خانه امیر نظام گروسی از جمله خانه های بسیار زیبای شهر تبریز است که در محله ششگان این شهر و در مجاورت ساختمان شهرداری آن قرار دارد. این خانه زیبا در نزدیکی یکی از گورستان های تاریخی شهر تبریز به نام مقبرة الشعرا قرار گرفته است. لازم به ذکر است در این مقبره، پیکر ۴۰۰ شاعر معروف از قبیل شهریار، قطران، اسدی طوسی، فاریابی، ثقة الاسلام و … مدفون است.
بنای مزبور در دوره قاجار و در زمان پادشاهی ناصرالدین شاه در مجاورت این گورستان تاریخی بنا شد. ویژگی های بینظیر این بنا سبب شده است که در سال ۱۳۷۵ خورشیدی، در ردیف آثار ملی ایران قرار بگیرد.
تاریخچه ساخت خانه امیر نظام گروسی و کاربری فعلی آن
در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار یکی از رجال سیاسی و نویسنده های این دوره به نام امیر نظام گروسی خانه ای را بنا نمود. در آن زمان این خانه برای سکونت او مورد استفاده قرار می گرفت. بعد از سقوط سلسله قاجار و در دوره پهلوی، خانه مزبور به اداره دارایی و فرهنگ کشور تغییر کاربری داد.
امروزه بیشتر قسمت های این بنا از بین رفته است و در جریان تخریب بنا، فقط بخشی از آن سالم مانده است. سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۷۰ خورشیدی بنای مزبور را خریداری کرد و چند سال بعد و در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، آن را مورد مرمت و بازسازی قرار داد.
سپس، این بنا پس از مرمت و بازسازی با حفظ تمامی ویژگی ها و شاخص های سنتی، به موزه قاجار مبدل شد. بنابراین، این موزه با داشتن تالارهای متعدد اشیای مربوط به دوره قاجار را در معرض نمایش گذاشته است.
درباره امیر نظام گروسی
حسن علی گروسی ملقب به امیر نظام گروسی یکی از کردهای شهر بیجار می باشد. او برای مدتی سمت وزیر فوائد عامه ناصرالدین شاه را به خود گرفت. سپس، پس از مدتی او به سمت وزیر مختار در انگلیس و سفیر ایران در فرانسه و عثمانی منسوب شد.
گروسی اولین کسی بود که با منسوب شدن به سمت وزارت خارجه ماشین آلات ضرب سکه، تمبر و چاپ را به ایران آورد. علاوه بر آن، او در تاسیس مدرسه های مظفریه و رشدیه مشارکت داشته است. گروسی زمانی که پیشکار آذربایجان بود، خانه مزبور را برای خود بنا نمود. پس از درگذشت او، والیان آذربایجان در این خانه ساکن شدند.
ویژگی های معماری خانه امیر نظام گروسی
زیربنای خانه امیر نظام گروسی دو طبقه، حدود ۱۵۰۰ متر مربع می باشد و در زمینی به مساحت ۳۰۰۰ متر مربع ساخته شده است. در مقابل درب ورودی خانه مزبور شجره نامه ای از خاندان قاجار و قسمتی از تاریخ ایل قاجار به صورت کتیبه به نمایش در آمده است.
در بنای خانه مزبور، دو حیاط در قسمت های اندرونی و بیرونی تعبیه شده است که هر کدام از آنها دارای باغچه ها و حوض های متعددی هستند. علاوه بر آن، این بنا ایوانی بسیار زیبا دارد که ۱۶ ستون با سرستون های تزیین یافته در آن به چشم می خورند.
خانه امیر نظام گروسی در دو طبقه ساخته شده است و دارای زیر زمین می باشد. در قسمت زیر زمین، حوضخانه وسیعی وجود دارد که از زیباترین بخش های این خانه به شمار می رود. این حوضخانه با دالان های موجود در طرفین خود به حیاط و اتاق های مجاور راه می یابد.
ستون های استوار موجود در حوضخانه بار نگهداری سقف را به دوش می کشند. سقف زیرزمین دارای تزیینات آجرکاری بسیار چشمگیری است که زیبایی آن را دوچندان کرده است. همچنین، وجود تالارهای متعدد از قبیل تالار سنگ، تالار اسلحه، تالار رجال و فرامین، تالار معماری و شهرسازی، تالار قفل و تالار فانوس از زیبایی های این قسمت از خانه به شمار می روند.
علاوه بر آن، در طبقه اول این عمارت دوره قاجار تالارهایی وجود دارند که امروزه هر کدام از آنها برای نگهداری وسایل موزه مورد استفاده قرار می گیرند. این تالارها عبارتند از: تالار سکه، تالار بافته، تالار چینی، تالار آبگینه، تالار فلزات، تالار موسیقی و تالار خاتم.
طبقه دوم ساختمان مزبور نیز زیبایی های مخصوص خود را دارد. وجود پنجره های مشبک ارسی با شیشه های رنگی، گچ بری های نمای شمالی و جنوبی، آیینه کاری ها و گچبری های تالارهای داخلی و طنبی ها زیبایی مجموعه را بیشتر می کند. طنبی ها در واقع تالارهای بزرگی هستند که برای اقامت در فصل تابستان مورد استفاده قرار می گیرند.
موزه موجود در خانه امیر نظام گروسی
هم اکنون، این ساختمان به موزه قاجار تغییر کاربری داده است و اشیای مربوط به دوره قاجار در طبقه دوم آن نگهداری می شود. شما می توانید به وسیله پلکان های فلزی که برای ساختمان مزبور تعبیه شده اند، به طبقه دوم دسترسی پیدا کنید. هرکدام از تالارهای موجود در طبقه دوم برای نگهداری از اشیای خاصی مورد استفاده قرار می گیرند.
در این تالارها می توانید اشیایی همچون خاتم، ابزارهای فلزی، ادوات موسیقی، ظروف آبگینه و ظروف چینی را مشاهده کنید. علاوه بر آن، در یکی از اتاق ها می توانید عکس هایی را تماشا کنید که توسط اولین دوربین های عکاسی وارد شده به ایران ثبت شده اند. این دوربین ها برای اولین بار در دوره ناصر الدین شاه به ایران وارد شدند.
علاوه بر آن، در این موزه مجسمه افراد سرشناس و برجسته دوره قاجار از قبیل امیر کبیر، میرزا عیسی قائم مقام فراهانی، میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی، امیر نظام زنگنه و امیر نظام گروسی در معرض نمایش قرار دارند.
بازدید از خانه امیر نظام گروسی یا موزه قاجار را از دست ندهید
خانه های تاریخی که به دوره قاجار مربوط می شوند، به دلیل داشتن سبک معماری بی نظیر همواره در مرکز توجه قرار دارند. خانه امیر نظام گروسی نیز از جمله بناهایی است که مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است. تغییر کاربری این خانه به موزه سبب شده است که بتوانیم با تاریخ دوره قاجار بیشتر آشنا شویم.
چنانچه با تورهای ایرانگردی قصد سفر به شهر تبریز را دارید بازدید از این خانه را از دست ندهید. ″دستی بر ایران″ با معرفی جاذبه های گردشگری تبریز شما را به بازدید از خانه امیر نظام گروسی دعوت می کند.
