دیداری از بافت تاریخی دامغان و بناهای شاخص تاریخی در آن

شهرستان دامغان یکی از شهرهای تاریخی و استراتژیک ایران کهن می باشد. دامغان از طرفی به شهر صد دروازه نیز مشهور است و گفته می شود پایتختی امن برای دولت اشکانیان بوده است. دیوار حفاظتی که دور تا دور شهر را احاطه کرده بود و بخشی از آن هنوز پابرجاست، گواهی بر اهمیت نظامی و سیاسی شهر در آن زمان می باشد. دیدار از بافت تاریخی دامغان بسیار ارزشمند خواهد بود.

به لحاظ جغرافیایی، دامغان از توابع استان سمنان است و در حاشیه‌ی دشت کویر واقع شده است. به دلیل قرار گیری بر سر راه ابریشم، این شهر در مسیر تجار و بازرگانان قرار داشته است. بنابراین، می‌توان رد پایی از کاروانسراها، قلعه‌ها و برج های متعدد را در بافت تاریخی دامغان مشاهده کرد.

گفته می شود این شهر در دوران باستان از صادر کنندگان مهم مس نیز به شمار می‌رفته است. باستان شناسان آثار مسی قابل توجهی را نیز در این منطقه بدست آورده‌اند که حاکی از مهارت صنعت گران منطقه بوده است.

مسجد تاریخانه‌ در بافت تاریخی دامغان

دامغان به دلیل جایگاه خاص جغرافیایی و تاریخی مذکور، دارای اماکن تاریخی متعددی است که از مهم ترین این آثار می توان به مسجد تاریخانه اشاره کرد که در بافت تاریخی دامغان قرار گرفته است. تحقیقات به عمل آمده بر روی این مسجد حاکی از آن است که بنای اولیه‌ این مسجد، پیش از ورود اسلام به ایران آتشکده بوده است. پس از استیلای حکومت های بعدی مسلمان، این بنا به مسجد تغییر کاربری داده است.

مسجد تاریخانه دامغان که حدود دو سده پس از ظهور اسلام بازسازی شده نقشه‌ای منطبق با بناهای ساسانی دارد. ساختمان مسجد از یک حیاط وسیع تشکیل شده که رواق هایی سرپوشیده دور تا دور آن قرار گرفته‌اند. شبستان اصلی این مسجد که بر روی سه ردیف شش عددی از ستون‌های دایره وار قرار گرفته است، در نوع خود بی نظیر می باشد. آنچه بیش از هرچیز در این مسجد خود نمایی می‌کند و به چشم می‌آید، طاق‌های مسجد است که به الگوی طاق های ساسانی ساخته و پرداخته شده‌اند.

این مسجد در اعصار مختلف دچار تغییرات و اصلاحاتی شده، در این بین مناره‌ آجری مسجد که در عهد سلجوقی به بنا اضافه شده نیز در نوع خود خاص و دیدنی می باشد و جلوه‌ای خاص به بنا داده است. تاریخچه‌ مسجد تاریخانه به سده های هشتم و نهم میلادی می‌رسد و از نمونه های بارز میراث فرهنگی ملموس ایرانیان به شمار می‌آید.

تپه‌ی حصار در بافت تاریخی دامغان

یکی از تپه های باستانی ارزشمند در عرصه باستان شناسی ایران، تپه ی حصار دامغان است که نخستین بار توسط اریخ اشمیت، یکی از باستان شناسان دانشگاه پنسیلوانیا مورد کاوش و بررسی واقع شد. طی حفاری های صورت گرفته مشخص شد که این تپه سه دوره فرهنگی تاریخی را در بر می گیرد و در هزاره های دوم و سوم پیش از میلاد به عنوان یکی از تولید کنندگان اشیاء سنگی و فلزی و از صادر کنندگان مهم این محصولات شناخته می شود.

در نتیجه کاوش ها و بررسی ها انجام شده در سال 1994، مقادیری گل نوشته منقش به خطوط میخی بابلی در این ناحیه کشف شد. تپه حصار تا سال 1700 قبل از میلاد به عنوان یکی از مناطق مسکونی و استراتژیک منطقه به شمار می رفت و تا عصر مفرغ نیز به عنوان یکی از سکونت گاه های مهم در منطقه شناخته می شد.

برج چهل دختر دامغان

این برج یکی از بناهای بافت تاریخی دامغان است که با ساختار منحصر به فرد خود از نظر تاریخی همواره مورد توجه است. این بنا امروزه نیز از جمله میراث فرهنگی ملموس ایرانیان در منطقه محسوب می‌شود. موقعیت مکانی امروز آن در مرکز شهر دامغان و در جوار امامزاده جعفر است.

برج چهل دختران با 15 متر ارتفاع در قرون 10 و 11 میلادی ساخته شده و بسیاری از ویژگی‌ها و جزئیات معماری اسلامی ایران را در خود جای داده است. قطر این برج در حدود 5 متر و نیم است و وسعت آن برابر با 23 متر می باشد. از دیگر خصوصیات و ویژگی‌های مهم این برج می‌توان به آجرکاری های ظریف آن اشاره کرد. کتیبه‌ای که در قسمت خارجی برج قرار گرفته است، منقش به خط کوفی می باشد و قدمت آن به قرن دهم میلادی می‌رسد.

برج چهل دختران با بهره مندی از الگوهای معماری سلجوقیان با ظرافت تمام طراحی شده است. حالت دایره وار این برج موجب استحکام هرچه بیشتر ساختمان شده به گونه‌ای که پس از گذشت حدود 1000 سال همچنان شاهد این ساختمان هستیم و کمترین درصد آسیب و خرابی را در آن مشاهده می‌کنیم.

دیوار باروی دامغان

از دیگر آثار قابل توجه و شاخص در بافت تاریخی دامغان می‌توان به این دیوار اشاره کرد. این دیوار 16 کیلومتری که قدمتش به پیش از اسلام می‌رسد، حالتی دفاعی داشته و جهت حفظ حریم شهر و امنیت ساکنین در منطقه احداث شده است. این دیوار که از جنس خشت ساخته شده به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بناهای خشتی در ایران شناخته می‌شود. باروی دامغان در طول سالیان و دوره های متعدد بارها مورد بازسازی قرار گرفته است.

در مناطق متفاوت دامغان می‌توان شاهد بناها و میراث دیگری نیز بود که هر کدام در نوع خود خاص و دیدنی‌ هستند. اما آنچه بافت تاریخی دامغان را به عنوان یکی از نقاط تمرکز میراث فرهنگی ملموس ایرانیان معرفی کرده است، تعداد آثار در دوره های تاریخی متفاوت است. در واقع، شهر تاریخی دامغان دارای آثاری از دوران اشکانیان، سلجوقیان و … می باشد.

دامغان کجاست؟

دامغان از شمال به کوه‌های البرز، از شرق به شهرستان شاهرود، از جنوب به دشت کویر و از غرب به شهرستان سمنان می‌رسد. فاصله دامغان تا تهران حدود 350 کیلومتر است. موقعیت دقیق این شهر را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره بافت تاریخی دامغان

اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.