بندر کُنگ، بندری با سکونت‌گاه‌های باستانی بی‌همتا در استان هرمزگان است. چشم‌اندازهای طبیعی و مصنوعی بسیار، این شهر را به یکی از جاهای دیدنی بندرعباس تبدیل کرده است. علاوه بر آن، وجود میراث ناملموس غنی در این بندر به ارزش و شهرت آن افزوده است. ازاین‌رو، امید می‌رود که زمینه‌های ثبت این جاذبه‌ی طبیعی در میراث فرهنگی یونسکو فراهم شود. البته بنا به گفته‌ی مسئولان، مقدمات آن در حال انجام است.
تاریخ شکل‌گیری بندر کنگ
اطلاعات دقیقی از تاریخچه‌ی شکل‌گیری بندر کنگ در دست نیست؛ اما شاید بتوان بر اساس اسناد تاریخی مختلف، آن را همان بندر گوگونا یا بخشی از آن تصور کرد. بندر گوگونا، بندری در امپراتوری هخامنشی بوده است.
به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه‌ی بندر کنگ، برای تعیین تاریخ شکل‌گیری آن بهترین کار انجام کاوش‌های باستان‌شناسی است. بر همین اساس، قدمت این بندر را بیش از ۳هزار سال برآورد می‌کنند. البته، متون تاریخی نشان می‌دهند که هسته‌ی اولیه بندر مزبور در طی این مدت ۵ بار تغییر مکان داده است. بنابراین، قدمت بندر کنگ امروزی را بیش از ۴۰۰ سال می‌پندارند.
وجود آثار تاریخی مختلف مانند قلعه‌ی پرتغالی‌ها در این بندر، حکایت از آن دارد که این قلعه متعلق به دوره‌ی صفوی است. در دوره‌ی صفوی، پرتغالی‌ها بر خلیج فارس تسلط داشته‌اند. در آن دوران، دولت پرتغال در مجاورت بندر، لنگرگاهی برای نگهداری از کشتی‌های بزرگ خود داشت و قلعه‌ی بزرگی نیز به‌عنوان مقر فرماندهی برای خود بنا کرده بود که آثار آن هنوز هم باقی مانده و به نام قلعه‌ی پرتغالی‌ها شناخته می‌شود.
این بندر حدود ۵ کیلومتر مربع مساحت دارد که یک‌دوازدهم از آن را بافت تاریخی و منازل مسکونی تشکیل داده است. این بافت تاریخی در سال ۱۳۸۱ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
شایان ذکر است که بندر کنگ از دوره‌ی قاجاریه تا ابتدای دوره‌ی پهلوی یکی از بنادر مهم صید مروارید و صادرات آن به سایر نقاط دنیا محسوب می‌شد.
قلعه‌ی لشتان و مسیر مخفی آن تا قلعه‌ی پرتغالی‌ها
در بخش مرکزی شهرستان بندر لنگه از توابع استان هرمزگان و در روستایی به نام بارچاه، قلعه‌ای به نام لشتان بر فراز شاهین‌کوه ساخته شده است. این قلعه که متعلق به قرن ۱۵ میلادی است، در گذشته هنگام بروز جنگ‌های محلی کاربرد داشت. قلعه‌ی لشتان در زمان نفوذ پرتغالی‌ها بر خلیج فارس به موازات قلعه‌ی پرتغالی‌ها ساخته شده بود و هنوز هم بقایای آن در بندر لنگه مشاهده می‌شود.
نکته‌ی جالب اینجاست که بر اساس روایتی، راهی زیرزمینی و تونل‌مانند دو قلعه‌ی پرتغالی‌ها و لشتان را به یکدیگر پیوند می‌داده است. در واقع، این راه زیرزمینی به‌عنوان مسیری مخفی جهت رفت و آمد بین بندر کنگ و بندر لنگه کاربرد داشته است. گفته می‌شود که در زمان درگیری‌های نظامی، مهمات بسیاری از طریق این مسیر مخفی از قلعه‌ی پرتغالی‌ها به قلعه‌ی لشتان انتقال یافته است.
شرح ویژگی‌های منحصربه‌فرد بندر کُنگ
استان هرمزگان بنادر تاریخی و تجاری بسیاری دارد که بندر کنگ یکی از آن‌هاست. این بندر یکی از قدیمی‌ترین بنادر استان به شمار می‌رود که برخی ویژگی‌های شاخص آن عبارت‌اند از:
محلی برای ساخت قایق و کشتی
موقعیت ژئواستراتژیک بی‌مانند این بندر باعث شده است که بتوان در آن به ساخت قایق‌ها و کشتی‌های بادی و بادبانی پرداخت. البته ساخت قایق‌های چوبی و سنتی و کشتی برای تجارت رواج بیشتری دارد. این ویژگی در کنار قابلیت‌های گردشگری و طبیعت بکر، بندر کنگ را به مکان مناسبی برای رونق صنعت گردشگری تبدیل کرده است. جالب توجه است که پایگاه دریانوردی و کشتی‌سازی بندر کنگ در فهرست آثار ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است.
سکونت‌گاه‌های تاریخی با معماری منحصربه‌فرد
در بندر کنگ بافت شهری و تاریخی یکپارچه و سکونت‌گاه‌های باستانی مختلفی وجود دارند که تداوم پیشنه‌ی زیستی در آن را به نمایش می‌گذارند. به‌طور کلی، داستان‌های اسطوره‌ای بسیاری در میان مردم این بندر و در فرهنگ شفاهی منطقه خلیج فارس وجود دارد که این شهر تاریخی را در میان سایر شهرهای ساحلی، منطقه‌ای و بین‌المللی متمایز می‌کند. از نشانه‌های اصالت این شهر بندری می‌توان به وجود بادگیر در سکونت‌گاه‌های آن اشاره کرد که تدبیر مردم برای فرار از گرما در این منطقه‌ی نیمه‌گرمسیری است.
گفتنی است که معماری خانه‌های تاریخی بندر کنگ به‌شدت متأثر از فرهنگ، سنت‌ها و شرایط محیطی منطقه است. سبک معماری این خانه‌ها با شیوه‌ی زندگی ملوانان و بازرگانان بندر مطابق است که بیشتر وقت خود را در سفرهای خارج از کشور می‌گذرانند.
وجود فضاهای معماری مختلف برای ذخیره‌ی آب
مهم‌ترین مشکل مردم بندر کنگ، نبودن منبع آب دائمی نظیر چشمه و رودخانه است. همین موضوع باعث شده است که توسعه‌ی شهری و معماری آن وابستگی زیادی به شیوه‌ی جمع‌آوری آب داشته باشد. بدین منظور، در قسمت میانسرای اکثر خانه‌ها، آب‌انباری برای ذخیره‌ی آب تعبیه شده است.
علاوه بر آن، در قسمت‌های مختلف شهر، سازه‌هایی با سقف گنبدی‌شکل در مقیاس بزرگ ساخته شده‌اند که حوض عمیقی در زیر گنبد آنها مشاهده می‌شود. وجود این بناها باعث شده است که اهالی منطقه بتوانند باغ‌هایی زیبا و سرسبز در این بندر ایجاد کنند.
بررسی اقلیم و تأثیر آن بر معماری بومی منطقه
بندر کنگ را از نظر اقلیمی جزو نواحی گرم و مرطوب دسته‌بندی می‌کنند که تابستان‌هایی گرم و مرطوب و زمستان‌هایی معتدل دارد. ویژگی‌های این اقلیم عبارت‌اند از:
- رطوبت دائمی و بسیار، میزان بسیار اندک بارش سالیانه، اختلاف کم درجه حرارت شب و روز، پوشش گیاهی اندک، تابش عمودی آفتاب در فصل‌های بهار و تابستان و وزش بادهای صحرایی نامناسب.
این نوع اقلیم باعث شده است که معماری بومی منطقه ویژگی‌های خاصی داشته باشد و از تدابیر مختلفی برای متعادل‌سازی رطوبت و درجه‌ی حرارت زیاد استفاده شود. به طور کلی، از ویژگی‌های معماری بومی منطقه می‌توان این موارد را نام برد:
- ساخت ایوان‌های مرتفع، وسیع و عمیق برای جلوگیری از نفوذ مستقیم گرمای آفتاب در فصل گرم که بیش از نیمی از سال است. جالب توجه است که مردم بومی به دلیل قرارگرفتن ایوان‌ها در زیر سایه و برخورداری آنها از تهویه‌ی مناسب، بیشتر امور منزل را در زیر ایوان انجام می‌دهند؛
- قرار گرفتن تمامی بناها بر روی سکویی به ارتفاع حداقلی ۱.۵ متر که برای جلوگیری از ورود آب باران به بنا ایجاد شده‌اند؛
- وجود حیاط مرکزی در منازل مسکونی که بازبودن چهار ضلع آنها موجب تهویه‌ی مطبوع هوا می‌شود؛
- استفاده از مصالح بومی به رنگ روشن که از نفوذ گرما به فضای داخلی بنا جلوگیری و استحکام آن را در برابر باران‌های سیل‌آسا حفظ می‌کند؛
- نداشتن زیرزمین به دلایل مختلف که رطوبت همراه با گرمای شدید و بالابودن سطح آب‌های زیرزمینی از جمله‌ی آن‌هاست؛
- استفاده از پنجره‌ها و بازشوهای بسیار باریک و ایجاد منافذی در بالا و پایین آنها که برای نفوذ کمتر گرما به داخل ساختمان این تدبیر اندیشیده شده است؛
- ایجاد سقف‌های کاذب، سایه‌اندازی روی آنها و ایجاد بادگیر در فضای بین سایه‌انداز و سقف که برای جلوگیری از کاهش نفوذ گرما به داخل ساختمان ایجاد می‌شود؛
- اتاق‌ها را با ارتفاع زیاد می‌سازند تا هوای گرم بالا برود و اتاق گرم نشود. این اتاق‌ها در سقف یا بالای دیوار دارای پنجره‌های کوچکی هستند که هوا را تهویه می‌کنند و باعث می‌شوند هوای قسمت پایین اتاق خنک بماند؛
- ضخامت زیاد دیوارها که تدبیری برای کنترل تبادل حرارت بیرون و داخل ساختمان است؛
- ایجاد تاق‌های غالباً مسطح و جان‌پناه‌های مشبک برای اینکه فضای داخلی ساختمان از نسیم دریا و هوای خنک بیرون بی‌بهره نماند؛
- ایجاد کشیدگی بنا در امتداد محور شرقی و غربی و به‌شکل مکعب‌مستطیل که به دلیل شدت تابش زیاد آفتاب این طراحی اجرا می‌شود.
جاذبه‌های تاریخی اطراف بندر
در بندر کنگ جاذبه‌های تاریخی بسیاری به چشم می‌خورند که برخی از آنها بدین شرح است:
- موزه مردم‌شناسی بندر کنگ، برکه دریا دولت، خانه گلبتان، موزه شخصی محمد ابراهیمی، مسجد دو طبقه یا دو محرابی و… .
بندر کنگ؛ بندری زیبا و تاریخی در هرمزگان
بندر کنگ به سبب برخورداری از منازل مسکونی با معماری کم‌نظیر و داشتن مناظر طبیعی دست‌ساز، یکی از مقاصد گردشگری مهم کشور محسوب می‌شود. به همین دلیل، گردشگران همواره با تورهای داخلی از آن دیدن می‌کنند. دستی بر ایران پیشنهاد می‌کند که در کنار بازدید از این بندر از جاذبه‌های تاریخی اطراف آن نیز دیدن کنید.
بندر کنگ کجاست؟
این بندر در استان هرمزگان، ۱۶۵ کیلومتری شهر بندرعباس و پنج کیلومتری بندر معروف لنگه واقع شده است. موقعیت مکانی این بندر را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره بندر کنگ
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
سوغات بندر کنگ چیست؟
این بندر صنایع دستی بسیاری برای سوغات دارد:
زربافی، گلابتون‌دوزی، کمان‌دوزی، خوس‌دوزی، گلدوزی، پوشاک محلی و حصیربافی از جمله صنایع دستی این شهر هستند.
بازار بندر کنگ کجاست؟
در این بندر بازارهای مختلفی وجود دارند که بازار ماهی‌فروشی جنب اسکله‌ی صیادی، بازار بندر در خیابان طالقانی و مجتمع تجاری بادگیر در خیابان شهید رجایی از جمله‌ی آنها هستند.
فاصله‌ی بندرعباس تا بندر کنگ چقدر است؟
شهر بندرعباس حدود ۱۶۵ کیلومتر با این بندر فاصله دارد.
انتخاب کدام اقامتگاه بندر کنگ به هنگام سفر مناسب است؟
در این بندر اقامتگاه‌های بومگردی مختلفی وجود دارد که بر حسب سلیقه می‌توانید یکی از آنها را انتخاب کنید. استفاده از چنین اقامتگاه‌هایی کمک زیادی به اقتصاد مردم محلی و بومی منطقه خواهد کرد.
