مسجد آقابزرگ کاشان و ویژگی های بی نظیر معماری آن

شهر کاشان که یکی از توابع استان اصفهان می باشد، مهد تمدن و فرهنگ ایران به شمار می رود. این شهر زیبا، بالغ بر ۱۷۰۰ اثر تاریخی دارد که تعداد ۳۱۳ اثر آن، به ثبت ملی رسیده است. یکی از جاهای دیدنی کاشان، مسجد آقابزرگ می باشد. این مسجد از باشکوه ترین بناهای دوره قاجار به شمار می رود.

ساخت این مسجد در زمان حکومت محمد شاه شروع شد و در سال های اولیه سلطنت ناصرالدین شاه به اتمام رسید. در سال ۱۷۷۹ میلادی زلزله ای در کاشان رخ داده است. به نظر می رسد که مسجد آقابزرگ روی آثار به جای مانده از این زلزله بنا شده باشد. شبستان چهل ستون مسجد، قبل از احداث گنبدخانه ساخته شده است. این شبستان بر روی بقایای خانقاه، مسجد و مقبره خواجه تاج الدین بنا شده است.

خصوصیات و تزیینات مسجد آقابزرگ کاشان

از جمله خصوصیات مسجد، می توان به سردر، هشتی ورودی، حیاط (صحن) مرکزی و شبستان ها اشاره کرد. با وجود اینکه استفاده از سردر برای مساجد مرسوم نیست ولی در مسجد آقابزرگ وجود دارد. مسجد دارای دو لنگه در است که با کنده کاری، گره چینی و گل میخ تزیین شده اند. تعداد گل میخ های استفاده شده برای تزیین درب ها، به تعداد آیات قرآن است.

بعد از گذر از سردر، به هشتی می رسیم. هشتی مسجد فضای سرپوشیده ای است که پس از سردر قرار می گیرد. مهم ترین کاربرد هشتی، تقسیم مسیر ورودی به دو یا چند قسمت است. در طرفین هشتی مسجد آقابزرگ، اتاق خادم قرار گرفته است.

این مسجد دارای دو حیاط است که یکی در طبقه پایین (زیر زمین) و دیگری در طبقه بالا (بالای زیرزمین) قرار گرفته اند. حیاط تحتانی که حیاط گودال باغچه نامیده می شود، دارای حوضی در مرکز و ۴ باغچه در طرفین است. دورتا دور حیاط حجره ها، شبستان و سرداب قرار دارند. حیاط طبقه فوقانی حیاط همکف نام دارد. در چهارگوشه این حیاط پله هایی برای رفت و آمد به حیاط تحتانی تعبیه شده اند.

علاوه بر این، مسجد آقابزرگ حیاط دیگری هم دارد. این حیاط برای تمیز کردن برف های گنبد مورد استفاده قرار می گرفت و در پشت گنبدخانه قرار گرفته است. چاهی در وسط حیاط وجود دارد که برف ها را به داخل آن می ریزند. برای برف روبی گنبد، زنجیری به نوک آن بسته شده است. با گردش این زنجیر برف ها تراشیده شده و به حیاط می ریزند.

علاوه بر آن، مسجد آقابزرگ دارای سه شبستان شمالی، جنوبی و غربی است. در ابتدا شبستان غربی وجود نداشت، بلکه بعدا به آن اضافه شد. مصالح استفاده شده در شبستان های مسجد آقابزرگ، آجر و سنگ است.

شبستان ضلع غربی ۲۰ ستون آزاد و ۳۰ طاق آجری دارد. شبستان ضلع شمالی که در زمستان مورد استفاده قرار می گیرد، دارای ستون های آجری و سنگی است. همچنین شبستان ضلع جنوبی، با شکستگی هایی که در سقف خود دارد، نور را به داخل می کشاند. این شبستان، به عنوان شبستان اصلی مسجد مورد استفاده قرار می گیرد.

بنای این مسجد ساده و به اندازه کافی دارای تزییناتی از قبیل گچ بری، نقاشی، مقرنس کاری، کاشی کاری و … است. به عبارت دیگر، در تزیینات مسجد زیاده روی نشده است.

سبک معماری مسجد آقابزرگ

از خصوصیات بارز معماری این مسجد می توان به گنبدخانه اشاره کرد که روی ۸ پایه بنا شده است. در معماری اکثر مساجد، جنوب گنبدخانه به عنوان مکانی برای ساخت محراب در نظر گرفته می شود. در مسجد آقابزرگ قسمت جنوبی، جنوب شرقی و غربی گنبدخانه آزاد هستند، و محراب در بخش جنوب غربی آن قرار دارد. این تدبیر برای جریان یافتن هوا در داخل گنبدخانه، اندیشیده شده بود. اما چون قسمت غربی گنبدخانه ۴۰ ستون دارد، ارتباط آن با فضای خارج محدود شده است. درنتیجه، هوا به درستی جریان نمی یابد.

مسجد آقابزرگ کاشان دارای ۵ طبقه است. یکی از طبقات آن در زیر زمین بنا شده است. این کار یکی از اصول معماری سنتی ایران است. ساخت زیرزمین مزایای زیادی دارد، از جمله این مزایا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صرفه جویی در مصالح
• دسترسی به آب قنات
• افزایش مقاومت بنا در مقابل زلزله

از دیگر اصول معماری ایران، وجود بادگیر است. بادگیرهای مسجد آقابزرگ کاشان باعث می شود هوا در داخل اتاق ها جریان یابد. به این ترتیب در تابستان هوای داخل اتاق ها، خنک می ماند.

علاوه بر آن، اصول چهارگانه معماری اسلامی در ساخت بنا عبارتند از:

• رسمی بندی
• گره سازی
• یزدی بندی
• مقرنس کاری

همه این اصول در مسجد آقابزرگ کاشان رعایت شده اند. اصول چهارگانه باعث می شوند تا بیشتر دقت بیننده به گنبد مسجد، معطوف گردد. در این مسجد، نشانه هایی از معماری غربی نیز به چشم می خورند. اما در کل برای ساخت آن از طرح ها و نوع معماری دوران صفوی بهره برده اند.

بازدید از این جاذبه را از دست ندهید

یکی از شاهکارهای معماری ایرانی را می توان در مساجد جستجو کرد. مسجد آقابزرگ کاشان نمونه بی مثالی از معماری سنتی ایرانی است. اگر توسط تورهای داخلی گذرتان به شهر کاشان افتاد، بازدید از مسجد آقابزرگ کاشان را از دست ندهید، چون نظیر آن را در جاهای دیگر نخواهید یافت.

“دستی بر ایران” توصیه می کند پیش از سفر حتما به مطالعه جاذبه های گردشگری کاشان بپردازید تا بتوانید در ضمن داشتن یک سفر پربار، خاطرات شگقت انگیزی نیز داشته باشید.

مسجد آقابزرگ در چه دوره‌ای و در کدام شهر ساخته شده است؟

مسجد آقابزرگ در شهر کاشان قرار دارد. این بنا مانند اغلب آثار دیدنی شهر کاشان، متعلق به دوره‌ی قاجار است. موقعیت مکانی دقیق این مسجد را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره مسجد آقابزرگ

برای پیدا کردن پاسخ سایر سوال‌هایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.