نجف یکی از شهرهای تاریخی و قدیمی عراق است که دیدنی‌های آن به زیارت حرم حضرت علی (ع) خلاصه نمی‌شود. بنابر گزارش "دستی بر ایران"، سایت "فلایتیو"، به معرفی برخی از جاهای دیدنی نجف می‌پردازد.
شهر نجف اشرف یک شهر تاریخی مهم در کشور عراق است که به دلیل قرار داشتن حرم حضرت علی (ع) از نظر پیروان مذهب شیعه اهمیت زیادی داشته و پایگاه سیاسی عاشقان امام نخستین شیعیان دنیا به شمار می‌آید. از زمان گذشته تا به امروز این شهر زائران زیادی داشته است. در روزگاران گذشته کاروان‌های حج و زائران خانه خدا، ابتدا به وسیله شتر و پس از پیشرفت تکنولوژی با خودرو و وسایل نقلیه موتوری از طریق زمینی به شهر نجف می‌رفتند. امروزه مسافران می‌توانند با خرید بلیط هواپیما نجف خود را به این شهر زیارتی برسانند و علاوه بر زیارت مقبره حضرت علی (ع) از سایر جاهای دیدنی نجف اشرف نیز بازدید نمایند.
معرفی شهر نجف
شهر نجف روی یک تپه کوتاه قرار دارد و اطراف آن را آب گرفته است. معنی نام این شهر ریشه در واژه منجف دارد یعنی جایی که آب به آن نمی‌رسد. نجف در نزدیکی شهر کوفه قرار دارد و فاصله آن تا کربلا، زیارتگاه عاشقان حسین، 85 کیلومتر است. این شهر یکی از مکان‌های باستانی عراق است که دارای تاریخ پرباری بوده و با تدفین حضرت علی (ع) در آن، دارای ارج و قرب مذهبی نیز شده است.
مکان های دیدنی نجف اشرف
شهر نجف دارای مکان‌های دیدنی زیادی است که عمدتا فضاهایی مذهبی هستند. البته جاهای دیدنی نجف به امکان مذهبی و زیارتی خلاصه نمی‌شود و بعضی از آنها وجهه تاریخی دارند. در اینجا این مکان‌های دیدنی را به شما معرفی می‌کنیم:
- مقبره قبر حضرت آدم و نوح: هر چند که به طور قاطع معلوم نیست قبر حضرت آدم و نوح در اینجا باشد، اما بر اساس روایاتی از امام صادق (ع) مقبره این دو پیامبر را در نجف می‌دانند.
- برج باستانی نمرود: این برج که یکی از قدیمی‌ترین برج‌های آجری جهان به شمار می‌آید، در نجف اشرف، در کنار شط و بالاتر از آبادی ذی الکفل قرار دارد. این برج که دارای سرداب و زیرزمین است، در طول تاریخ دچار تخریب زیادی شده اما هم‌چنان پابرجاست. این برج مکانی است که از آنجا حضرت ابراهیم را به درون آتش انداخته‌اند.
- کاخ خُوَرنق: داستان کاخ یزدگرد یا بهرام، به نام خورنق در هفت پیکر نظامی گنجوی آورده شده است. این کاخ را یکی از پادشاهان قبیله لخم قصر برای پادشاهان ساسانی ساخته شده است. ساختن این کاخ 30 سال به طول انجامید و در زمان باستان یکی از 30 عجایب جهان خوانده می‌شد.
- دریاچه نجف یا بحر النجف: یک دریاچه فصلی نمکی که از طریق رود وادی الملح به رودخانه فرات متصل می‌شود.
- آرامگاه حضرت هود: این مقبره در اوايل وادی‌السلام قرار دارد. اگر از باب طوسی وارد وادی‌السلام بشوید، گنبد سبز زيبايی وجود دارد که مزار حضرت هود است.
- آرامگاه شیخ طوسی: یا جامع الشیخ الطوسی، مزاری متعلق به شیخ طوسی، یکی از مشاهیر فقیهان امامیه است. شیخ طوسی بنیانگذار حوزه علمیه نجف به شمار می‌آید.
- مقام صاحب الزمان (عج): یک ساختمان با گنبد سبز رنگ است که به مقام حضرت مهدی (عج) نیز شهرت دارد. این ساختمان در خیابان ماشین‌روی وادی السلام واقع شده است.
- آرامگاه محمد مهدی طباطبایی: سید مهدی طباطبایی، معروف به بحرالعلوم و فرزندان او کنار آستان شیخ طوسی در نجف آرمیده‌اند.
- تکیه فرقه بکتاشیه: این تکیه در ضلع غربی حرم مطهر امیرالمؤمنین قرار دارد و در قرن هشتم هجری بنا شده است.
- حسینیه صحن شریف: این حسینیه که برای استراحت زائران ساخته شده، در قسمت شمالی حرم قرار دارد. این بنا تا پس از سقوط صدام و حکومت بعث زمان ویرانه بود، اما به دستور آیت‌الله سیستانی بازسازی شد.
- مقام امام زین العابدین عليه‌السلام: واقع در محله العماره نجف که محل عبادت و اقامت امام زين العابدين هنگام سفر به نجف به منظور زیارت ایشان است.
- مرقد کمیل بن زیاد نخعی: این مقبره به فردی اختصاص دارد که امروزه ما دعای کمیل را به نام ایشان میخوانیم. او از یاران حضرت علی (ع) بود.
- بیت امام خمینی: امام خمینی در سال 1344 به عراق و شهر نجف تبعید شدند و 12 سال با آیت‌الله مصطفی خمینی در این شهر اقامت داشتند.
- بازار اصلی شهر نجف: این بازار روبه‌روی حرم حضرت علی (ع) واقع شده و به سبک بازارهای عثمانی ساخته شده است. مسافرانی که با خرید بلیط از فلایتیو به زیارت شهر مقدس نجف اشرف می‌روند، برای خرید سوغاتی‌های متبرک نظیر تسبیح، مهر و سجاده به این بازار می‌روند.
حرم مطهر امام علی (ع)
تا اینجا در مورد دیدنی‌های شهر نجف برایتان گفتیم اما مهم‌ترین و اصلی‌ترین جای دیدنی نجف اشرف که در واقع جاذبه گردشگری مذهبی آن است، حرم حضرت علی (ع) است. مقبره حضرت علی (ع) تا زمان هارون الرشید ناشناخته و پنهان بود و هارون الرشید بنایی برای آن ساخت. شهر نجف پس از ساختن این عمارت ساختار منظمی به خود گرفت و همه خیابان‌های این شهر به صورت ستاره به حرم می‌رسند. این بنا در طی زمان‌های مختلف چندین بار بازسازی و مرمت شده و در عین حال گسترش یافته است. ساختمان حرم توسط آل بویه و صحن آن را صفویان ساخته‌اند. این صحن دارای یک صحن بزرگ چهار در، پنج ایوان، یک ضریح و یک روضه است.
درهای صحن حرم مطهر شامل در شمالی (یا باب الطوسی)، در شرقی (یا باب الذهب)، در غربی (یا باب سلطانی) و در جنوبی (یا باب قبله) هستند. صحن دارای چندین ایوان نیز هست که عبارتند از:
- ایوان شمالی
- ایوان جنوبی (یا ایوان الکبیر)
- ایوان میزاب الذهب (به معنی ناودان طلا)
- ایوان طلا
- ایوان العلماء
مزار مطهر حضرت علی (ع) در میانه صحن و در درون یک صندوق چوبی با تزئینات خاتم‌کاری قرار دارد. این مقبره به دستور شاه اسماعیل صفوی ساخته شده است. چهار طرف بارگاه دارای رواق‌هایی است که ساخته دست هنرمندان ایرانی است. بزرگان دینی مذهب شیعه در جای جای اطراف صحن آرام گرفته و بر خاک خوابیده‌اند. حجره‌های واقع در طبقه دوم نیز محل سکونت و تحصیل طلاب حوزه علوم دینی، در زمان‌های گذشته بوده است.
قبرستان وادی السلام
قبرستان وادی السلام واقع از شمال نجف قرار داشته و تا شرق آن امتداد دارد و به عنوان بزرگ‌ترین قبرستان جهان شناخته شده و در کتاب رکوردهای گینس به ثبت رسیده است. مقام‌های امام زمان (عج)، امام صادق (ع) و امام سجاد (ع) به همراه قبر دو پیامبر بزرگ، حضرت هود و صالح در این قبرستان قرار گرفته‌اند. قبرهای این گورستان بسیار وسیع، پذیرای سالانه پانزده تا بیست هزار نفر است که دوست دارند در جوار حضرت علی به خاک سپرده شوند.
مساجد معروف نجف
شهر مذهبی نجف دارای مساجد زیادی است که نه تنها مکان‌های زیارت و عبادت هستند، بلکه از دیدنی‌های شهر به شمار می‌آیند. هر یک از این مساجد دارای تاریخ و گذشته خاصی هستند که عاشقان به مذهب تشیع را به دلیلی به سمت خود می‌کشانند. علاوه بر این ساختمان و معماری‌های این مساجد نیز دیدنی است. در اینجا به چند مسجد معروف نجف اشاره می‌کنیم.
- مسجد حنانه: مسجدی که طبق روایات برای عزای امامان معصوم گریه کرده و به همین دلیل نام حنانه به معنای گریه کننده را بر آن گذاشته‌اند. مسجد حنانه در تشییع امام علی (ع) و پس از شهادت امام حسین (ع)، گریه سر داده است.
- مسجد الراس: در غرب صحن امام علی (ع)، متصل به رواق است. این مسجد در مقابل سر مبارک حضرت قرار گرفته است. مسجد الراس در دوران ایلخانی ساخته شده است. طبق روایت از امام صادق سر مطهر امام حسین (ع) را در آنجا دفن کرده‌اند.
- مسجد عمران بن شاهین: واقع در شمال صحن امام علی (ع) و سمت راست ورودی باب شیخ طوسی است. این مسجد توسط فردی به نام عمران بن شاهین در اواسط قرن چهارم هجری قمری بنا شده و مسجد به نام او است. علت بنای این مسجد را اینگونه ذکر می‌کنند که به سبب اختلافی بین عمران و عضدالدوله دیلمی، عمران نذر می‌کند که در صورت بخشایش از جانب عضدالدوله، مسجد و رواقی در صحن حرم امام علی (ع) بنا کند. در این مسجد بزرگانی چون سید محمدکاظم یزدی، سید محمدکاظم مقدس و محمدباقر قمی آرمیده‌اند.
- مسجد خضراء: یکی از مساجد قدیمی نجف مسجد خضرا یا الخضرا است که امروزه به بخشی از حرم امیرالمؤمنین (ع) وصل شده است. این مسجد محل تدریس سید ابوالقاسم خویی بوده و ایشان در همین مسجد دفن شده است. مسجد الخضرا در زمان حکومت صدام و رژیم بعث بسته بود و پس از آن به دست آیت‌الله سیستانی بازگشایی شد.
- مسجد شیخ انصاری: این مسجد به مسجد تُرک‌ها مشهور است که در محله حُوَیْش در جنوب حرم امام علی(ع) قرار دارد. مقبره سید محمد کاظم طباطبایی در این مسجد است.
- مسجد سهله: این مسجد که یکی از مساجد منتسب به امام زمان (ع) است در فاصله 10 کیلومتری شمال شرقی حرم امام علی (ع) و در شرق نجف قرار دارد. مسجد سهله یکی از مساجد قدیمی نجف است که در قرن اول قمری ساخته شده و منزلگاه و عبادتگاه پیامبران زیادی مانند حضرت خضر و ابراهیم بوده است. روایت است که این مسجد محل اقامت امام زمان پس از ظهورشان خواهد بود.
کتابخانه های نجف
از آنجا که شهر نجف قطب علوم حوزوی بوده و بسیاری از طلاب و دانشمندان علوم دینی در آن سکونت داشته و به مطالعه مشغول بوده‌اند، این شهر از گذشته تا به امروز کتابخانه‌های زیادی را در خود جای داده است. در نجف بیش از صد کتابخانه وجود داشته که در طول تاریخ، میزبانان اهل علم و خرد بوده‌اند. از این میان می‌توان به کتابخانه علامه شیخ محمد حسین کاشف‌الغطاء، کتابخانه مدرسه خلیلی، کتابخانه مدرسه قوام، کتابخانه مدرسه آخوند خراسانی، کتابخانه آیت‌اللَّه بروجردی و کتابخانه مدرسه سید محمد کاظم یزدی اشاره کرد. البته برخی از کتابخانه‌ها از بقیه آنها معروف‌تر بوده و امروزه نیز باقی هستند که به معرفی آنها میپردازیم:
- کتابخانه علوی: کتابخانه علوی با نام‌های الحیدریه، الخزانه الغرویّه و مکتبه الصحن نیز معروف است و تاریخ آن به دوران دیلمیان در قرن چهارم هجری و یا پیش از آن باز می‌گردد. متاسفانه چندین آتش‌سوزی و بی‌توجهی باعث شده که امروز جز اندکی بسیار ناچیز از آن مخزن گرانبها، باقی بماند.
- کتابخانه امام امیرالمؤمنین: این کتابخانه در توسط علامه امینی در روز مبارک عید غدیر تأسیس شده و یکی از کتابخانه‌های معتبر شهر نجف است.
- کتابخانه آیت‌اللَّه حکیم: تاسیس آیت‌اللَّه سید محسن حکیم که شعبات زیادی داشته و شعبه مرکزی و اصلی آن در نجف قرار دارد. کتابخانه در اطراف مسجد هندی و در نزدیکی حرم حضرت علی (ع) بنا شده و دارای بیش از ۱۵۰۰۰ جلد کتاب چاپی و حدود ۲۵۰۰ جلد کتاب خطی است.
- کتابخانه شیخ آقا بزرگ تهرانی: موسس این کتابخانه یعنی آقا بزرگ تهرانی از مشایخ بزرگ شیعه بوده و کتاب‌های ارزشمند خطی و چاپی را از سراسر جهان به ویژه مصر و ایران به این کتابخانه آورده است. این کتابخانه با ۵۰۰۰ جلد کتاب و ۱۰۰ نسخه خطی کم‌نظیر وقف عام شده است.
- کتابخانه امام حسن مجتبی: بنیانگذار این کتابخانه صدر شیخ باقر شریف قریشی بوده و دارای ساختمانی زیبا در انتهای خیابان الرسول است.
نجف اشرف یک شهر تاریخی اسلامی
خاورمیانه منطقه ظهور و رویش تمدن‌های باستانی است و نجف اشرف نیز شهری واقع در خاور میانه است که از این قاعده مستثنی نیست. شهرهای باستانی که توسط پیشینیان هر کشوری، به دلیل هوای نسبتا خوب و دسترسی به آب ساخته شده بودند، در دوران پس از اسلام به عنوان مکان‌هایی مناسب برای اقامت در نظر گرفته می‌شدند. بنابراین منطقی است که پس از شهادت حضرت علی (ع) ایشان را در جایی نزدیک به آب و حوالی ویرانه‌های باستانی دفن نمایند.
بنابراین، پس از این که مزار حضرت بر مسلمانان و عاشقان ایشان آشکار شد، به تدریج دوباره شهری در اطراف مزار پیامبران گذشته، خرابه‌ها و کاخ‌ها شکل گرفت. از این روی، می‌توان گفت نجف اشرف تاریخ و جاذبه‌های مذهبی را همزمان در خود جای داده است و به عنوان یکی از مقاصد گردشگری تاریخی اسلامی، جای مناسبی است. زائران پس از زیارت مقبره پیشوا و مولایشان، می‌توانند از سایر جاهای دیدنی و اماکن مذهبی شهر بازدید نمایند.
