کلان شهر تاریخی اصفهان به واسطه آثار بی نظیری که دارد به “نصف جهان” شهرت یافته است. از آنجا که اصفهان در دوره صفوی به عنوان پایتخت کشور انتخاب شده بود، آثار تاریخی زیادی در آن ساخته شد. یکی از این آثار، مسجد شیخ لطف الله است که ویژگی های منحصر به فردی دارد.
این مسجد در دوره صفوی و به دستور شاه عباس ساخته شد و یکی از جاهای دیدنی اصفهان است. او این مسجد را به نام پدر زن خود (شیخ لطف الله) در نیمه اول قرن هفدهم میلادی بنا کرد. ساخت این مسجد هجده سال به طول انجامید.
شیخ لطف الله از علمای بزرگ دوره صفوی بود که در جبل عامل لبنان زندگی می کرد. شاه عباس از ایشان خواست تا به ایران مهاجرت کنند. ایشان بعد از مهاجرت، ابتدا در مشهد و قزوین و سپس در اصفهان ساکن شد‌ند.
شیخ لطف الله همچنین، از بزرگان تشیع به شمار می رفت. مسجد شیخ لطف الله مکانی خصوصی بود که تنها خاندان سلطنتی اجازه نماز گزاردن در آنجا را داشتند. او معتقد بود در زمان غیبت امام عصر (عج)، لازم است نماز جمعه برپا شود. از این رو، نماز جمعه خانواده سلطنتی در این مسجد و به امامت ایشان برگزار می شد.
مسیر درب ورودی مسجد شیخ لطف الله تا محراب آن
درب ورودی مسجد شیخ لطف الله دارای دو لنگه است که از چوب چنار ساخته شده است. این در رو به سمت مشرق قرار گرفته است. از آنجایی که با قرار گرفتن درب ورودی به سمت مشرق قبله یابی برای آن با مشکل مواجه می شد، تدابیری برای آن اندیشیده شد.
برای رفع این مشکل از راهرویی به طول ۲۸ متر استفاده شده است. این راهرو دارای دو پیچ به سمت راست است که باعث چرخش ۴۵ درجه ای محراب مسجد از محور شمال-جنوب به سمت جنوب غربی می شود. در نهایت، نمازگزار در امتداد محراب قرار می گیرد تا قبله را ببیند. راهروی مسجد با کاشی کاری های هفت رنگ تزیین شده است که بیشتر آن را رنگ های سبز، آبی و لاجوردی تشکیل می دهند.
با عبور از راهرو به فضای داخلی مسجد می رسیم. در این فضا، محراب مسجد نمایان می شود که دارای تاقی دندانه دار است. روی این محراب، با نقوش اسلیمی و کاشی کاری های معرق و مقرنس کاری های ظریف تزیین شده اند. دو کتیبه در محراب مسجد وجود دارند که نام معمار بر روی آنها نوشته شده است.
ویژگی های معماری مسجد شیخ لطف الله اصفهان
مسجد شیخ لطف الله بنایی منحصر به فرد و یادگار دوره صفوی است. این مسجد ویژگی های منحصر به فردی دارد از جمله آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- گنبد مسجد از ویژگی های بارز این بنا، گنبد عظیم و باشکوه آن است. این گنبد به گونه ای روی مسجد قرار گرفته است که اگر از بیرون تماشا کنی قسمتی از آن در پشت سردر پنهان می شود. ارتفاع راس گنبد تا سطح زمین حدود ۳۲ متر، دهانه آن ۱۲ متر و قطر بیرونی مسجد ۲۲ متر می باشد.
گنبد مسجد شیخ لطف الله در طول روز به رنگ های مختلفی در می آید که از جمله ویژگی های منحصر به فرد آن است. این گنبد، در هنگام سپیده دم صبح، به رنگ صورتی، به هنگام ظهر به رنگ کرم و هنگام غروب آفتاب آجری رنگ دیده می شود. گاهی به واسطه این ویژگی لقب پر طاووسی به مسجد شیخ لطف الله می دهند.
گنبدهای ساخته شده دوره صفوی از ظرافت و رعنایی خاصی برخوردارند. در حوزه هنر، هنگامی که سخن از ظرافت به میان می آید، منظور به کاربستن تدابیر فنی و دقیق و استادانه است تا به زیبایی اثر هنری بیانجامد.
- تزیینات سقف و ستون های مارپیچ
فضای داخلی مسجد شیخ لطف الله با ۱۶ پنجره مشبک تزیین شده است که نور را به داخل می کشانند. این پنجره ها با فاصله ی ۱۷۰ سانتی متری از هم قرار گرفته اند. پنجره های مشبک در بالای تاق مسجد قرار گرفته اند. تعداد ۸ تاق جناغی، نقش نگهداری گنبد بر روی مسجد را بر عهده دارند. این تاقها روی ستون های مارپیچی و فیروزه ای رنگ قرار گرفته اند. ستون های مزبور با با تزئینات فیروزه ای رنگ و لعابدار بی نظیری مزین شده اند.
سقف داخلی مسجد که همان بخش داخلی گنبد آن است، از تعداد زیادی لوزی تشکیل یافته است. هرچه بیشتر به سمت مرکز برویم، اندازه این لوزی ها کوچکتر می شوند. این لوزی ها در کنار هم شکل یک طاووس با پرهای باز شده را به نمایش می گذارند.
برای نشان دادن رنگ های زیبا از کاشی های معرق در سقف مسجد استفاده شده است. این کاشی ها از سقف تا ازاره مسجد (قسمت پایینی دیوار مسجد از کف تا تاقچه) را در برمی گیرند.
- ارتباط مسجد شیخ لطف الله با کاخ عالی قاپو
با بررسی شواهد موجود درمی یابیم که در زیر میدان نقش جهان راهرویی وجود داشته است. این راهرو ارتباط بین مسجد شیخ لطف الله با کاخ عالی قاپو را برقرار کرده بود. از آنجا که مسجد شیخ لطف الله برای خانواده سلطنتی بنا شده بود، بانوان نیز در این مسجد حضور داشتند. رفت و آمد آنها به داخل مسجد از این راهرو صورت می گرفت تا در انظار عمومی ظاهر نشوند.
شیخ لطف الله در این مسجد به آموزش مسائل شرعی به بانوان و خاندان سلطنتی می پرداخت. امروزه با ساخت حوضی بزرگ در میدان نقش جهان ارتباط مسجد با کاخ عالی قاپو قطع شده است.
آیا مسجد شیخ لطف الله دارای مناره است؟
برخلاف بسیاری از مساجد که دارای مناره و صحن هستند، مسجد شیخ لطف الله از این قاعده مستثنی است. مناره مساجد معمولا برای فرا خواندن مردم به نماز ساخته می شود. از آنجایی که این مسجد برای شخص شیخ لطف الله و خانواده سلطنتی ساخته شده است، ترجیح دادند که برای آن مناره نسازند.
همچنین به دلیل قرارگیری کاخ عالی قاپو در روبروی مسجد، فضایی برای ساخت حیاط وجود نداشت. در نتیجه، این مسجد برخلاف همه مساجد بدون صحن و مناره ساخته شد.
شبستان اصلی و زمستانی مسجد شیخ لطف الله
در ساخت شبستان اصلی مسجد شیخ لطف الله از سبک معماری ساسانی استفاده شده است. طرح شبستان به گونه ای است که در ابتدا به شکل مربعی با اضلاع ۱۹ متر دیده می شود. هرچه ارتفاع دیوار ها بیشتر می شود شکل آن از مربع به هشت ضلعی تغییر می یابد. در نهایت با رسیدن به ساقه گنبد شکل شبستان به دایره تغییر می کند.
علاوه بر آن، این مسجد شبستان دیگری نیز دارد که در زمستان محل برگزاری نماز بوده است. برای رسیدن به این شبستان، در ابتدای راهروی ورودی مسجد، در سمت راست، دری وجود دارد که به طبقه پایین بنا راه دارد. شبستان زمستانی شیخ لطف الله در اینجاست که با حداقل تزئینات، اما دمای مناسب، محل مطبوعی برای نمازگزاردن خانواده سلطنتی بوده است.
بازدید از این جاذبه را از دست ندهید
مسجد شیخ لطف الله اصفهان، ویژگی های منحصر به فرد زیادی دارد که بخشی از آن در این مقاله ذکر شد. برای اینکه بتوانید ویژگی های بیشتری از این مسجد را بشناسید، می توانید نگاهی به تور سه بعدی مجازی آن بیاندازید، اما توصیه ما این است که حتما از آن بازدید کنید.
اگر به واسطه تورهای داخلی یا به صورت شخصی گذرتان به اصفهان افتاد، حتما به مسجد شیخ لطف الله سری بزنید. “دستی بر ایران” شما را به مطالعه “جاذبه های گردشگری اصفهان” و بازدید از این مسجد و کاوش در معماری بی نظیر آن دعوت می کند.
مسجد شیخ لطف الله اصفهان کجاست؟
مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان قرار دارد. در زیر موقعیت مکانی دقیق این مسجد را مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره مسجد شیخ لطف الله
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
مسجد شیخ لطف الله در چه دوره‌ی تاریخی و به دستور چه کسی ساخته شد؟
این بنا در دوره‌ی صفوی و به دستور شاه عباس اول ساخته شد.
به چه دلیل نام این مسجد شیخ لطف الله است؟
شاه عباس صفوی این مسجد را برای پدرزن خود، شیخ لطف الله بنا کرد که از علما و بزرگان شیعه بود. شیخ لطف الله از جبل عامل به ایران آمد. او ابتدا در مشهد و قزوین و سپس در اصفهان، پایتخت حکومت صفوی، ساکن شد.
چرا برخلاف بیشتر مساجد، مسجد شیخ لطف الله مناره ندارد؟
مناره‌ی مساجد معمولاً برای فراخواندن مردم به نماز ساخته می‌شود. چون این مسجد برای شخص شیخ لطف الله و خانواده‌ی سلطنتی ساخته شده بود، ترجیح داده‌اند که برای آن مناره نسازند.
چرا به مسجد شیخ لطف الله لقب پرطاووسی داده‌اند؟
در برخی از ساعت‌های روز، به هنگام ورود به گنبدخانه، در مرکز سقف این بنا، متوجه نقش یک طاووس می‌شوید که پرهای دم او به‌صورت بلند و تابناک دیده می‌شوند. در واقع، انعکاس نور بر روی کاشی‌کاری‌های سقف، این دم طاووسِ مجازی را برای یک قطعه‌ی آویزان از مرکز سقف ایجاد نموده که تصویری از یک طاووس بزرگ را در نظر بیننده ایجاد کرده است.
راهروی بین عمارت عالی قاپو و مسجد لطف الله را با چه هدفی ساخته‌اند؟ این مسیر اکنون چه وضعیتی دارد؟
بانوان دربار برای ادای فریضه‌ی نماز و استفاده از محضر عالم دین، شیخ لطف الله، به این مسجد رفت‌و‌آمد می‌کردند. برای آنکه عبور و مرور آنها دور از چشم مردم باشد، این راهرو بنا شده بود. امروزه، این مسیر ارتباطی قطع شده است و دیگر در دسترس بازدیدکنندگان قرار ندارد.
