مشهد از جمله کلان شهرهای ایران است که به دلیل وجود زیارتگاه های متعددش در ایران شهرت یافته است. این شهر علاوه بر شهرتی که در زمینه مذهبی و زیارتی دارد، دارای آثار تاریخی چشمگیری نیز می باشد. از جمله جاهای دیدنی مشهد، می توان به آرامگاه پیر پالاندوز اشاره کرد که در سال ۱۳۵۶ به ثبت ملی ایران رسید.
این آرامگاه در شمال شرقی حرم مطهر واقع شده است و منسوب به یکی از عرفا، به نام محمد عارف عباسی است. این عارف بزرگ از جمله شیخ های سلسله ذهبیه به شمار می رفت.
سرگذشت پیر پالاندوز، عارف معروف قرن ۱۶ میلادی
محمد عارف عباسی که نام اصلی او درویش محمد کارندهی بود، در روستای کارند مشهد متولد شد. او یکی از عارفان مشهور دوره صفوی به شمار می رفت و با شیخ بهایی هم دوره بود. محمد کارندهی علاوه بر عرفان، در خطاطی و کیمیاگری نیز مهارت داشت.
از جمله آثار خطاطی او می توان به یک قرآن هفت سوره ای اشاره کرد که به خط ثلث به یادگار مانده است. محمد کارندهی با وجود مهارت هایی که داشت، برای امرار معاش به کار پالاندوزی و کفش دوزی مشغول بود. همین سبب می باشد که به پیر پالاندوز شهرت یافته است.
بعد از وفات این عارف بزرگ، حاکم وقت یعنی محمد خدابنده (پدر شاه عباس) دستور ساخت مقبره ای را صادر می کند. بدین ترتیب، در قرن ۱۶ میلادی بنای اولیه آرامگاه پیرپالاندوز ایجاد می شود.
ویژگی های معماری آرامگاه پیر پالاندوز
این آرامگاه دارای دربی بزرگ و چوبی است که تنها ورودی آن محسوب می شود. این بنا در ابتدا ساختمانی ساده بود که وسعت چندانی نداشت. در سال های اخیر، مرمتی روی بنا صورت گرفت و قسمت هایی به آن اضافه گردید. در ادامه، به بررسی ویژگی های ظاهری بنا قبل از مرمت می پردازیم. سپس مزایا و معایبی را که آرامگاه در طول مرمت داشته است مورد بررسی قرار خواهیم داد.
ویژگی آرامگاه قبل از مرمت
آرامگاه پیر پالاندوز به شکل مکعب بنا شده است و بر روی آن گنبدی زیبا با کاشی های فیروزه ای وجود دارد. در نمای خارجی آرامگاه، تزییناتی از قبیل گچ بری و کاشی کاری به کار رفته است. همچنین، آثار نقاشی های مینیاتوری بی نظیر، جلوه خاصی به آن بخشیده اند.
از ویژگی های بی نظیر این آرامگاه، می توان گنبد پیازی شکل آن را نام برد. این گنبد که بر روی بنایی استوانه ای شکل قرار دارد، دارای تزیینات بسیار زیبایی است. بیشتر قسمت های این گنبد با کاشی های ساده و فیروزه ای رنگ تزیین شده اند. در بخش زیرین آن نیز ترنجی زیبا با تزیینات و نقوش گل و گیاه وجود دارد.
از ویژگی های دیگر آرامگاه پیر پالاندوز می توان به ایوان آجری و زیبای آن اشاره کرد. همچنین، در قسمت داخلی آرامگاه، شاه نشینی با تزیینات یزدی بندی بی نظیر وجود دارد که زیبایی خاصی به آن بخشیده است.
در سال های اخیر و پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بنای آرامگاه مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.
مزایا و معایب مرمت این بنا
مزایا: پس از مرمت، قسمت های جدیدی از جمله سردر، حیاط، حوض، فضای سبز و نقش های مینیاتوری به آن اضافه شدند. بنابراین، فضای آرامگاه پیر پالاندوز اندکی توسعه یافت و شخصیت های دیگری نیز در آن به خاک سپرده شدند. علاوه بر آن، دیوارهای اطراف آن با تاق نماها، کاشی کاری های زیبا و نقوش هندسی مزین شدند.
معایب: پس از مرمت کتیبه هایی که در دورتا دور نمای خارجی آرامگاه قرار داشت، از میان رفتند. همچنین، تزیینات گنبد که در ابتدا دارای کاشی های فیروزه ای ساده و یکدست بودند، برداشته شدند. هم اکنون این گنبد با کاشی هایی متفاوت به رنگ فیروزه ای و نخودی تزیین شده است. دور تا دور آن نیز اشکال هندسی به شکل ۸ ستاره هشت پر وجود دارد که در داخل آنها تسبیحات اربعه به صورت کنده کاری وجود دارد.
بازدید از این آرامگاه را از دست ندهید
شهر مشهد با وجود آثار تاریخی بی نظیر، به یکی از مقاصد گردشگری مهم کشور تبدیل شده است. آرامگاه پیر پالاندوز یکی از این آثار شاخص است که با داشتن ویژگی های بسیار زیبا، گردشگران زیادی را به سوی خود می کشاند.
اگر با تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی به مشهد مسافرت کردید، بازدید از این آرامگاه زیبا را از دست ندهید. همچنین، پیشنهاد می کنیم قبل از مسافرت مطالعه ای درباره این شهر داشته باشید تا با سایر بناهای موجود در آن آشنا شوید. “دستی بر ایران” با معرفی جاذبه های گردشگری مشهد شما را به بازدید از آرامگاه پیر پالاندوز در این شهر دعوت می کند.
آرامگاه پیر پالاندوز کجاست؟
آرامگاه پیر پالاندوز در شهر مشهد قرار دارد. با پیمودن خیابان نواب صفوی به‌سمت حرم امام رضا(ع)، در ضلع شمال شرقی حرم، به آرامگاه پیر پالاندوز می‌رسیم. در زیر موقعیت مکانی این آرامگاه را مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره آرامگاه پیر پالاندوز
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
پیر پالاندوز کیست؟
«پیر پالاندوز» لقب شیخ محمد عارف عباسی است. او یکی از عرفا و پیران سلسلهی ذهبیه در دوران صفویه بود.
دلیل لقب پالاندوز چه بوده است؟
شیخ محمد عارف عباسی که مقام والایی هم داشت، برای گذراندن زندگی خود به شغل پالاندوزی مشغول بود؛ به همین دلیل او را چنین لقب داده‌اند.
اطراف آرامگاه پیر پالاندوز چه مکان‌های دیدنی دیگری وجود دارد؟
مکان‌های دیدنی زیادی در نزدیکی آرامگاه پیر پالاندوز قرار دارند که برخی از آنها عبارتاند از: خانهی تاریخی توکلی، مدرسه عباسقلی خان، خانهی تاریخی ناظران و خانهی تاریخی امیری.
ویژگی‌های معماری آرامگاه پیر پالاندوز چیست؟
بنای این آرامگاه، به‌صورت یک چهارضلعی است با گنبد پیازی‌شکل و ایوانی آجری. قبل از مرمت آرامگاه، که در سال‌های اخیر صورت گرفت، تزیینات گنبد با کاشیهای ساده و فیروزه‌ای رنگ بود؛ ولی اکنون، با کاشیهای متفاوت نخودی و فیروزه‌ای تزیین شده است.
