مشهد از جمله کلان شهرهای ایران است که دارای جاذبه های مذهبی و تاریخی فراوان است. این شهر در زمان افشاریان به عنوان پایتخت انتخاب شده بود. یکی از جاذبه های مذهبی و جاهای دیدنی مشهد که در همان زمان نیز ساخته شده است، آرامگاه میر غیاث الدین ملکشاه می باشد.
این آرامگاه در ابتدای بازار بزرگ مشهد، منطقه سرشور و در مجاورت جنوب غربی حرم مطهر قرار دارد. فاصله آرامگاه مزبور از حرم بسیار کم است و به راحتی می توانید به آن دسترسی پیدا کنید. بنای آرامگاه میر غیاث الدین در سال ۱۳۱۱ خورشیدی در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفت.
تاریخچه مختصر آرامگاه میر غیاث الدین ملکشاه
امیر غیاث الدین ملکشاه از جمله امیران دوره تیموری بود که در سال ۱۴۵۲ میلادی وفات کرد. ۵ سال بعد از وفات او بر روی مقبره اش آرامگاهی ساختند که به نام آرامگاه میرغیاث الدین ملکشاه شناخته می شد. بنای آرامگاه در اواخر سلطنت میرزا شاهرخ تیموری ساخته شده است.
در گذر زمان این آرامگاه کاربری اصلی خود را از دست داد و تبدیل به مسجد شد. امروزه این مسجد به نام مسجد ۷۲ تن شناخته می شود.
ویژگی های آرامگاه امیر غیاث الدین یا مسجد ۷۲ تن
این آرامگاه ابعادی در حدود ۳۳×۲۰ متر مربع دارد و شامل دو مناره، یک ایوان، گنبد دو پوش و فضای چهار تاقی است. تمامی قسمت های این آرامگاه توسط کاشی های معرق پوشانده شده بودند. امروزه بیشتر این کاشی کاری ها از بین رفته اند. با این وجود، کاشی های باقی مانده هنوز هم از رنگ و لعاب تازه ای برخوردارند. این کاشی کاری ها مربوط به دوره تیموری و صفوی هستند.
بر روی درب ورودی این آرامگاه، تاریخ ۱۱۵۵ ه.ق حک شده است که با دوره تیموری همخوانی ندارد. به نظر می رسد که این درب از جای دیگری به این مکان منتقل شده باشد.
آرامگاه میر غیاث الدین ملکشاه که اکنون به مسجد تغییر کاربری داده است، دارای تزیینات بسیاری است. تزیینات کاشی کاری در ایوان این مسجد به خوبی خود را نشان می دهند و دارای ظرافت خاصی هستند.
این ایوان دارای عرض حدود ۹۵.۴ متر، ارتفاع ۴۰.۹ و عمقی حدود ۲۰.۴ متر دارد. ایوان مزبور دارای چندین کتیبه است. کتیبه ای در سمت چپ این ایوان وجود دارد که دارای زمینه کاشی لاجوردی و خط کشی سفید است که روی آن نوشته ای با خط ثلث وجود دارد. طول این کتیبه دو متر است و تمامی نوشته های آن واضح و روشن است. نقطه ها و اعراب این نوشته را با استفاده از کاشی تغاری (حنایی رنگ) سیر ایجاد کرده اند که باعث شده است کتیبه کاملا در معرض دید قرار بگیرد.
تزیینات ایوان، فقط به این قسمت مربوط نمی شود و در قسمت های دیگر آن نیز تزیینات زیبایی به چشم می خورند. برای مثال، در قسمتی از ایوان “صلوات بر چهارده معصوم” به شکل زیبایی ترسیم شده است. همچنین در قسمت های دیگر نقوش زیبای هندسی و کاشی های نفیسی وجود دارند که روی آنها کلمه علی با زر سه بار تکرار شده است.
ویژگی مناره ها و گنبد مسجد ۷۲ تن
این مسجد دارای دو مناره در دو قسمت شمالی و جنوبی است. این دو مناره که دارای ازاره های سنگی زیبایی هستند، در طول زمان و بر اثر عوامل محیطی دچار فرسایش شده بودند. در گذشته هر دو مناره ارتفاعی در حدود ۴۰ متر داشتند ولی به دلیل فرسایش و تخریب های متعدد ارتفاع مناره شمالی به ۲۰ متر کاهش پیدا کرده بود.
البته در سال های اخیر مناره های این مسجد به طور کامل مورد مرمت و بازسازی قرار گرفتند. در طی این مرمت، ازاره های سنگی مناره ها بازسازی شدند چرا که شکل اولیه خود را از دست داده بودند.
در ازاره این مناره ها کتیبه بزرگی وجود دارد که روی آن آیات قرآنی نوشته شده اند. همچنین، در قسمتی از کتیبه احادیثی از پیامبر و در قسمت دیگر نام های خداوند به صورت کنده کاری وجود دارند.
علاوه بر مناره ها، گنبد دو پوش این مسجد نیز دارای ویژگی های منحصر به فردی است. این گنبد با کاشی هایی به رنگ فیروزه ای تزیین شده است و در ساقه آن جمله “البقاء الله” با خط کوفی در دور تا دور گنبد دیده می شود.
حتما بخوانید؛ پیشینه و کاربرد مناره های ایران
بازدید از این آرامگاه را در برنامه سفر خود قرار دهید
آرامگاه میر غیاث الدین ملکشاه از جمله آثار مذهبی این شهر است که همه ساله گردشگران زیادی از آن بازدید انجام می دهند. معماری چشمگیر این اثر تاریخی از مهم ترین دلایل چنین بازدید هایی است.
اگر با تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی به مشهد مسافرت کردید، بازدید از این بنا را از دست ندهید. “دستی بر ایران” با معرفی جاذبه‌های گردشگری مشهد، شما را به بازدید از آرامگاه میر غیاث الدین ملکشاه و سایر دیدنی های این شهر دعوت می کند.
موقعیت مکانی مسجد هفتاد و دو تن یا آرامگاه میر غیاث الدین ملکشاه کجاست؟
آرامگاه میرغیاث‌الدین در انتهای بازار بزرگ مشهد، در خیابان اندرزگوی ۱۳، کنار موزه مردم‌شناسی واقع شده است.
پرسش های متداول درباره آرامگاه میر غیاث الدین ملکشاه
اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوال‌هایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.
مسجد ۷۲ تن با چه نام‌های دیگری شناخته می‌شود؟
این مسجد به نام‌های مسجد شاه و آرامگاه امیر غیاث الدین ملک شاه شهرت دارد.
قدمت آرامگاه میر غیاث الدین ملکشاه به چه زمانی برمی‌گردد؟
امیر غیاث الدین ملکشاه در دوره تیموری و قرن پانزده میلادی می‌زیسته است. مقبره‌ی وی را پنج سال پس از فوتش، در اواخر سلطنت میرزا شاهرخ تیموری ساخته‌اند.
معماری مسجد و آرامگاه میر غیاث الدین مربوط به چه دوره‌ای است؟
ساخت بنا، نمای مناره‌ها و غرفه‌ها و ایوان، کاشیکاری و تزئینات به‌کار رفته در آن، اثری از معماری دوره تیموری و صفویه است.
ویژگی کتیبه‌های تاریخی مقبره میرغیاث الدین مشهد چیست؟
در مناره‌ها و ایوان این بنا چند کتیبه وجود دارد که از نظر کاشیکاری و خطاطی شاهکار هنری دوره تیموری به‌حساب می‌آیند. طول یکی از کتیبه‌ها دو متر است و نوشته‌های آن به خط ثلث کاملاً واضح و مشخص است. آیات قرآن و عباراتی از مناجات امام‌علی(ع) روی کتیبه‌ها خطاطی شده است.
