هنر سوخته کاری روی چوب که به نام‌های «سوخت روی چوب» و «سوخت‌نگار» نیز شهرت دارد، به سوزاندن چوب با استفاده از مفتول فلزیِ داغ اشاره دارد که باعث خلق اَشکال، بافت‌ها و خطوط جدید روی چوب می‌شود. این هنر از صنایع دستی ایران در دوره صفوی بر روی چرم نیز استفاده می‌شد که نمونه‌هایی از آن بر روی جلد قرآن و کتاب‌های نفیسِ خطی، مشاهده می‌شود.
امروزه، صنایع دستی مزبور با استفاده از ابزارهای مختلفی نظیر «هویه‌ی برقی» انجام می‌شود. این در حالی است که در گذشته استفاده از ابزار سیمیِ داغ برای خلق آثار هنری بر روی چوب مرسوم بود که از آن برای تزیین مصنوعات چوبی استفاده می‌شد.
ابزار مورد استفاده در هنر سوخته کاری روی چوب
این هنر دستی با استفاده از ابزار مختلفی انجام می‌شود که در زیر به آنها اشاره شده است:
هویه
از جمله مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده در صنایع دستی مزبور است که دو نوع مختلف از آن وجود دارند. در زیر به معرفی انواع هویه برای این کار می‌پردازیم:
- هویه‌هایی که با استفاده از اِلِمِنت، حرارت تولید می‌کنند.
- هویه‌هایی که حرارت آنها از طریق عبور جریان زیاد از سیم تولید می‌شود.
پیشنهاد می‌کنیم در صورت علاقه به هنر سوخته کاری روی چوب، حتماً از هویه‌های مناسب این کار استفاده کنید. ممکن است هزینه‌ی این هویه‌ها بالا باشد، اما باعث می‌شود که صنایع دستی مرغوبی تولید کنید. توجه داشته باشید هویه‌های مخصوص این صنایع دستی قابلیت تنظیم دما را ندارند. با این وجود، با اتصال یک «دیمر» به ورودیِ برقِ هویه می‌توان تا حدودی حرارت آن را تنظیم کرد.
سنباده
متناسب با چوبی که برای هنر سوخته کاری استفاده می‌کنید، باید سنبادهی مخصوص آن را نیز تهیه کنید. چنانچه چوب انتخابی شما سطح نسبتاً صافی داشته باشد، استفاده از سنبادهی نرم‌تر با دانه‌بندیِ بیشتر توصیه می‌شود. با توجه به تولید سنباده با شماره‌بندیِ مختلف، برای تهیه‌ی آن بهتر است به عدد روی سنباده دقت کنید. هرچه این عدد بیشتر باشد، نشان می‌دهد که آن سنباده نرم‌تر است.
توجه داشته باشید که در هنر سوخته کاری روی چوب، عمل سنباده‌زنی باید در سه مرحله انجام شود:
- در مرحله‌ی اول، با یک سنبادهی زبر، مثلاً سنبادهی شماره ۱۲۰، سطح چوب را صاف و صیقلی کنید.
- در مرحله‌ی دوم، با استفاده از یک سنبادهی نرم، برای مثال سنبادهی شماره ۴۰۰، عمل صاف کردن سطح چوب را ادامه دهید.
- در نهایت، با استفاده از یک سنبادهی نرم‌تر، برای مثال سنبادهی شماره ۸۰۰، کار را به اتمام برسانید.
عمل سنباده زدن باید تا جایی انجام شود که سطح چوب کاملاً صاف و صیقلی گردد تا حرکت هویه بر روی چوب، روان‌تر شود. ممکن است این کار برای بانوان اندکی دشوار باشد. بنابراین، آنها می‌توانند از سنبادهی برقی استفاده کنند. «سنبادهی لرزانِ گرد» نوعی سنبادهی برقی است که با حرکت لرزشی و دَوَرانی، برای سنباده‌زنیِ چوب، بسیار مناسب است.
شیوه انتقال طرح روی چوب برای انجام هنر سوخته کاری
انتقال طرح روی چوب به شیوه‌های مختلفی قابل انجام است که استفاده از کاغذهای کاربن، از ساده‌ترین و مرسوم‌ترین روش‌ها به‌شمار می‌رود. توجه داشته باشید که برای این کار حتماً از کاربن‌های زرد یا مشکی استفاده کنید. استفاده از کاربن‌های آبی توصیه نمی‌شود.
البته مناسب‌ترین کاربن برای انتقال طرح بر روی چوب، کاربن زرد است؛ چرا که به‌دلیل هم‌رنگ بودن آنها با چوب، اثر باقیمانده از آنها برای سایه‌های ایجاد شده توسط هویه، مشکلی ایجاد نمی‌کند.
با این وجود، اثری که از کاربن های آبی و مشکی به‌جا می‌ماند، با اِعمال حرارتِ هویه، پخش می‌شود که چندان مطلوب نیست.
توصیه می شود برای جلوگیری از سیاه شدنِ سطح چوب، هنگام استفاده از کاربن مشکی، ابتدا با دستمال کاغذی، جوهر کاربن را بگیرید. در این صورت اثر آن بر روی چوب کمتر خواهد شد.
چوب مناسب برای انجام این صنایع دستی
به‌دلیل ایجاد طیف رنگِ قهوه‌ای در هنر سوخته کاری روی چوب، باید از چوبی استفاده کنید که پس از سوختن، این رنگ قهوه‌ای به‌خوبی بر روی آن مشاهده شود. بدین منظور استفاده از چوب‌هایی با رنگ روشن می‌تواند انتخاب مناسبی باشد.
البته، چوب‌هایی نظیر چوب درخت کاج و توت با وجود روشن بودن، برای این کار مناسب نیستند. علت این امر به رگه‌های موجود بر روی این چوب‌ها مربوط می‌شود که سخت‌تر از خود چوب هستند.
در نتیجه، سوزاندن قسمتی از چوب که رگه‌ها در آن قرار دارند علاوه بر دشواریِ کار، باعث ایجاد رنگی متفاوت‌تر از قسمت‌های دیگر می‌شود که چندان مطلوب نیست.
از چوب‌های مناسب برای استفاده در این صنایع دستی می توان چوب درختان زیر را نام برد:
- چوب افرا، چوب گلابی، نارنج، گردوی سفید و سپیدار
چنانچه نتوانید هیچ کدام از چوب‌های مورد نظر را تهیه کنید، می‌توانید از روکش های چوب موجود در بازار نیز برای انجام این صنایع دستی بهره بگیرید. این روکش‌ها برای یادگیری هنر سوخته کاری روی چوب بسیار مناسب هستند.
صنایع دستی سوخته کاری روی چوب را بیشتر بشناسید
هنر سوخته کاری روی چوب یکی از صنایع دستی ایران است که زیر شاخه‌ی صنایع دستی چوبی قرار می‌گیرد. دستی بر ایران ضمن معرفی این هنرِ دستی به گردشگران پیشنهاد می‌کند از غرفه‌های صنایع دستی در شهرهای مختلف کشور دیدن کنند. خرید از این غرفه‌ها باعث کمک به اقتصاد مردم محلی می‌شود که در منشور گردشگری مسئولانه بدان اشاره شده است.
پرسش‌های متداول درباره سوخته کاری روی چوب
برای پیداکردن پاسخ سایر سؤال‌هایتان، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست با ما در ارتباط باشید. ما در کوتاه‌ترین زمان به پرسش‌های شما پاسخ خواهیم داد.
هنر سوخته کاری روی چوب چیست؟
به سوزاندن سطح چوب با استفاده از حرارت مستقیم یا مفتول فلزیِ داغ برای ایجاد نقش و نگار و طرح‌های هنری روی چوب، سوخته‌کاری گفته می‌شود. این روش هنری که جهت عمق‌بخشی به طرح‌ها صورت می‌گیرد با نام‌های «سوخت روی چوب» و «سوخت‌نگار» نیز شهرت دارد.
ابزارهای اجرای هنر سوخته کاری روی چوب کدام‌اند؟
در گذشته از ابزار سیمی داغ برای خلق آثار هنری روی چوب استفاده می‌کردند. امروزه، استفاده از ابزارهای برقی مانند هویه متداول است.
در هنر سوخته کاری روی چوب از چه روشی برای انتقال طرح روی چوب استفاده می‌شود؟
انتقال طرح روی چوب با استفاده از کاغذ کاربن، ساده‌ترین و مرسوم‌ترین روش محسوب می‌شود. برای این کار از کاربن‌های زرد یا مشکی استفاده می‌کنند که در پایان کار اثری از آن دیده نشود.
بهترین چوب برای سوخته نگاری چیست؟
استفاده از چوب‌هایی با رنگ روشن، به‌استثنای چوب درخت کاج و توت، انتخاب مناسبی برای این روش هنری است؛ زیرا طیف رنگِ قهوه‌ای حاصل از سوخته‌کاری به‌خوبی روی این چوب‌ها دیده می‌شود. چوب افرا، گلابی، نارنج، گردوی سفید و سپیدار نیز گزینه‌های مناسبی هستند.
