مشهد یکی از شهرهای قدیمی ایران است که رویدادهای تاریخی بسیاری را به خود دیده است. این شهر در پایان دوره صفوی و پس از حمله افغان ها به پایتخت آن زمان، اصفهان، شاهد تحولت سیاسی شگرفی بود. نادرقلی که فرمانده سپاه ایران بود و متجاوزان را عقب راند، سلسله حکومتی افشاریان را بنا نهاد و مشهد را به پایتختی خود برگزید. آرامگاه نادرشاه افشار که در این شهر قرار دارد، امروز از جمله آثار تاریخی شاخص و از جمله جاهای دیدنی مشهد می باشد.
آرامگاه نادرشاه در مجموعه باغ موزه نادری و در قسمت مرکزی این مجموعه، واقع شده است. یکی از معماران برجسته ایرانی به نام هوشنگ سیحون طراحی مجموعه باغ موزه نادری را در سال ۱۳۴۲ خورشیدی انجام داد. این مجموعه از دو موزه تشکیل یافته است که هردو موزه، برای نمایش و معرفی اسلحه های قدیمی ایجاد شده اند. یکی از موزه ها برای نمایش اسلحه های مربوط به دوره های مختلف و دیگری مربوط به اسلحه های مخصوص دوره نادرشاه افشار استفاده می شود.
تاریخچه بنای آرامگاه نادرشاه افشار
نادرشاه افشار در قرن هجدهم میلادی به طور رسمی پادشاه ایران شد. او برای اولین بار در تاریخ، مشهد را به پایتختی انتخاب کرد. نادرشاه بلافاصله بعد از رسیدن به پادشاهی، به منظور حفظ اقتدار ایران که مورد تهاجم افغان های مورد حمایت هند قرار گرفته بود، به هند حمله کرد. حمله به هند غنایم جنگی بسیاری نصیب نادرشاه کرد.
او بعد از بازگشت از سفر پرغنیمت خود، تصمیم گرفت آرامگاهی برای خود بنا کند. به این منظور، دستور داد تا سنگ های مرمر سیاه و سنگینی را از آذربایجان به خراسان بیاورند. او همچنین دو آرامگاه دیگر در مکان های مختلف برای خود بنا کرد.
نادرشاه پس از مرگ خود در هیچ کدام از آرامگاه های ساخته شده، مدفون نشد. جسد بدون سر او موقتا در آرامگاه واقع در مشهد مدفون شد. سپس، آغا محمد خان جسد او را به تهران منتقل کرد.
در اواخر دوره قاجار و سال ۱۲۹۶ خورشیدی، قوام السلطنه آرامگاه جدیدی در شهر مشهد برای نادرشاه بنا کرد. سپس، استخوان های وی را از تهران به محل آرامگاه جدید منتقل نمود. این بنا تا مدت ها پا برجا بود.
در زمان پهلوی و فواصل بین سال های ۱۳۳۶ تا ۱۳۴۲ خورشیدی، انجمن آثار ملی ایران تصمیم گرفت آرامگاهی در شان نادرشاه بنا کند. بنابراین، تصمیم گرفتند آرامگاه ساخته شده توسط قوام السلطنه را تخریب و به جای آن آرامگاه دیگری بنا کنند.
هم اکنون آرامگاه نادرشاه افشار در ضلع شمال غربی چهارراه شهدا، در باغی به مساحت ۱۴۴۰۰ متر مربع قرار دارد. این مقبره در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفت.
خصوصیات آرامگاه کنونی نادرشاه و مصالح مورد استفاده آن
این آرامگاه دارای سکویی با دوازده پله، محل مقبره و پوششی شبیه خیمه بر روی آن است. این خیمه کاملا شبیه چادر عشایری است که نادرشاه در آن زاده شده و به قتل رسیده است.
علاوه بر آن، سکوی مرتفع دیگری در مجاورت قبر وجود دارد. در بالای این سکو مجسمه سوار بر اسب نادرشاه افشار به همراه سه تن دیگر دیده می شوند.
در نزدیکی آرامگاه، غرفه ای برای فروش کتاب وجود دارد. همچنین، دو تالار در دو جهت آرامگاه به عنوان موزه ایجاد شده اند. همه موارد گفته شده در داخل باغی بزرگ قرار گرفته اند.
موزه های آرامگاه نادرشاه افشار، با تلاش انجمن آثار ملی ایران و با حضور محمد رضا پهلوی، افتتاح شد. امروزه این موزه با نظارت سازمان میراث فرهنگی اداره می شود. این آرامگاه در سال ۱۳۸۶ خورشیدی، مورد بازسازی قرار گرفت.
در تالار دو موزه یاد شده اشیاء مختلفی نگهداری می شوند. یکی از موزه ها محل نگهداری اشیایی مانند سلاح ها، لباس های رزمی نظامیان دوره نادرشاه، تابلوهای نقاشی، صحنه های جنگ و… است. همچنین، در این موزه دو شمشیر نادرشاه نیز در معرض نمایش گذاشته شده اند.
بر روی یکی از این شمشیرها کلمه “السلطان نادر” حک شده است. بر روی شمشیر دوم که در روز تاجگذاری نادرشاه افشار از طرف مردم ایران به او هدیه شد، شعری نوشته شده است.
موزه دوم آرامگاه نادرشاه افشار در گذشته محل نگهداری سلاح های مربوط به دوره های مختلف حکومت ایران بود. امروزه این موزه به محلی برای نگهداری و نمایش اطلاعات تاریخی و تصاویری از نادرشاه افشار مبدل شده است.
برای ساخت مقبره، از مصالحی مانند سنگ های سخت گرانیت استفاده شده است. در ساخت آرامگاه سعی بر این بود که بنایی که ایجاد می شود، مشابه بنای ساخته شده توسط خود نادرشاه باشد. بنابراین، برای ساخت برخی از قسمت های آرامگاه از قطعات سنگ بسیاری بزرگی استفاده شد.
در ساخت دیوارهای داخلی آرامگاه نادرشاه افشار از سنگ مرمر اخرایی رنگ مراغه استفاده شد. این سنگ ها نمادی هستند تا نشان دهند که نادرشاه در چادر به قتل رسیده است.
بازدید از این آرامگاه را در برنامه سفرتان بگنجانید
مشهد شهری است که در طی تاریخ شاهد فراز و نشیب های فراوان بوده است. باید توجه داشت که این شهر علاوه بر آرامگاه امام هشتم، آرامگاه های مذهبی و تاریخی دیگری هم دارد. آرامگاه نادرشاه افشار از جمله جاذبه های گردشگری مشهد می باشد که به یاد یک سردار ایرانی بنا شده است که شاید بدون او امروز ایرانی وجود نداشت.
خواه با تورهای داخلی، خواه با اتوبوس های زیارتی یا حتی به صورت شخصی به مشهد سفر کنید، “دستی بر ایران” شما را به بازدید از این اثر تاریخی دعوت می کند. جا دارد به خاطر داشته باشیم که خاکی که به نام ایران زیر پای ماست، به واسطه جانفشانی شخصیت های وطن دوست ایرانی حفظ شده است.
آرامگاه نادرشاه افشار کجاست؟
آرامگاه نادرشاه افشار در شهر مشهد، در شمال شرق چهارراه شهدا قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این آرامگاه را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره آرامگاه نادرشاه افشار
اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوال‌هایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.
ماجرای نبش قبر آرامگاه نادرشاه افشار چه بوده است؟
نادرشاه برای خود سه آرامگاه ساخته بود که یکی از آنها در مشهد قرار داشت؛ اما جسد بدون سر او در هیچ‌کدام از آنها دفن نشد. پیکر او ابتدا در جایی در مشهد دفن شد. مدتی بعد آغامحمد قاجار جسد او را به شهر تهران منتقل کرد.
در اواخر دوره‌ی قاجار، قوام‌السلطنه آرامگاه جدیدی در شهر مشهد برای نادرشاه بنا کرد و استخوان‌های نادرشاه به آرامگاه جدید منتقل شد. این آرامگاه تا مدت‌ها پابرجا بود. اما در دوره‌ی پهلوی اول، رضاشاه، آرامگاه فعلی در همان جای قبلی‌اش ساخته شد.
طی عملیات احداث آرامگاه، سستی خاک و نشست زمین، کارشناسان را ناچار کرد به استحکام سطح زیرین ساختمان آرامگاه بپردازند. این کار نیازمند نبش قبر نادرشاه بود که برای بار سوم انجام می‌شد.
پس از آن، استخوان‌های وی را درون صندوقی گذاشتند و لاک و مهر کردند. با تکمیل ساخت آرامگاه نادر، بعد از دو سال، این استخوان‌ها دوباره کفن شدند و در جای ابدی خود قرار گرفتند.
معماری آرامگاه نادرشاه افشار را چه‌کسی انجام داده است؟
طراح و معمار آرامگاه نادری کنونی که در دوره‌ی پهلوی اول ساخته شده، مهندس هوشنگ سیحون بوده است.
در محوطه‌ی آرامگاه نادرشاه چه موزه‌هایی قرار دارد؟
در محوطه‌ی آرامگاه نادرشاه دو موزه قرار دارد. در یکی از موزه‌ها سلاح‌ها و لباس‌های جنگی دوره‌ی نادرشاه نگهداری می‌شود. دو شمشیر نادرشاه نیز در این موزه قرار دارند که روی یکی از شمشیرها عبارت «السلطان نادر» حک شده است. موزه‌ی دوم محل نمایش اطلاعات تاریخی درباره‌ی نادرشاه و تصاویری از وی است.
طرح سنگ قبر نادرشاه یارآور چیست؟
طرح سنگ قبر نادرشاه شباهت بسیاری به الماسی دارد که او پس از شکست هندوستان با خود به ایران آورده بود.
