آرامگاه یعقوب لیث صفاری بنایی در شهر جندی‌شاپور است که به دلیل مشخص نبودن محل دقیق این شهر نظرهای متفاوتی درباره‌ی این آرامگاه وجود دارد. تعدادی از تاریخ‌نگاران معتقدند که آرامگاه شاه ابوالقاسم در روستای شاه آباد دزفول همان آرامگاه یعقوب است که تا حدودی پذیرفته شده است. این آرامگاه که یکی از جاهای دیدنی دزفول است، با سبک معماری خاص و گنبد دندانه‌دار خود شهرت بسیار دارد. در ادامه، قصد داریم شرح بیشتری درباره‌ی آرامگاه و تاریخ آن ارائه دهیم و شخص مدفون در آن را معرفی کنیم.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری کجاست؟
تمامی پژوهشگران و تاریخ‌نگاران معتقدند که آرامگاه یعقوب در شهر جندی‌شاپور (گندی‌شاپور) قرار دارد. از آن‌جا که اثری از این شهر باقی نمانده است و محل دقیق آن مشخص نیست، آنها به دنبال مستنداتی برای تعیین محل شهر و سپس تعیین محل آرامگاه می‌گردند. برخی از پژوهشگران چنین احتمال می‌دهند که این آرامگاه در نزدیکی آرامگاه شاه ابوالقاسم در ده کیلومتری جاده‌ی دزفول به شوشتر قرار دارد. این آرامگاه را حاکم شوشتر در دوره‌ی صفوی برای بزرگداشت شاه ابوالقاسم بر روی مقبره‌ی او ساخته است. شاه ابوالقاسم عارفی از مریدان شیخ اسماعیل قصری (یکی از عارفان و صوفیان قرن سیزدهم میلادی) بود.
گفتنی است که پژوهشگر و ایران‌شناس ایرانی به نام احمد اقتداری در دهه‌ی ۵۰ خورشیدی تحقیقاتی در خصوص تعیین محل شهر جندی‌شاپور انجام داد. او در نهایت به این نتیجه رسید که احتمالا این شهر در محدوده‌ی بین سه شهر شوشتر، شوش و دزفول قرار داشته است.
البته، سایر پژوهشگران دیدگاه‌های متفاوتی دارند. برای مثال، تعدادی از آنها شوشتر را همان شهر معروف جندی‌شاپور می‌پندارند. تعدادی دیگر عقیده دارند آرامگاه شاه ابوالقاسم در روستای شاه آباد دزفول همان آرامگاه یعقوب لیث صفاری است. هرچند، طبق بررسی برخی اسناد تاریخی، متوجه می‌شویم که خرابه‌های اطراف شاه‌آباد دزفول به نام دژشوشان شهرت دارند و جندی‌شاپور در مکان دیگری قرار دارد.
گفتنی است که احتمال تعلق آرامگاه شاه ابوالقاسم به یعقوب لیث صفاری به دلیل وجود کتیبه‌ای است که در سال ۱۳۱۶ خورشیدی آن را کشف کرده‌اند. بر روی این کتیبه که در محل آرامگاه شاه ابوالقاسم قرار دارد، اشعاری از یعقوب لیث صفاری حک کرده‌اند. به همین دلیل، احتمال می‌رود که این آرامگاه محل دفن یعقوب لیث صفاری باشد. از طرفی، به دلیل اینکه پژوهشگران اطمینان دارند او در جندی‌شاپور به خاک سپرده شده است، روستای شاه‌آباد را همان جندی‌شاپور پنداشتند که بین دزفول و شوشتر قرار دارد.
البته، تعدادی از پژوهشگران فرضیه‌ی بالا را نادرست می‌دانند. یکی از آنها چنین توضیح می‌دهد که شیخ ابوالقاسم ۳۰۰ سال بعد از یعقوب وفات یافته و آرامگاه او ۸۰۰ سال بعد از وفات یعقوب بنا شده است. بنابراین، آرامگاه ابوالقاسم نمی‌تواند همان آرامگاه یعقوب باشد. از طرفی، دلایل جغرافیایی را نیز برای رد این فرضیه گواه قرار می‌دهد.
علی رغم آنچه ذکر شد، در کنار آرامگاه شیخ ابوالقاسم خرابه‌هایی کشف شده‌اند که تعدادی از پژوهشگران احتمال می‌دهند این خرابه‌ها همان بازمانده‌ی شهر جندی‌شاپور باشند.
گفتنی است که آرامگاه ابوالقاسم یک مرتبه در سال ۱۳۹۸ خورشیدی بازسازی شده است. در طی این بازسازی دیوار ضلع جنوبی آرامگاه به دلیل اشتباه پیمانکار تخریب شده است. سپس، این دیوار را دوباره با مصالح سنتی بازسازی کرده‌اند. البته، این کار باعث شده است آرامگاه جنبه‌ی تاریخی خود را از دست بدهد و تفاوت دیوار با سایر قسمت‌های بنا مشهود باشد.
ویژگی‌ها و سبک معماری آرامگاه
این آرامگاه بنایی متشکل از درگاه ورودی، اتاق انتظار، محوطه‌ی شبانه‌ی مسجد و مقبره است. از این میان، محوطه‌ی شبانه به شکل مستطیل ساخته شده است و سقفی منحنی به سبک رومی دارد. در راهروی این محوطه مقبره قرار گرفته است.
به طور کلی، مصالح اصلی در ساخت این آرامگاه سنگ است و گنبد آن را که از دور دندانه‌دار دیده می‌شود، با خشت خام ساخته‌اند. همچنین، در ساختار آن ملات گچ و خاک نیز استفاده کرده‌اند. سپس، نقوش برجسته‌ای نیز در قسمت‌های مختلف آن به کار برده‌اند تا جلوه‌ی زیبایی داشته باشد.
آدرس و نحوه‌ی دسترسی
آرامگاه یعقوب لیث صفاری یا شاه ابوالقاسم در ده کیلومتری جاده‌ی دزفول به شوشتر در روستای شاه ابوالقاسم (شاه‌آباد) واقع شده است. مسافران می‌توانند برای دسترسی به این آرامگاه با خودروی شخصی، قطار و هواپیما، خود را به محل آرامگاه برسانند. از این میان، انتخاب هواپیما به دلیل سرعت بالای آن می‌تواند انتخاب مناسبی باشد.
یعقوب لیث صفاری که بود؟
یعقوب لیث صفاری بنیان‌گذار سلسله‌ی صفاریان در سیستان (ایران، افغانستان و بخشی از پاکستان) بود که در زمان حکومت خود موفقیت‌های بسیاری کسب کرد. برای مثال، شکست خوارج، علویان و طاهریان و به دنبال آن فتح کرمان و فارس از موفقیت‌های او بود. او بعد از فتح فارس و پس از آن خوزستان به فکر فتح بغداد، مرکز خلافت عباسی افتاد. او در مقابل خلفای عباسی ایستاد و جنگید و عده زیادی از آنها را کشت. این سردار میهن‌دوست ایرانی اندکی پیش از فتح بغداد، در خوزستان امروزی درگذشت.
از سایر اقدامات مهم یعقوب لیث صفاری احیای زبان فارسی بود. او بود که زبان پارسی دری را به عنوان زبان رسمی کشور برگزید. سپس، سامانیان با دنبال کردن راه او باعث گسترش زبان پارسی در جوامع دیگر شدند.
بهترین زمان سفر به دزفول
شهر دزفول از جمله شهرهایی است که در فصل بهار بسیار سرسبز می‌شود و هوای معتدل و مطبوعی به خود می‌گیرد. بنابراین، بهترین زمان سفر فصل بهار است. سفر به این شهر در فصل تابستان توصیه نمی‌شود؛ چرا که دمای هوا در این فصل رو به گرمی می‌گذارد. البته، پاییز و زمستان نیز جزو بهترین فصل‌ها برای سفر به این شهر به شمار می‌روند.
آرامگاه یعقوب لیث صفاری را بیشتر بشناسید
آرامگاه یعقوب بنایی است که با گنبد خشتی و دندانه‌دار خود شهرت بسیاری دارد. بسیاری از گردشگران هنگام سفر به دزفول بازدید از این آرامگاه را در اولویت قرار می‌دهند. «دستی بر ایران» با معرفی جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهرهای مختلف قصد دارد سفر را برای شما دلپذیرتر کند.
آرامگاه یعقوب لیث روی نقشه
موقعیت مکانی این آرامگاه را روی نقشه مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره‌ی آرامگاه یعقوب لیث صفاری
در اینجا پرسش و پاسخ‌هایی مطرح شده‌اند که پیشنهاد می‌کنیم آنها را بررسی کنید. سپس، در صورت داشتن سوالی دیگر آن را در قسمت دیدگاه‌های پایین همین پست با ما مطرح کنید.
یعقوب لیث صفاری که بود؟
او بنیان‌گذار سلسله‌ی صفاریان در ایران بود که در طول حکمرانی خود اقدامات بسیاری انجام داد. مهمترین اقدام او احیای زبان پارسی دری و انتخاب آن به عنوان زبان رسمی کشور بود.
نخستین بازسازی آرامگاه در چه سالی انجام شد؟
نخستین بازسازی در سال ۱۳۹۸ خورشیدی انجام شد و در طی آن دیوار جنوبی بنا آسیب دید.
