«برج آرامگاه علاءالدین» یکی از جاذبه‌های تاریخی و جاهای دیدنی ورامین است که در قسمت مرکزی این شهر و در ضلع جنوب شرقی میدان اصلی آن قرار دارد. این بنا که متعلق به دوره ایلخانیان است، شباهت زیادی به گورهای سلطنتی دارد. هدف از ایجاد بنای مزبور، جلوگیری از تجزیه و متلاشی شدن اجساد حاکمان ایلخانی بوده است.
این برج در سال ۱۳۱۰ خورشیدی، به عنوان یکی از آثار فاخر معماری دوره‌ی ایلخانیان به ثبت ملی ایران رسید. برج آرامگاه علاءالدین، هم اکنون توسط مسئولین شهر ورامین، به محلی جهت برگزاری نمایشگاه‌های موقت مبدل شده است.
دیرینگی ساخت برج آرامگاه علاءالدین
این آرامگاه متعلق به یکی از حاکمان شهر ری، به نام حسن علاءالدوله است که در سده هفتم خورشیدی ( سیزدهم میلادی) وفات یافته است. پس از وفات علاءالدوله یا علاءالدین، پسر او فخرالدین بر روی مقبره‌ی پدر، برجی ساخت که به نام «برج آرامگاه علاءالدین» شهرت یافت. ساخت این برج ۱۳ سال به طول انجامید.
فخرالدین پس از ساخت برج مزبور به حاکمیت بغداد منصوب شد و 2 سال پس از اتمام ساخت این برج به بغداد رفت. او پس از ۱۸ سال حکومت در بغداد، دار فانی را وداع گفت.
یکی از تاریخ‌نگاران عرب، احمد بن یحیی بلاذری، در کتاب «انساب الاشراف»، علاءالدوله را یکی از فرزندان امام سجاد (ع) می‌داند. خانواده‌ی علاءالدوله نفوذ زیادی داشتند و عده‌ای از آنها در ورامین و سایر مناطق حکمرانی می‌کردند.
یکی از بناهای معروف باقی مانده از این خانواده که به دست فخرالدین ساخته شده است، بنای معروف «امامزاده یحیی» در ورامین است.
ویژگی‌ها و سبک معماری
برج آرامگاه علاءالدین، شامل دو استوانه‌ی چند ضلعی با گنبدی مخروطی شکل بر بالای شبستان است. تمام بدنه‌ی استوانه‌ای شکل این برج، 12 متر ارتفاع و نمای آجری دارد.
در حد فاصل بین استوانه و گنبد این بنا و پیرامون آن تزییناتی از کاشیکاری به رنگ فیروزه‌ای مشاهده می‌گردد. در این قسمت، کتیبه‌ای تعبیه شده است که تاریخ ساخت بنا و متعلق بودن آن به دوره ایلخانیان را مشخص می‌کند.
امروزه، بیشتر قسمت‌های این کتیبه از بین رفته است و یا قابل خواندن نیست. کتیبه‌ی مزبور، آجری تراشیده و مزین به طرح هایی مشابه برگ است.
همچنین، گنبد مخروطی شکل بالای کتیبه دارای دو پوسته است که پوسته‌ی خارجی به واسطه‌ی سه‌کنج‌های بدنه بر روی پره‌ها و دندانه‌های استوانه قرار گرفته است. پوسته‌ی داخلی این گنبد نیز حالتی نیمه بیضوی دارد.
گنبد مزبور، مشابه معماری گنبدهای دوره‌ی سلجوقی و ایلخانی، دارای آجرچینی معمولی و رگ‌چین است. فقط قسمت راس گنبد، طرحی جناغی دارد که از فرورفتگی برخی از آجرهای آن به وجود آمده است. در راس بنا و مابین پوسته‌ی داخلی و خارجی گنبد، روزنه‌ای وجود دارد که روشنایی و تهویه‌ی آن را تامین می‌کند.
در ضلع غربی آرامگاه مزبور و کمی پایین‌تر از مخروط گنبد و بر روی یکی از دندانه‌ها، دریچه‌ای مشاهده می‌شود. این دریچه، ورودی پلکان مارپیچی است که در ضخامت دیوار برج و حد فاصل سطح فوقانی گنبد داخلی و سطح داخلی گنبدِ خارجی، قرار دارد. به نظر می‌رسد این پلکان جهت بازرسی و تعمیر بنا ایجاد شده باشد.
ویژگی ورودی‌ها و سردابه برج آرامگاه علاءالدین
این برج به طور کلی دارای دو در ورودی است که در اضلاع شمالی و جنوب غربی آن قرار دارند. ورودی شمالی دارای ایوان کم عمقی است که با بنای برج تلفیق شده است.
علاوه بر آن، ورودی جنوب غربی نیز درگاهی مستطیلی شکل با «طاق کوتاه تیزه‌دار» یا«جناغی» دارد. تمامی سطح سردر این برج، گچ‌اندود شده است.
در زیر طاق اصلی، سردر و با فاصله‌ی اندکی از آن، طاق نوک تیز دیگری وجود دارد که تزیینات کاربندی ساده و گچی دارد. به نظر می‌رسد که این در ورودی، بعدها به بنا اضافه شده است.
با ورود به داخل برج، اتاقی را مشاهده می‌کنید که در زیر آن سردابه‌ای با ارتفاع ۱۹۲ سانتی‌متر تعبیه شده است. این سردابه، طرحی شبیه «چلیپای ایرانی» یا «بعلاوه» دارد. طرح چلیپا به صورت منظم و دقیق داخل یک دایره قرار گرفته است.
بازدید از برج آرامگاه علاءالدین را در برنامه سفر بگنجانید
پس از بازدید از برج آرامگاه علاءالدین، از سایر جاذبه‌های گردشگری ورامین نیز دیدن کنید. «دستی بر ایران» تلاش دارد به شکل موثرتری شما را با گردشگری میراث فرهنگی آشنا کند.
برج آرامگاه علاءالدین کجاست؟
برج علاءالدین در مرکز شهر ورامین، در ضلع جنوب شرقی میدان اصلی و در شمال مسجد جامع ورامین قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این برج را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره برج آرامگاه علاءالدین
اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوالهایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.
برج علاءالدین چه پیشینه و سرگذشتی دارد؟
این برج مدفن حسن علاءالدوله حاکم وقت ری است. برجی که روی قبر او بنا کرده‌اند، از نظر معماری سبکی منحصربه‌فرد دارد. این برج بیش از 730 سال قدمت دارد. شخص مدفون در این بقعه از معدود مواردی است که مردم ورامین آن را به‌نام امامزاده نمی‌‌شناسند و بقعه‌ی علاءالدوله می‌نامند. البته برخی معماران منکر وجود قبری در آن شده‌اند و برخی، وجود قبر در آن را رد نکرده‌اند.
برج علاءالدین از چه معماری برخوردار است؟
معماری برج برگرفته از سبک معماری دوران ایلخانی و سلجوقی است و در ساخت آن از آجر، گچ، گِل و کاشی استفاده شده است. گنبد بنا از نوع مخروطی است. طرح کلی بنا نیز شباهت زیادی به مقبره‌های سلطنتی دارد. تزئینات خارجی آن ترکیبی از کاشیکاری و شمسه‌های آجری با ترکیب رنگ فیروزه‌ای و لاجوردی و آجری است. آجرچینی گنبد را نیز به‌شکل رگه‌چین اجرا کرده‌اند. قسمت داخلی بنا دوطبقه و به‌شکل استوانه و عاری از تزئینات است.
در حال حاضر برج علاءالدین چه کاربری دارد؟
هم‌اکنون مسئولان شهری در محل این اثر تاریخی نمایشگاه‌های مختلفی به‌صورت موقت برگزار می‌کنند.
چرا بازدید از برج علاءالدین توصیه می‌شود؟
دونالد ویلبر، پژوهشگر تاریخ معماری می‌نویسد: «تزئینات این مقبره از لحاظ تنظیم دقیق جزئیات درخورتوجه است و تناسب تزئینات آن با برج و ظرافت‌های کار، بر آثار دوران گذشته برتری دارد و تزئینات لعابدار کاشیکاری در اوج تکامل خود نشان داده شده‌اند.»
این برج مورداستقبال بسیاری از علاقمندان به جاذبه‌های تاریخی قرار گرفته است و افزون بر گردشگران داخلی، مسافران و گردشگرانی از کشورهای مختلف از این اثر تاریخی بازدید می‌کنند.
افزون بر برج علاءالدین، از کدام جاذبه‌های گردشگری ورامین می‌توان بازدید کرد؟
در نزدیکی برج علاالدین، مسجد جامع ورامین، از قدیمی‌ترین بناهای تاریخی این شهر قرار دارد که از دوران ایلخانی به‌جا مانده است. جاذبه‌های گردشگری دیگری نیز نظیر قلعه ایرج، امامزاده یحیی، امامزاده بی‌بی سکینه، امامزاده حسین‌رضا، یخچال علی‌آباد، یخچال حصار کوچک و قلعه سین در این شهرستان وجود دارد.
