بسیاری از باغ‌های ایرانی با عناصر منحصر به فرد خود مثل حوض مرکزی، سبک قرینه‌ی قرار گرفتن درختان و کوشک انتهایی شهرت بسیاری دارند. باغ ایرانی تهران نیز یکی از این باغ‌هاست که در دوره‌ی قاجار ایجاد شده است و در محله‌ی ده ونک قرار دارد. این باغ که شامل قسمت‌های مختلفی است، امکانات رفاهی و تفریحی متعددی برای استفاده‌ی گردشگران در خود جای داده و به یکی از جاهای دیدنی تهران تبدیل شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی این باغ بهتر است نوشتار پیش رو را تا انتها بخوانید. ما در این نوشتار برخی از جاذبه‌های اطراف باغ را نیز معرفی کرده‌ایم.
تاریخ ایجاد باغ ایرانی تهران
یکی از خاندان‌های معروف پادشاهان قاجاری به نام «میرزا حسن‌خان مستوفی‌الممالک» در منطقه‌ی ده ونک تهران باغی داشت که به نام باغ ایرانی تهران معروف بود. خانواده‌ی او یکی از خانواده‌های سیاسی و مهم دوره‌ی قاجار محسوب می‌شدند که بیشتر زمین‌های ده ونک را در اختیار داشتند. در واقع، پدر میرزا حسن زمین‌های ده ونک را از ناصرالدین شاه قاجار خریده و با حفر چندین قنات، آن را به آبادی تبدیل کرده بود. باغ مزبور نیز در این آبادی قرار داشت.
بعدها، این باغ را در سال ۱۳۸۱ خورشیدی، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رساندند. پس از آن، شهرداری تهران باغ را از مالکان خرید و بعد از مرمت بناهای داخلی باغ، آن را به جاذبه‌ای گردشگری برای بازدید عموم مردم تبدیل کرد.
در سردر این باغ نام مهندس علی‌محمد مختاری حک شده است. او بود که این باغ را با الهام از سبک باغ‌های ایرانی احداث کرده بود. به گونه‌ای که بیشتر المان‌های باغ‌های ایرانی همچون تقارن هندسی، حوضی در مرکز، آبراه‌ها و فواره‌های بین آنها، سردرهای تاقی‌شکل، سازه‌های مشبک سنتی ایرانی و درختان کاج و سرو کهن در آن رعایت شوند. به همین دلیل، شهرداری تهران به پاس زحمت‌های پرشمار او نامش را بر سردر ورودی حک کرد.
ویژگی‌های باغ
یکی از باغ‌های زیبای محله‌ی ده ونک تهران، باغ ایرانی تهران با مساحتی بالغ بر ۳۰ هزار مترمربع است که حدود ۲۰ هزار متر از آن را فضای سبز تشکیل می‌دهد. درختان این باغ مثل چنار، سرو، نارون، زبان گنجشک، اقاقیا و درختان میوه‌ی آن مثل گردو، توت، انار خرمالو قدمتی در حدود ۱۵۰ تا ۲۵۰ سال دارند. در مرکز باغ نیز حوض بزرگ و زیبایی به چشم می‌خورد که از ویژگی‌های باغ ایرانی است.
در این باغ یازده بخش مختلف شامل بی‌کرانگی، طبیعت، شعر، باغ درون، بهشت یک، بهشت دو، تنهایی، آرامش، دو رنگ، خاطره و اسطوره وجود دارند. هر کدام از این بخش‌ها در دو محور سروستان و چنارستان قرار گرفته‌اند.
معرفی قسمت‌های مختلف باغ
در طراحی باغ ایرانی تهران قسمت‌های مختلفی برای آن در نظر گرفته شده است که عبارتند از:
ورودی
این باغ سه ورودی دارد و ورودی اصلی آن در ضلع جنوبی واقع شده است. ورودی‌های فرعی نیز در اضلاع شرقی و غربی قرار دارند و با سازه‌های مشبک و آجری و لوسترهای سبز رنگ خود جلوه‌ی زیبایی به باغ بخشیده‌اند.
حوض، فواره‌ها و آبراه‌ها
بعد از عبور از در ورودی اولین المانی که به چشم می‌خورد، حوض مرکزی و مربعی‌شکل باغ با فواره‌های آن است. البته، در قسمت‌های مختلف باغ فواره‌های دیگری نیز وجود دارند که برای آبیاری درختان و پوشش گیاهی باغ استفاده می‌شوند. افزون بر آن، آبراه‌هایی نیز مشاهده می‌شود که آب حین عبور از آنها درختان را آبیاری می‌کند. سپس، این آبراهه‌ها به حوض مربعی شکل میانی ملحق می‌شود.
کوشک
پس از دل بریدن از منظره‌ی زیبای باغ، درختان، پوشش گیاهی و حوض مرکزی آن، کوشک انتهای باغ توجهتان را جلب می‌کند. این کوشک که در ضلع شمالی باغ قرار دارد، پیشتر به عنوان رستوران و کافه کاربرد داشت. سپس، قسمتی از آن به کتابخانه‌ی اهدایی رهبر ایران (آیت‌الله خامنه‌ای) تعلق گرفت و قسمتی دیگر به دفتر اداری تبدیل شد.
تاق میانی
در روبه‌روی کوشک و مجاور حوض بزرگ نیز تاق میانی قرار دارد که به سبک معماری ایرانی و سنتی بنا شده است. امروزه، بیشتر بازدیدکنندگان در کنار این تاق عکاسی می‌کنند.
کتابخانه
دو کتابخانه‌ی مجزا برای استفاده‌ی آقایان و بانوان نیز از سایر بخش‌های باغ است. کتابخانه‌ی آقایان در داخل کوشک اصلی و کتابخانه‌ی بانوان در بنای کوچک واقع در محوطه‌ی باغ تعبیه شده است.
امکانات تفریحی باغ
این باغ کاربرد گذشته‌ی خود را از دست داده و به مکانی تفریحی برای استفاده‌ی عموم تبدیل شده است. بنابراین، طبیعی است که در آن امکانات تفریحی مختلفی وجود داشته باشد. در زیر به برخی از این امکانات اشاره می‌کنیم:
زمین بازی مخصوص کودکان
بخشی از باغ ایرانی تهران با وجود امکانات مختلفی مثل تاب، سرسره و مواردی از این دست به زمین بازی کودکان تبدیل شده است. بدین ترتیب، کودکان این امکان را دارند که ضمن حضور در باغی قدیمی از بازی و تفریح در آن لذت ببرند. ضمن اینکه با خصوصیات باغ‌ها و بناهای قدیمی نیز آشنا می‌شوند.
زمین ورزش مخصوص بزرگسالان
قسمتی از ضلع غربی باغ نیز به زمین ورزش اختصاص دارد و در آن وسایل ورزش‌های مختلفی همچون پینگ‌پنگ، والیبال، بسکتبال، فوتبال و وسایل بدن‌سازی تعبیه شده‌اند.
آلاچیق‌ها
در این باغ برای دورهمی‌های خانوادگی نیز چاره‌ای اندیشیده و آلاچیق‌های متعددی را برای نشستن خانواده‌ها و افراد متفرقه ایجاد کرده‌اند. نکته اینکه برای استفاده از این آلاچیق‌ها بهتر است زیرانداز به همراه داشته باشید.
کافه و رستوران
پیشتر در فضای باغ کافه و رستوران‌هایی برای استفاده‌ی عموم وجود داشت، اما اکنون این کافه‌ها و رستوران‌ها به فضای اطراف باغ منتقل شده‌اند. البته، دکه‌ی کوچکی در محوطه‌ی باغ وجود دارد که انواع نسکافه، چای و تنقلات در آن به فروش می‌رسند.
نمازخانه و سرویس بهداشتی
در هر فضایی وجود نمازخانه و سرویس بهداشتی ضروری است. باغ ایرانی تهران نیز از این قاعده مستثنی نیست. جالب اینکه تعدادی از سرویس بهداشتی‌های موجود برای استفاده‌ی افراد کم توان ایجاد شده است.
جشنواره گل لاله در باغ ایرانی تهران
همانطور که اشاره کردیم، پوشش گیاهی این باغ بسیار متنوع است و هرکدام از گیاهان آن جلوه‌ی متفاوت و زیبایی به آن بخشیده‌اند. بخشی از باغ نیز به کاشت گل لاله اختصاص دارد که از گیاهان بومی کشور محسوب می‌شود. این گیاه از اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت گل می‌دهد و فرصتی را فراهم می‌آورد تا بازدیدکنندگان منظره‌ی متفاوتی از باغ را مشاهده کنند. به همین دلیل، همه ساله در این هنگام جشنواره‌ای به نام جشنواره گل لاله در این باغ برگزار می‌شود. این کار باعث می‌شود که بازدید از این لاله‌های زیبا فراموش نشود.
پوشش گیاهی و جانوری باغ
در باغ ایرانی تهران پوشش گیاهی و جانوری متنوعی وجود دارند که هنگام بازدید از دیدنشان لذت خواهید برد:
- پوشش گیاهی: برگ بو، زرشک، شیر خشت، مورد، پیراکانتا، انواع رز و نسترن، بوته‌های دائمی و بوته‌های فصلی مثل انواع لاله، شمعدانی، نرگس و بنفشه.
- پوشش جانوری: پرندگانی مثل طوطی، مرغ مینا و دارکوب.
جلوه باغ در فصل‌های مختلف
به دلیل چهارفصل بودن کشورمان، باغ‌های ایرانی در هر فصلی جلوه‌ی متفاوت و زیبایی را از خود به نمایش می‌گذارند. باغ ایرانی تهران نیز چنین است و در هر فصلی تماشای منظره‌ی متفاوت از آن بازدیدکنندگان را به وجد می‌آورد. آیا لازم است درباره‌ی شکوفه‌های زیبای بهاری، میوه‌های تابستانی، برگ‌های رنگارنگ پاییزی و طبیعت سفیدپوش زمستان توضیح بدهیم؟ واقعا، هر فصلی در ایران منحصربه‌فرد و زیباست. به خصوص در باغ‌های ایرانی با المان‌ها و عناصر معماری خاص خود.
آدرس و مسیرهای دسترسی
باغ ایرانی تهران در خیابان شیخ بهایی و در مرکز محله‌ی قدیمی ده ونک تهران قرار دارد و دسترسی به آن با انواع وسایل نقلیه امکان‌پذیر است:
خودروی شخصی
برای دسترسی به باغ با خودروی شخصی ابتدا باید به بزرگراه کردستان تهران بروید و از آنجا وارد خیابان رشید یاسمی شوید. سپس، در این خیابان پیش بروید تا به خیابان صابری برسید و از آنجا خود را به باغ برسانید.
درخور توجه است که این باغ پارکینگ ندارد و باید از پارکینگ‌های موجود در کوچه‌ی قوام‌پور یا کوچه‌های فرعی یازدهم استفاده کنید.
دسترسی با تاکسی
برای رسیدن به باغ با تاکسی باید خود را به میدان ونک برسانید. سپس، از آنجا سوار تاکسی‌های خطی شوید. کافی است که مسیر را بلد باشید.
دسترسی با اتوبوس
در تهران مسیر اتوبوس‌رویی از میدان ونک تا باغ ایرانی تهران وجود ندارد، ولی در هرجایی که هستید با استفاده از اتوبوس بی‌آرتی یا سایر انواع اتوبوس‌ها امکان رفتن به میدان ونک را دارید. سپس، از آنجا با تاکسی به باغ دسترسی پیدا می‌کنید.
دسترسی با مترو
برای استفاده از مترو ابتدا با خط یک متروی تهران به ایستگاه حقانی بروید. سپس، در آنجا از ایستگاه خارج شوید و با تاکسی خود را به میدان ونک برسانید. سپس، دوباره باقی مسیر را تا باغ با تاکسی طی کنید.
دیدنی‌های اطراف باغ ایرانی تهران
بعد از اینکه از زیبایی‌های این باغ نهایت لذت را بردید، می‌توانید از جاذبه‌های اطراف آن نیز دیدن کنید. برخی از این جاذبه‌ها عبارتند از:
- پارک ملت؛
- مجتمع فرهنگی موزه‌ای سردار آسمانی؛
- سینمای اریکه ایرانیان؛
- پارک آب و آتش؛
- برج میلاد؛
- نمایشگاه بین‌المللی تهران.
مختصری درباره باغ های ایرانی
به طور کلی، باغ‌های ایرانی شامل دو نوع باغ- آرامگاه و باغ کوشک هستند که نام آنها نمایانگر خصوصیاتشان است. از این میان باغ آرامگاه‌ها با طرح هشت ضلعی، درخت سرو و حوض مرکزی خود شناخته می‌شوند. در ساخت آرامگاه نیز از کاشی‌ها و سنگ ازاره‌های مختلفی استفاده می‌کنند. با این کار تصویر درختان در کاشی‌ها، سنگ ازاره‌ها و مهمتر از آن در حوض مرکزی انعکاس می‌یابد. به این ترتیب، تصویر بهشت در ذهن بیننده تداعی می‌یابد. درخور توجه است که آرامگاه کورش در پاسارگاد و آرامگاه کریم‌خان زند از نمونه‌های بارز باغ آرامگاه در کشور محسوب می‌شوند.
باغ کوشک نیز باغی است که بنایی باشکوه در ضلع شمالی آن قرار می‌گیرد. در گذشته، پادشاهان ایرانی این نوع باغ را برای پذیرایی از مهمانان خاص یا برگزاری جشن‌ها و مناسبت‌های خاص بنا می‌کردند. از طرفی، این باغ‌ها اقامتگاه تابستانی این پادشاهان نیز محسوب می‌شدند. با این توضیحات متوجه می‌شویم که باغ ایرانی تهران از نوع باغ کوشک است.
درخور توجه است که همه‌ی باغ- کوشک‌های ایرانی از چند ویژگی مشترک برخوردارند که به آنها اشاره می‌کنیم:
- وسعت دید و شفافیت: طبق این ویژگی خواه کوشک در مرکز باغ قرار بگیرد یا در انتهای آن، از سردر ورودی قابل رؤیت است،
- درخت‌کاری بلند در مجاورت دیوار پیرامونی: این ویژگی برای ایجاد محرمیت در باغ کاربرد دارد. به اینصورت که حیاط کوشک که باغ در آن احداث می‌شود، از بیرون دیده نمی‌شود؛
- تنوع درختان و وجود آب در باغ: در باغ‌های ایرانی معمولا درختان متنوعی کاشته می‌شوند تا در فصل‌های مختلف جلوه‌ی زیبایی داشته باشند.
از طرفی، باغ‌های ایرانی در کل از چهار نظام هندسی زیر پیروی می‌کنند:
- نظام شطرنجی: در این نظام محور باغ در اولویت نیست. باغ فرح آباد یا هزار جریب نمونه‌ای از این نظام است؛
- نظام محورگرا: الگوی غالب باغ‌های ایرانی است که در آن یک محور اصلی بین ورودی و کوشک وجود دارد. کوشک نیز که بلندترین نقطه‌ی باغ است یا در مرکز باغ یا در انتهای آن قرار دارد. باغ ایرانی تهران و باغ شازده ماهان نمونه‌هایی از این نظام به شمار می‌روند؛
- نظام مرکزگرا: در این نظام کوشک بنای شاخص محسوب می‌شود؛
- نظام نه قسمتی: باغ مزار همایون در هند نمونه‌ای از این نظام است.
گفتنی است که کل باغ ایرانی نمایش مفهوم از تاریکی به نور است که مفاهیم عمیق معماری ایرانی را نشان می‌دهد. بدین منظور، محور آب، هندسه و تضاد باغ با محیط خارجی به تقویت این مفهوم کمک می‌کند.
باغ ایرانی تهران؛ نماد کاملی از باغ‌های ایرانی
پایتخت ایران مملو از باغ‌های کهنی است که از دوره‌های مختلف تاریخی بر جای مانده‌اند. یکی از این باغ‌ها باغ ایرانی تهران است که تمام ویژگی‌ها و عناصر باغ‌های ایرانی را در خود دارد. امروزه، این باغ یک مرکز تفریحی است که ساعت‌ها بازدیدکنندگان را مشغول خود می‌کند. دستی بر ایران پیشنهاد می‌کند که هنگام بازدید از این باغ سری هم به کتابخانه آن بزنید تا از خواندن کتاب‌های با موضوعات مختلف در فضای دل‌انگیز باغ لذت ببرید.
باغ ایرانی تهران کجاست؟
این باغ در خیابان شیخ بهایی و محله‌ی قدیمی ده ونک تهران قرار دارد. آدرس دقیق آن را در نقشه‌ی زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره باغ ایرانی تهران
لطفا، پرسش و پاسخ‌های متداول زیر را بررسی کنید و در صورت داشتن سؤالي دیگر آن را در قسمت دیدگاه‌های پایین پست مطرح کنید. ما در اولین فرصت به شما پاسخ می‌دهیم.
آیا امکان رفتن به باغ ایرانی تهران با مترو وجود دارد؟
متروی یک تهران مسافران را تا ایستگاه حقانی می‌رساند و از آنجا باید باقی مسیر را با تاکسی طی کنید.
منظره‌ی باغ ایرانی تهران در پاییز چگونه است؟
این باغ در فصل پاییز در اوج شکوه و زیبایی خود قرار دارد.
باغ ایرانی کافه دارد؟
پیشتر این باغ دارای کافه و رستوران بود. امروزه، این کافه و رستوران‌ها به فضای اطراف باغ منتقل شده‌اند.
زمان برگزاری جشنواره گل لاله در باغ ایرانی تهران چه موقع است؟
این جشنواره در محدوده‌ی زمانی اواخر فروردین تا اواخر اردیبهشت برگزار می‌شود.
ورودی باغ ایرانی تهران کجاست؟
ورودی اصلی آن در ضلع جنوبی و دو ورودی فرعی آن در اضلاع شرقی و غربی قرار دارند.
