌سار مهربان بلوط‌ها شما را به آرامش مهمان می‌کند.  نهاوند اما تنها سراب و جنگل و طبیعت زاگرس نیست. این شهرستان جای پای محکمی در تاریخ ایران دارد. جنگ نهاوند که نبردی سرنوشت‌ساز بین ایرانیان و اعراب بود در این منطقه رخ داده است.

حمدالله مستوفی درباره‌ی نهاوند می‌نویسد: «شهری است متوسط، هوایش معتدل و آبش از کوه الوند می‌آید، در او باغستان بسیار است و زمین مرتفعی دارد…. در آن غله و انگور نیکو بود و پنبه اندک.»

در باوری عامیانه، نهاوند را به معنی «نوح آوند» می‌گیرند؛ یعنی شهری که حضرت نوح آن را در کوهستان ساخته است. هرچند این وجه تسمیه چندان درست نیست اما خبر از قدمت نهاوند می‌دهد.

چندین اثر باستانی با ارزش در این شهرستان وجود دارد:

• تپه‌ی باستانی گیان با قدمتی 4000 ساله که سکونتگاه کاسی‌ها بوده است.

• تپه‌ی نوشیجان که قلعه و آتشکده‌ای باستانی در آن واقع است. در این تپه‌ی باستانی آثاری از دوره ماد، هخامنشیان و ساسانیان یافت شده است.

• معبد لائودیسه که متعلق به دوره‌ی سلوکیان است و در آن مجسمه‌های مفرغی کوچکی منسوب به خدایان یونانی کشف شده است.

بازدید از این آثار تاریخی در کنار سراب های نهاوند شما را به دل تاریخ کهن این شهرستان خواهد برد.

پرسش‌های متداول درباره سراب های نهاوند

اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوالهایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.