کرمان شهری با قدمت چندهزار ساله دارای خانه های تاریخی زیادی است که مقصد اصلی بسیاری از گردشگران ایران دوست است. باغ موزه هرندی یکی از این خانه های تاریخی و از جاهای دیدنی کرمان است که امروزه تبدیل به یک موزه فاخر، مملو از آثار تاریخ باستانی و همچنین معاصر ایران شده است.
این باغ موزه یک خانه تاریخی ساخته شده در اواخر دوره قاجار است.
موقعیت مکانی باغ موزه هرندی
این خانه تاریخی به جا مانده از سلسله قاجار در کرمان، خیابان بهشتی، ایستگاه طهماسب‌آباد، نرسیده به خیابان فردوسی قرار گرفته است. برای دسترسی به این موزه شگفت انگیز اگر می‌توانید از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید و در ایستگاه اتوبوس طهماسب که فقط چند دقیقه تا باغ فاصله دارد، پیاده شوید. مابقی مسیر چیزی در حدود 10 دقیقه پیاده روی است و پس از آن باغ موزه هرندی شما را پذیرا خواهد بود.
پیشینه این باغ موزه تاریخی
محمدرضا خان عدل السلطان که یکی از صاحب منصبان نظامی کرمان در سلسله قاجار و نواده وکیل الملک حاکم سابق کرمان بود، در حدود سال 1252 هجری شمسی این باغ را احداث کرد. هدف عدل السلطان ساخت یک باغ تفریحی خارج از شهر کرمان بود تا برای تفرج خارج از کرمان مکانی منحصر به فرد داشته باشد.
پس از فوت عدل السلطان، وراث وی در سال 1313 هجری شمسی این باغ را به یکی از تجار معروف و بزرگ تهران به نام ابوالقاسم هرندی فروختند. این باغ مانند یکی از چند باغ بزرگ کرمان بود تا زمانی که رضاشاه در مسیر تبعید و خروج از ایران چند روزی در این باغ بزرگ اقامت کرد. پس از آن این باغ هرندی مورد توجه قرار گرفت و سرانجام در 18 آذر 1354 با شمارهٔ ثبت ۱۱۷۰ تحت عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
لازم به ذکر است پیش از ثبت این بنا به عنوان یک اثر ملی ایران در سال 1354 چند ماهی به عنوان ساختمان سازمان میراث فرهنگی کرمان، توسط این سازمان مورد استفاده قرار گرفت.
در زمان عدل السلطان، از این باغ فقط به منظور تفریح در خارج از شهر بهره برداری می شد، ولی پس از اینکه ابوالقاسم هرندی این باغ را خریداری کرد، آن را به اقامتگاه دائمی خود و خانواده اش تبدیل کرد. ابوالقاسم هرندی یکی از تجار به نام کرمان بود و از این رو در زمان اقامت وی، این عمارت پذیرای رجل سیاسی و نظامی بود که برای مأموریت به کرمان سفر می کردند.
معماری این باغ موزه تاریخی
در مورد معماری بنای موجود در باغ موزه هرندی به جا مانده از دوران قاجار، چیزی که بیشتر از همه جلب توجه می کند معماری سبک مدرن آن است. دلیل این امر طراحی نقشه این ساختمان توسط دکتر مرتضی قلی اسفندیاری پسر عدل السلطان است که در سال های 1247 تا 1267 هجری شمسی در فرانسه تحصیل می‌کرد.
نقشه این ساختمان تاریخی توسط دکتر مرتضی قلی اسفندیاری در فرانسه طراحی شد و از این رو تلفیق معماری مدرن فرانسوی با ویژگی های معماری ایرانی به وضوح در این بنا دیده می شود.
باز موزه هرندی شامل یک ساختمان اصلی و چهار ساختمان جانبی شامل ساختمان خدمه، حمام، اصطبل و گاوگرد است. این باغ در زمان احداث خارج از شهر کرمان قرار داشت ولی با گذشت زمان و گسترش شهر امروز در داخل شهر قرار گرفته است.
طرح های هندسی مربع و مستطیل به همراه نوارهای متصل که نمایانگر هنر باغ سازی ایرانی است، در ساختار معماری این بنا به کار گرفته شده است. مساحت باغ 25000 متر مربع است و زیربنای عمارت چیزی حدود 2000 متر مربع ساخته شده است.
ساختمان باغ موزه هرندی
هرچند که در معماری ساختمان باغ موزه هرندی از اصول معماری فرانسوی بهره گرفته شده است، اما شکل کلی معماری سبک ایرانی خود را حفظ کرده است. به سبک ساختمان های آن دوره از سلسله قاجار، در معماری این بنا نیز اندرونی، بیرونی و بهارخواب دیده می شود.
وجود حمام، آشپزخانه و اتاق‌های مستخدمین، گاو گرد (گاوچاه) حوض، آبنما و اصطبل ترکیبی از معماری اصیل ایرانی و اصول معماری سنتی فرانسوی را نشان می دهند. برای اقامت خدمتکاران و خدم و حشمی که در این باغ کار می کردند در نزدیکی گاوگرد چندین اتاق بنا شده است.
ساختمان مرکزی در دو طبقه ساخته شده و ساختمان‌های جانبی در اطراف آن قرار گرفته اند. در قسمت های مختلف باغ و در نزدیکی ساختمان مرکزی تعدادی آبنما بنا شده که زیبایی باغ را صد چندان کرده است.
ساختمان مرکزی دارای چندین اتاق از جمله بهارخواب، شاه نشین و اتاقی برای استراحت که در گذشته به آن تنبل خانه می گفتند، است. در طبقه دوم چندین اتاق برای پذیرایی مهمان که به آن ها مهمان خانه گفته می شد و دو ایوان بزرگ سرپوشیده ساخته شده است.
درختان باغ موجود در خانه هرندی
بیشتر درختان باغ موزه هرندی در ضلع جنوبی آن قرار گرفته‌اند. در گذشته بخشی از باغ به باغ انگور اختصاص یافته بود که اکنون دیگر وجود ندارد. همچنین درختان انجیر، توت، سیب، زرشک و گلابی جلوه‌ای بسیار زیبا به این باغ بخشیده بودند. در حال حاضر از این درختان اثر چندانی باقی نمانده و تنها درختان کاج و تعدادی درخت انار اکنون در باغ باقی مانده اند.
کرمان دارای آب و هوای خشک است و وجود چنین باغ بزرگ و خوش آب و هوایی در دل کویر کرمان تعجب برانگیز است. برای آبیاری این درختان باغ بزرگ یک چاه عمیق حفر شده است. از گاوگرد و چاه برای آبیاری درختان در تمام فصول سال استفاده می شده است.
گاوگرد که در قسمت جنوبی و انتهای باغ و نزدیک استخر قرار دارد، دارای محور اصلی چوبی بوده که آب حاصل از این چاه پس از جمع آوری در استخر، جهت آبیاری باغ مورد استفاده قرار می گرفته است.
آب ورودی به دو قنات بزرگ آن زمان شهر کرمان، یعنی قنات طهماسب آباد و حسن آباد از این باغ می گذشته است. بنابراین ساکنان باغ برای تأمین آب مصرفی مشکلی نداشتند.
موزه های باغ هرندی
باغ هرندی شهرت خود را به آثار تاریخی و موزه ایران باستان که در داخل عمارت قرار گرفته، مدیون است. موزه سازهای سنتی و موزه باستان شناسی ارزش این باغ قدیمی را صد چندان کرده اند.
موزه سازهای سنتی
این بخش از باغ موزه هرندی در سال 1381 افتتاح شد. این بخش از موزه، سازهای سنتی موسیقی ایرانی از قبیل قیچک، سنتور، قانون، رباب و عود در انظار عمومی قرار گرفته است. هر کدام از این سازها ارزش بسیار بالایی دارند و ساخته دست اساتید بزرگ ایرانی از جمله یحیی، نریمان و سعود هستند. در موزه نه تنها سازهای ایرانی، بلکه سازهای سنتی کشورهای همسایه از جمله قانون که سازی با ریشه ترکی است، به نمایش درآمده است.
موزه باستان شناسی
کرمان یکی از شهرهای بسیاری قدیمی ایران است که تمدن ایرانی از آن شروع شده است. هدف این موزه نشان دادن تمدن سنتی شهر کرمان و آثار باستانی به دست آمده از این شهر تاریخی است. در این موزه آثار تاریخی از تمدن‌های شهداد، حوزهٔ فرهنگی هلیل‌رود، دورهٔ تاریخی استان کرمان و بخش اسلامی به نمایش درآمده است.
در این موزه سفال‌های قدیمی، مهره های سنگی و درفش فلزی متعلق به تمدن شهداد که در سال 1346 در صحرای لوت کشف شد، به نمایش در آمده است. تمدن شهداد مربوط به سه الی چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح است و ارزش آثاری که در این موزه نمایش داده شده است از بسیاری از آثار موزه های باستانی جهان برتر و بیشتر است.
تمدن حوزه هلیلی رود که رودخانه منتهی به سد جیرفت و شهر کرمان است، قدمتی بیش از 5 هزار سال دارد. آثار به جا مانده از این تمدن شامل سفالینه‌های خاکستری رنگ بسیار ظریف با نقوش زیبای این تمدن در موزه باستانی باغ هرندی به نمایش گذاشته شده است.
همچنین در این موزه آثار مربوط به تمدن جاموزیان که یکی از تمدن های بزرگ دوران هخامنشیان است به نمایش عموم درآمده است. جام‌های سفالین، بشقاب، کوزه، قمقمه و ریتون‌های منتهی به سر جانورانی چون اسب، قوچ و گاو از جمله آثار باستانی این موزه است که مشابه آن ها حتی در بزرگ ترین موزه های باستانی جهان دیده نمی شود.
بازدید از باغ موزه هرندی را از دست ندهید
بدون شک سفر به کرمان بدون بازدید از باغ موزه هرندی ناتمام خواهد ماند. دیدن این عمارت تاریخی تجربه ای منحر به فرد از سفر به کرمان برای شما به ارمغان خواهد آورد. در گردشگری میراث فرهنگی، بازدید از آثار تاریخی توصیه شده است.
“دستی بر ایران” ضمن معرفی جاذبه های گردشگری کرمان، شما را دعوت به بازدید از این خانه سنتی می کند. آشنایی با تاریخ ایران در حین سفر، تعطیلات شما را غنی تر می کند و آگاهی تان را نسبت به هویت ملی تان افزایش می دهد.
