تپه کُنار صَندَل جیرفت، منطقه‌ای باستانی است که در ۲۵ کیلومتری جنوب شهرستان جیرفت و در مجاورت روستای صندل قرار دارد. قدمت این منطقه که از جاهای دیدنی جیرفت به حساب می‌آید، به دوران پیش از تاریخ ایران باستان و عصر برنز می‌رسد و در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به ثبت ملی ایران درآمده است.
کاوش‌های تپه کنار صندل جیرفت و حاصل آن
در سال‌های بین ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۸ میلادی، گروهی از باستان‌شناسان ایرانی به‌سرپرستی یوسف مجیدزاده، گنجینه‌ای از تمدن ۵۰۰۰ سالهی جیرفت را در منطقه‌ی صندل کشف کردند. این تمدن، قدیمی‌تر از دوره‌ی عیلامی است و در مدارک سومریان از آن با عنوان «آراتا» و «تمدن بزرگ» یاد شده است. به‌عقیده‌ی مجیدزاده، ممکن است تمدن باستانی جیرفت از تمدن میان‌رودان و مصر نیز قدیمی‌تر باشد.
در منطقه‌ی صندل، دو تپه بهنامهای «تپه‌ی کنار صندل جنوبی» و «تپه‌ی کنار صندل شمالی» وجود دارند که به تپه‌های الف و ب نیز نامگذاری شده‌اند. دو تپه‌ی مدنظر که بخشی از تمدن جیرفت‌اند، در فاصله‌ی چند کیلومتر از یکدیگر قرار دارند و ارتفاع آنها به‌ترتیب ۱۳ و ۲۱ متر است.
بالای تپه‌ی کنار صندل شمالی، معبدی به چشم می‌خورد که یکی از بزرگترین زیگورات‌های دنیا به شمار می‌رود. در ساخت این معبدِ سهطبقه بیش از چهار میلیون خشت استفاده شده است. امروزه فقط دو سکوی عظیم آن معبد نمایان می‌باشد.
گفته می‌شود که تمدن جیرفت در هزاره‌ی سوم پیش از میلاد، قسمت‌هایی از شهری بزرگ به‌وسعت ۶ کیلومترمربع بوده است. این شهر در جهت شرق، ۸۰۰ متر از تپه‌ی کنار صندل جنوبی تا بستر کنونی هلیل‌رود و ۱۴۰۰ متر بهسمت شمال تا تپه‌ی کنار صندل شمالی امتداد داشته است. افزون بر آن، این شهر ۸۰۰ متر بهطرف غرب، یعنی بستر باستان‌شناسی هلیل‌رود و ۵۰۰ متر در جهت جنوب گسترده بوده است.
در نتیجه‌ی تحقیقات باستان‌شناسی، در منطقه‌ای که تپه‌های کنار صندل شمالی و جنوبی قرار گرفتهاند، قلعه‌ای کوچک بههمراه گورستان یافت شد. افزون بر آن، اشیای مختلفی نیز از این تپه به دست آمد که امروزه در موزه‌ی باستان‌شناسی جیرفت از آنها نگهداری می‌شود. برخی از این اشیا عبارتاند از:
- مجسمه‌هایی از جنس مفرغ؛
- سفال‌های ساده و منقوش؛
- قطعات سنگ صابون؛
- ظروف و پلاک‌های سنگی با نقوش بسیار ظریف انسان و موجوداتی ازقبیل عقاب، عقرب، پلنگ، قوچ، آهو، مار و شیر؛
- جام‌ها و گلدان‌هایی ساختهشده از سنگ یا گِلِ مخصوصِ کوزه‌گری؛
- ظروفی با طرح معماری ساختمان‌های دو یا سه طبقه؛
- بازماندهی دانه‌های غلات.
با توجه به نقوش و بازماندهی دانه‌ی غلات در این منطقه، باستان‌شناسان دریافتند که مردم آن دوران، زندگی شهرنشینی همراه با کشاورزی و دامپروری و صنعت را تجربه میکردهاند. همچنین، به این دلیل که ابزارآلات شکار در میان آثار کشفشدهی از آن دوران وجود ندارد، به این نتیجه رسیدند که در آن دوران، شکارکردن برای بقای حیات منسوخ شده بوده است.
ویژگی بناهای موجود در تپه کنار صندل جیرفت
گفته می‌شود که تپه کنار صندل جیرفت، باقی‌مانده‌ی بنایی باشکوه، به‌یادگارمانده از ۴۲۰۰ تا ۴۳۰۰ سال پیش است. کاوشگران معتقدند که به احتمال زیاد، کاربری این بنا مذهبی بوده است.
بنای موجود در تپه کنار صندل جیرفت از مصالح مختلفی نظیر خشت خام و ملات گِل و کاه گل ساخته شده است. طبق شواهد، ابعاد خشت‌های بهکاررفته در این بنا در حدود ۱۰ × ۴۰ × ۴۰ سانتی‌متر بوده‌اند. معماران آن دوران برای استحکام بیشتر خشت‌ها، در خمیره‌ی آنها از موادی نظیر کاه و قطعات ریز سفال و دانه‌های شن استفاده کرده‌اند.
در محوطه‌ی این ساختمان، مجسمه‌ی مردی مشاهده می‌شود که داخل فرورفتگی تاقچه‌مانندی روی تپه‌ی جنوبی قرار گرفته است و ارتفاع آن به ۱۱۵ سانتی‌متر می‌رسد. به نظر می‌رسد مجسمه متعلق به یکی از خدایان این تمدن باشد. قسمت بالاتنه‌ی برهنه‌ی این مجسمه با رنگ زرد و زمینه‌ی دامن او با رنگ قرمز رنگ‌آمیزی شده است. افزون بر آن، قسمت سینهی مجسمه و بالای آن در طول زمان تخریب گردیده و از میان رفته است.
در این منطقه چند لوح گِلی نیز وجود دارد که روی آنها نوعی خط هندسی مشاهده می‌شود. این خطوط، قرن‌ها قدیمی‌تر از خطوط سومری و عیلامی و میخی هستند و هنوز رمزگشایی نشده‌اند.
جاذبه‌های گردشگری اطراف تپه کنار صندل جیرفت
در مجاورت تپه کنار صندل، جاذبه‌های گردشگری مختلفی به چشم می‌خورند که برخی از آنها عبارتاند از:
- محوطه‌ی تاریخی شهر دقیانوس (شهر قدیم جیرفت)، رودخانهی هلیل‌رود، مقبرهی میرحیدر یا گورخان، ییلاقات اسفندقه، مسکون، دلفارد، سارودیه و درب بهشت، آب‌گرم مسکون، آبشار درین، سد جیرفت، جنگل حفاظتشدهی انار شیطان، کوچهباغهای میانچیل و باغ‌های نخل و مرکبات کشت و صنعت.
تپه کنار صندل جیرفت یکی از جاذبه‌های قدیمی گردشگری
ازآنجاکه تپه کنار صندل جیرفت به ۴۵۰۰ سال پیش یا عصر برنز تعلق دارد، توجه باستان‌شناسان داخلی و خارجی را به خود جلب کرده است. در این منطقه، بناهای تاریخی متعددی وجود دارند که افزون بر باستان‌شناسان، گردشگران نیز به بازدید از آن با تورهای ایرانگردی مشتاقاند.
«دستی بر ایران» ضمن معرفی این محوطه‌ی تاریخی و سایر جاذبه‌های گردشگری جیرفت، شما را به رعایت اصول مندرج در منشور گردشگری مسئولانه دعوت می‌کند.
تپه کنار صندل جیرفت کجاست؟
این منطقه‌ی باستانی در استان کرمان، ۲۵کیلومتری جنوب شهرستان جیرفت و در نزدیکی روستای صندل واقع است. موقعیت مکانی این مجموعه را در نقشه‌ی زیر ملاحظه بفرمایید:
پرسش‌های متداول درباره تپه کنار صندل
اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوالهایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.
تپه کنار صندل از آثار باستانی کدام دوره‌ی تاریخ است؟
این مجموعه‌ی باستانی به ۴۵۰۰ سال پیش و عصر برنز تعلق دارد.
اکتشافات تپه کنار صندل جیرفت چه بوده است؟
در تپه‌ی جنوبی، بقایای نقش‌برجسته‌ی پیکره‌ی مردی کشف شده که ۱۱۵ سانتی‌متر از آن باقیست. شرق تپه، زباله‌دانی از مهر کشف شده است که نشان از روابط تجاری این منطقه دارد. بقایای کوره‌ها و سرباره‌ها و اشیا مفرغی نیز نشان از فعالیت‌های صنعتی مردم این منطقه دارند. لوح‌های گلی ارت که به خطی ناشناخته کتابت شده‌اند از دیگر اکتشافات این مجموعه‌اند.
بناهای تپه کنار صندل جیرفت چه ویژگی‌هایی دارند؟
بالای تپه‌ی شمالی، زیگورات سه‌طبقه‌ای از خشت بوده که اکنون دو سکوی آن باقی مانده است. این بنا موجب تقویت گمان مذهبی‌بودن ساختمان‌های تپه‌های کنار صندل می‌شود. در این محوطه دو تپه قرار دارند که ارتفاع آنها ۱۳ و ۲۱ متر است و بناها از ملات خشت خام و گل و کاه‌گل ساخته شده‌اند.
