این مصاحبه با خانم هانیه شمس درباره رویکرد گردشگری مسئولانه در تورهای ایشان می باشد. ایشان از طریق آموزش و تاکید بر مسئولیت پذیری گردشگران در اجرای تور درختکاری موفقیت های بسیاری داشته اند. از سوی دیگر، جوامع محلی نیز از حضور طبیعت گردان و روستاگردانی که به این ترتیب وارد منطقه زندگی شان شده اند و مطابق منشور گردشگری مسئولانه پیش رفتند، احساس رضایت دارند.
پرسش و پاسخ درباره اجرای تورهای طبیعت گردی مسئولانه و بویژه تورهای درختکاری
فهرست پرسش هایی که “دستی بر ایران” از خانم شمس پرسیده و پاسخ هایی که ایشان ارائه کرده اند:
لطفا از سابقه فعالیت آژانس تان بگویید و این که چگونه ایده تورهای خاص و برنامه ریزی آنها را آغاز کردید.
کارم را به طور رسمی از سال 1394 پس از اخذ مجوزهای لازم، با تاسیس آژانس مسافرتی خودم با نام “الیت کرمانشاه” شروع کردم. به واسطه تسلط به زبان انگلیسی، به مطالعه و بررسی تورهای موفق طبیعت گردی در جهان پرداختم. بزودی دریافتم که یک عامل مشترک در موفقیت آنها وجود داشته و آن توجه به جامعه محلی و توسعه پایدار بوده است.
بر همین اساس، گام بعدی را به شناسایی مناطق بکر طبیعی، روستاهای پرجاذبه از لحاظ طبیعی، معماری، فرهنگ و آداب رسوم گذاشتم. پس از آن، با کمک بلدهای محلی شروع به تشریح برنامه های تورها و در میان گذاشتن سودمندی اجرای این تورها برای مردم بومی کردم. در ضمن، بررسی بستر اجرای تورهای گروهی را در چند روستای اورامانات آغاز کردم.
اعضای انجمن عکاسان اورامانات بیشترین کمک را به من نمودند. آنها با تصاویر زیبا، به معرفی جاذبه ها، معرفی پتانسیلهای طبیعی همچون جنگل، آبشار، چشمه ساران و چشم اندازهای بکر کوهپایه و دشت می پرداختند. بلدهای محلی جاهای بکر و امن را برای کمپ های یک روزه و چند روزه معرفی می کردند.
با موفقیت و استقبال مردم شهرها و روستاها، دهیاران و بخشداران شروع به دعوت از تورهای ما در آیین ها و مراسم خاص شان کردند. ایده اجرای تورهای جشنواره ای از همین جا نشات گرفت. در حال حاضر و پس از اجرای تور درختکاری و سایر تورهای خلاقانه، نام شناخته شده ای در منطقه اورامانات هستیم.
با این تفکر و فعالیت های منطبق با گردشگری پایدار، خوشبختانه تا حدود زیاد موفق به تغییر نگرش جامعه مخاطب نسبت به تعهد مان نسبت به گردشگری مسئولانه و محافظت از طبیعت و حمایت از جامعه محلی شده ایم.
شما چگونه در تورهای آژانس تان به افراد بومی در جوامع محلی مقاصد گردشگری کمک می کنید؟
ما با اجرای هر تور طبیعت گردی، پیامی به جوامع محلی می دهیم که مسئولیت ما پاسداشت میراث طبیعی و فرهنگی منطقه است و باید آنها را حفظ کنیم و به جهت بهرمندی به نسلهای آینده بسپاریم. ما این پیام را در عمل به آنها نشان می دهیم. مصادق این پیام ها برای نهادینه کردن این نگرش، متفاوت هستند. می توانم مثال هایی را در این زمینه عنوان کنم:
شکرانه و بزرگداشت نعمات طبیعت:
- اجرای اولین جشنواره انار در روستای ساتیاری دودان، خانقاه و داریان،
- جشنواره چغاله بادام در روستای کانی کوچکینه روانسر،
- اجرای تور آلوچه چینی در روستای پیران،
- تور باغ گیلاس روستاهای صحنه،
- اجرای جشن گلاب گیری در روستای بید میری پاوه و استقبال هزاران نفر از سراسر کشور،
- برگزاری “جشنواره محصولات ارگانیک و غذاهای محلی” به همراه یادآوری گشاده دستی طبیعت،
- برپایی جشنواره انگور در روستای کندوله،
- اجرای تور نسیم شاهو در ارتفاعات پیازدول به منظور یادآوری لذت بخشی و نشاط آوری طبیعت در هر فصلی،
- برگزاری جشنواره آدم برفی در دامنه کوه شاهو در روز جهانی برف،
- برگزاری تور آدم برفی در روستای سریاس پاوه در روز جهانی برف،
- اجرای تور تابستان برفی شاهو، …
اشاعه فرهنگ گردشگری مسئولانه:
- اجرای تور جنگل کاری توسط تورهای گردشگری و مشارکت متقاضیان تور و روستاییان در کاشت بلوط،
- اجرای تور درختکاری جنگلهای سوخته بلوط در روستای قلعه گاه پاوه، …
آشنایی با شگفتیهای طبیعت:
- برگزاری جشنواره “چشمه های سرزمین من” در چندین روستای بکر،
- برپایی جشنواره “رنگ و برگ” در خزان رویایی چندین روستا با هدف حفظ منابع و سرچشمه های زندگی،
- برپایی “جشنواره برگ ریزان” روستای دوریسان،
- برگزاری “جشنواره نجوم و ستاره شناسی” در ویس القرنی،
- اجرای تور تنگه مرسان و رودخانه نوردی در این تنگه،
- تور “مخمل سبز اورامانات”،
- تور “میوه های بهشتی” در ریجاب،
- تور “بی مقصد” برای معرفی خزان رویایی روستای قلعه گاه پاوه، …
پاسداشت و آشنایی با میراث فرهنگی:
- تور “سوارکاری” برای معرفی اسب کرد،
- تور “تنبور نوازی” برای معرفی هر چه بیشتر ساز محلی تنبور،
- برگزاری اولین “جشنواره به استقبال بهار” و “مراسم سنتی افروختن آش و مشعل” توسط اهالی روستا در باینگان،
- تور نخلستان ها در شهر مرزی و جنگ زده قصرشیرین روایتگر پایداری زیبایی و شکوه در زمان رنج،
- بزرگداشت اولین یلدای کردی و سنتی در ساتیاری برای نشان دادن فرهنگ کهن در رفتار با مواهب طبیعی،
- تور روانشناسی سفر به گذشته در روستای کانی کچکینه روانسر،
چطور شد که تصمیم به اجرای تور درختکاری گرفتید؟ استقبال مردم و حمایت و کمک افراد و نهادهای مختلف در این گونه تورها چگونه بود؟
چند سال پیش در حال اجرای یک تور بودم که میان وعده عصر را با خرید میوه از یکی از باغات روستا پذیرایی کردیم. بعد از صرف میوه و جمع آوری هسته های میوه، فکری به ذهنم رسید که هسته ها را بجای دور ریختن در زمین همان روستا بکاریم و با تشویق همسفران تور این هسته ها را کاشتیم که بسیار مورد استقبال همه واقع شد.
بعد از آن اشتیاقم برای اجرای تورهایی تحت عنوان درختکاری بسیار بیشتر شد. سال گذشته تصمیم داشتم در روز تولدم، یک روز متفاوت در زندگیم داشته باشم آن هم در دل طبیعت. پس، تصمیم گرفتم برای اجرای این طرح با یک فراخوان از مردم و اهالی محلی، دعوت به کاشت درختان در جنگهای سوخته بلوط کنم و در 15 آبان سال 98 این تور را اجرا کردم که بیش از همه مورد استقبال اهالی روستا قرار گرفت.
بعد از اجرای این طرح تصمیم گرفتم با توجه به حجم بالای اجرای تورهای الیت علاوه بر مسیرهای اصلی گردشگری استان کرمانشاه در کلیه تورهای خود در روستاها به هر عنوانی یک ساعت از زمان تور را با برنامه ریزی های قبلی به کاشت درختان بومی توسط گردشگران اختصاص دهیم.
درباره طرح تورهای درختکاری و هدف این تورها توضیح بفرمایید.
با توجه به تخریب هایی که توسط برخی از گروه های طبیعت گردی در محیط زیست رخ داده است، با هدف پیوند محیط زیست و گردشگری تصمیم گرفتم طرحی را برای آشتی طبیعت و توریسم مطرح کنم.
قصد داشتم تا حد زیادی از دید منفی مردم نسبت به تورهای طبیعت گردی در سفر به مناطق بکر و تخریب و ایجاد آلودگی در محیط زیست توسط برخی گردشگران و ترس اهالی بومی از پذیرفتن گردشگران بکاهم.
در این طرح که “این زندگی به نام توست” نام دارد، هر گردشگری در هر توری تحت هر عنوانی که شرکت کرده باشد، در مقصد گردشگری یا در مسیر، در لوکیشن های مشخص و حفاظت شده در طبیعت، یک درخت از خود به یادگار خواهد گذاشت و یک زندگی را احیا خواهد کرد.
ما برای درخت سند و شناسنامه تهیه می کنیم و به گردشگر تحویل می دهیم. نامگذاری درخت توسط خود گردشگر انجام می شود و مسئولیت حفظ و حراست آن درخت به عنوان سرمایه معنوی به گردشگر داده خواهد شد.
ایده من از حمایت و آنالیز اساتید خوب گردشگری، چندین مشاور و کارشناس منابع طبیعی و مهندسین کشاورزی و تعدادی از راهنمایان و کارشناسان گردشگری استان برخوردار است.
لطفا در خصوص این طرح و برنامه های آتی خودتان برای ادامه آن بیشتر توضیح بدهید.
این طرح در چند فاز برنامه ریزی شده است:
فاز اول آن را در مسیرهای اصلی گردشگری جهت استراحت و اتراق گردشگران در روز جهانی گردشگری با حمایت اداره منابع طبیعی و اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان کرمانشاه و جمعی از انجمن های موفق محیط زیستی و در سراب یاوری اجرا کرده ایم.
فاز دوم، در روستاهای هدف گردشگری هست که قطعا اجرای طرح به کمک جامعه محلی و مشارکت های بی نظیرشان بسیار راحت تر خواهد بود. تصور کنید هر گردشگر میتواند درخت بکارد و شناسنامه درخت را به عنوان بهترین یادگاری هدیه بدید. در پایان کار، شما هم زندگی هدیه داده اید و هم یه فرهنگ غنی را به نمایش گذاشته اید.
تصور کنید که اگر در یک هفته با اجرای چند تور 300 گردشگر را با خود همراه کنیم و یک ساعت از زمان تورمان را به اجرای تور درختکاری اختصاص دهیم، بعد از یک ماه با حدود هزار درخت و بعد از چند سال با یک جنگل زیبا از درختان بومی مواجه میشویم که هر درخت آن یک گردشگر مسئول دارد.
و اما ادامه این طرح و اجرای تور درختکاری در سطح گسترده و ملی نیاز به حمایت های ویژه ای دارد. به عنوان مثال، آبیاری مهم ترین چالش خواهد بود. تهیه منبع آب و فنس کشی تا زمانی که نهال ها به مرحله خاصی از رشد برسند، از جمله موضوعات خاصی هستند که نیاز به حمایت مالی دارند. اگرچه اجرای این طرح هزینه بالایی ندارد، اما از عهده یک آژانس به تنهایی خارج است.
به نظر شما چرا و چگونه باید سفر را با رویکرد گردشگری مسئولانه به پیش برد؟
با ارتقای فرهنگ گردشگری مسئولانه هر گردشگر خود را مسئول خرید مستقیم کالا از اهالی بومی، مسئول کاهش تاثیرات منفی بر محیط زیست و مسئول احترام به محل، فرهنگ و تعامل با مردم آن منطقه میکند. در نهایت، این چرخه علاوه بر یک خاطره بیاد ماندنی برای گردشگران، باعث رونق اقتصادی اهالی بومی و در نهایت به معنی واقعی گردشگری پایدار خواهد شد.
اگر طبیعت گردی یا گردشگری طبیعی همراه با توسعه پایدار نباشد، محکوم به فناست. راز ماندگاری، حفاظت و صیانت از منابع طبیعی است. تورهای طبیعت گردی ما در مقاصدی مثل جاذبه های بکر طبیعی (جنگل، کوه، و در نهایت روستاهای بکر و دست نخورده) پیوند خورده است.
مهمترین کاری که پیش از اجرای تور هایمان انجام می دهیم فراهم آوردن بستر فرهنگی، همراه کردن افراد تاثیرگذار مانند عکاس‌ها، لیدرهای محلی و دهیار ها و توضیح در مورد فواید گردشگری است.
همین آموزش را برای کسانی که علاقمند به طبیعت گردی هستند، پیش از اجرای تور انجام می دهیم. در خصوص برخورد با جامعه محلی، آموزش می دهیم که چطور مراقب باشند رفتار و گفتارشان نسبت به افراد بومی توهین آمیز نباشد.
اهالی روستا را تشویق می کنم تا صنایع دستی شان را تولید کنند و به گردشگران بفروشند، و همین طور سرریز محصولات کشاورزی شان را با کیفیت مناسب به گردشگران عرضه کنند. سعی می کنیم از فراورده‌های روستایی و محلی برای غذا و سوغات استفاده کنیم.
در نهایت، تلاش ما آن است که فعالیت های گروه های ما، خاطرات خوشی برای اهالی مقاصد گردشگری به جا بگذارد. مثلا وقتی که وارد یک روستا می شویم، اگر لباس محلی خاصی داشته باشند، لباس آنها را به تن می کنیم، و در جشن ها و آیین هایشان شرکت می کنیم. اگر دارای آیین خاصی باشند که قابلیت معرفی داشته باشد، برای آنها جشنواره می گذاریم و بعد هر تور آسیب‌شناسی می کنیم.
نقش آژانس های مسافرتی در پیشبرد این رویکرد را چگونه توضیح می دهید؟
با توجه به علاقه وافر مردم به تورهای طبیعت گردی و کمپینگ در چند سال گذشته، اگر با آموزش های لازم مردم را مسئول حفظ و صیانت از طبیعت نکنیم، قطعا شاهد از بین رفتن اکوسیستم طبیعی در مناطق بکر خواهیم بود. اجرای تور درختکاری، روشی برای کاهش اثرات منفی طبیعت گردی است که اعتماد جوامع محلی را نیز جلب خواهد کرد.
همینطور اگر در سفرهایمان احترام به جوامع محلی را در نظر نگیریم و در نهایت مردم بومی خاطره بدی از گردشگران در ذهن داشته باشند، قطعا با طرد گردشگران از سوی جوامع محلی مواجه خواهیم شد.
این وظیفه اصلی دفاتر مسافرتی هست که در کنار فروش تورها و بخش بیزینسی خود با آموزش های گردشگری مسئولانه، حس مسئولیت را به تمام عناصر وابسته به اجرای یک تور القا کند. من سعی کرده ام با اجرای طرح جنگلکاری توسط تورهای گردشگری، این حس مسئولیت و احترام به طبیعت و مردم را تا حدی بوجود آورم.
آشنایی بیشتر با عاملان اجرای تور درختکاری
برای آشنایی بیشتر با آژانس الیت کرمانشاه، می توانید با شماره تلفن های زیر تماس بگیرید:
08338353230
09199598784
برای در ارتباط ماندن با این آژانس و فالو کردن آنها می توانید پیج اینستاگرام آژانس الیت کرمانشاه را فالو کنید!
