آشنایی با آتشکده ورهرام و قدری در باب فرهنگ زرتشتیان

یزد یکی از کلان شهرهای ایران است که به حضور ساکنان زرتشتی خود در ایران شهرت دارد. این شهر در داخل دشتی به نام یزد-اردکان و در بین رشته کوه های شیرکوه قرار گرفته است. آثار باستانی جذاب این شهر و به ویژه بناهای ساخته شده اش از خشت و گل محبوبیت آن را نزد گردشگران دوچندان کرده است. آتشکده ورهرام از جمله آثار تاریخی و جاهای دیدنی یزد است که در سال ۱۳۷۸ خورشیدی به ثبت ملی ایران رسید.

آتشکده ورهرام یا آتشکده یزد در خیابان آیت الله کاشانی قرار دارد و همچنان به عنوان پرآوازه ترین معبد زرتشتیان جهان، فعال است و مورد بازدید قرار می گیرد.

تاریخچه ساخت آتشکده ورهرام

ساختمان فعلی آتشکده در سال ۱۳۱۳ خورشیدی و با همکاری زرتشتیان یزد و پارسیان هندوستان بنا شده است. بنابراین، دیرینگی آن به دوره پهلوی اول (رضاشاه) برمی گردد.

تعدادی از زرتشتیان یزد (برادران امانت)، قطعه زمینی را که از پدرشان (اردشیر مهربان رستم امانت) به ارث برده بودند، وقف ساخت آتشکده کردند. آنها سرمایه کافی برای ساخت آن را در اختیار نداشتند.

بنابراین، یکی از برادران به نام ارباب جمشید امانت، طی ۵ سفر به پارسیان هند، هزینه ساخت آتشکده را از آنها دریافت نمود. هزینه ساخت آن را شخصی به نام همابائی از زرتشتیان پارسی بر عهده گرفت. ارباب جمشید در زمان ساخت آتشکده، سرپرستی و نظارت ساخت بنا را بر عهده داشت.

جایگاه آتشکده در زندگی مردم

در روزگاران گذشته، مردم وسیله ای برای برافروختن آتش (کبریت یا فندک) در اختیار نداشتند. بنابراین، آنها مجبور بودند آتشی روشن کنند و آن را برافروخته نگه دارند تا در مواقع نیاز از آن استفاده نمایند. بعدها این آتش همیشه روشن را در محلی به نام آتشکده قرار دادند.

مردم به آتشکده ها می رفتند تا گلی از آتش بردارند و اجاق های خود را با آن روشن کنند. وظیفه آوردن آتش را مرد خانواده بر عهده داشت. به همین دلیل، در گذشته حتی زمانی که خانواده به سفر می رفت، مرد خانواده قدری از آتش داخل خانه را همراه می برد تا در همه حال نیاز خانواده را برطرف کند. هنگامی که به خانه باز میگشتند، آتش به آتشدان داخل خانه منتقل می شد.

اهمیت آتش که نمادی از نور الهی بود، در زندگی مردم چنان زیاد بود که آتشکده را به مکانی مقدس تبدیل کرده بودند. این آتشکده ها در بین مردم از جایگاه ویژه ای برخوردار بودند و در مقابل نور آتش آن می ایستادند و اهورامزدا (خدای بزرگ) را ستایش می کردند. به این ترتیب آیین ها و مراسم نیایشی زرتشتی پدیدار شدند.

ویژگی معماری آتشکده ورهرام

آتشکده ورهرام با تاثیرپذیری از هنر معماری هخامنشیان در ساخت تخت جمشید و سبک معماری پارسیان هند بنا شده است. از جمله ویژگی های آتشکده ورهرام می توان به عدم وجود تزیینات زیاد و رعایت اصل سادگی در ساخت بنا اشاره کرد.

ساختمان آتشکده در میانه حیاطی بزرگ با درختان همیشه سبز سرو و کاج واقع شده است. از زیبایی های آتشکده ورهرام، می توان نگاره فروهر (جوهره حیات) و سرستون های سنگی آن را نام برد که جلوه به خصوصی به آن بخشیده اند.

سرستون ها به همراه سنگ های گلداری که در پایه دیوار تالار اصلی قرار دارند، هنر دست معماران اصفهانی است. نگاره فروهر نیز که بر بالای سردر ورودی قرار گرفته است، از جمله هنرهای معماران یزدی به حساب می آید.

بنا به عقیده زرتشتیان، اکثر آتشکده ها در نزدیکی آب بنا می شدند. بنابراین، برای رعایت این اصل در روبروی آتشکده حوض آبی تعبیه شده است. این حوض دایره ای شکل در ابتدای ورودی عمارت قرار دارد.

بعد از پیمودن حیاط، به ساختمان آتشکده خواهیم رسید که ایوانی پیش از ورودی های آن قرار دارد. پس از بالا رفتن از پله ها و عبور از ایوان، به داخل ساختمان آتشکده راه می یابیم. بر روی دیوارهای تالار اصلی، تصاویر منسوب به زرتشت و جملاتی از کتاب مقدس (اوستا) مشاهده می شوند. همچنین، اتاق کوچکی با دیوار شیشه ای در مجاورت سالن اصلی ساختمان وجود دارد که آتش مقدس در آن نگهداری می شود.

سرگذشت آتش مقدس

این آتش را بعد از جابجایی از مکان های مختلف به آتشکده ورهرام منتقل کردند. آتش ورهرام در ابتدا از آتشکده ناهید پارس به روستای “هفتاد در” در عقدا جابجا شد. سپس از آنجا به ترک آباد در اردکان رسید و پس از ۳۰ سال نگهداری در غار اشگفت یزدان به یزد انتقال یافت. همچنین، این آتش مقدس را مدت زمان زیادی در محله موبدان یزد نگهداری کردند و سپس آن را به آتشکده ورهرام منتقل کردند.

این آتش را در داخل آتشدانی از جنس برنج نگهداری می کنند. آتشدان در داخل اتاق مخصوصی قرار دارد و شخصی که سمت هیربد دارد، مسئول روشن نگاه داشتن آن است. آتش ورهرام، سالیان بسیار طولانی به صورت روشن باقی مانده است. هیربد با اضافه کردن هیزم به آتش همواره آن را روشن نگاه می دارد.

آتش به دلیل قداستی که دارد نباید روی زمین قرار بگیرد و آن را روی سطحی بالاتر قرار می دهند. همچنین، این آتش باید در مکانی به دور از باد و باران و تابش خورشید قرار داشته باشد. بدین منظور، در داخل اتاق، پایه ای به ارتفاع ۱.۴۰ متر ایجاد کرده اند و آتشدان را روی آن قرار داده اند.

آداب و رسوم ورود به آتشکده

ورود به آتشکده با آداب و رسوم‌ خاصی همراه است که به شرح آنها می پردازیم:

• پاکیزگی: اول از همه، کسانی که قصد دارند وارد آتشکده شوند، باید نظافت را رعایت کنند و موقع ورود پاکیزه باشند.
• پوشیدن لباس سفید: پوشیدن لباس سفید برای ورود به آتشکده الزامی است. علاوه بر لباس، مردان باید با کلاه سفید و زنان با روسری سفید وارد آتشکده شوند.
• عدم پوشیدن کفش: برای ورود به هر مکان مقدسی اعم از مسجد و آتشکده بهتر است کفش های خود را از پا درآورید.

حتما به دیدن آتشکده ورهرام و نمایشگاه جانبی آن بروید

آتشکده ورهرام یکی از آثار تاریخی یزد و از جمله اماکن مقدس زرتشتیان است. این آتشکده به دلیل استفاده از دو نوع معماری به شیوه ای بسیار زیبا بنا شده است. بنابراین، همه ساله گردشگران زیادی را از داخل و خارج کشور به سوی خود می کشاند.

اگر با تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی به یزد مسافرت کردید، بازدید از این بنا را از دست ندهید. شما می توانید آتش مقدس موجود در داخل ساختمان را از پشت دیوار شیشه ای مشاهده کنید. پس از این بازدید، حتما سری به ساختمان مجاور بزنید تا نمایشگاه مردم شناسی مرتبط با زندگی زرتشتیان و آداب و رسوم آنها را ببینید.

“دستی بر ایران” با معرفی جاذبه های گردشگری یزد، شما را به بازدید از آتشکده ورهرام در یزد دعوت می کند.

آتشکده ورهرام یزد کجاست؟

این آتشکده که پرآوازه‌ترین معبد زرتشتیان جهان است، در خیابان آیت‌الله کاشانی شهر یزد، در حد فاصل بلوار بسیج و بیمارستان بهمن قرار دارد. موقعیت این آتشکده را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره آتشکده ورهرام

برای پیدا کردن پاسخ سایر سوال‌هایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.