کاخ آپادانای شوش که «بارگاه یا آپادانه» نیز نامیده می‌شود، نمادی از تمدن کهن ایرانی در استان خوزستان به شمار می‌آید. این کاخ زیبا بر روی بقایای تمدن عیلامی، یکی از اولین تمدن‌های شناخته شده‌ی جهان، بنا شده است.
در تمدن‌های باستانی به تمام تالارهای ساخته شده از چند ستون «آپادانا» گفته می‌شد. کاخ آپادانای شوش نیز از همین ویژگی برخوردار است. این اثر تاریخی که از جاهای دیدنی شوش به حساب می‌آید، در سال ۲۰۱۵ میلادی در یونسکو به ثبت رسید. علاوه بر آن، بنای مزبور در سال ۱۳۸۰ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
دیرینگی ساخت کاخ آپادانای شوش
کاخ آپادانا در عصر پادشاهان هخامنشی همچون: داریوش بزرگ، خشایارشاه، اردشیر یکم، داریوش دوم و اردشیر دوم ساخته شد. این دوره تاریخی از 582 پیش از میلاد تا 358 قبل از میلاد را شامل می‌گردد. بنای تاریخی مزبور، کاخ اصلی داریوش بزرگ، چهارمین پادشاه هخامنشی، محسوب می‌شد. در حالی که دیگر پادشاهان هخامنشی به عنوان قصر زمستانی از آن بهره می‌بردند.
در دوران پادشاهی اردشیر یکم، بیشتر قسمت‌های کاخ آپادانا دچار آتش‌سوزی شد. سپس در دوران اردشیر دوم مورد بازسازی قرار گرفت. سرانجام، این بنای تاریخی در زمان حمله‌ی اسکندر مقدونی کاملاً ویران شد.
این سازه‌ی تاریخی در سال ۱۲۵۹ خورشیدی، طی کاوش‌های انجام گرفته توسط باستان‌شناسان فرانسوی از زیر خاک بیرون کشیده شد. آنها، در طی کاوش، ستون‌ها و سرستون‌های ساختمان مزبور را با اره بریدند و به فرانسه انتقال دادند.
هم اکنون، از این کاخ زیبا تنها چند زیر ستون باقی مانده است و شکل اولیه‌ی خود را ندارد. باستان‌شناسان فرانسوی توانستند در سال ۱۳۵۱ خورشیدی، دروازه‌ی اصلی کاخ را کشف کنند که در قسمت شرقی آن قرار گرفته بود. اشیای کشف شده از این کاخ نیز امروزه در موزه «لوور» فرانسه نگهداری می‌شوند.
ویژگی‌ها و سبک معماری
کاخ آپادانای شوش، بنائی کوشک مانند است که در زمینی به مساحت ۱۰۴۳۴ متر مربع ساخته شده است. واحدهای مختلف این کاخ عبارتند از:
- تالار بارعام، حرمسرا، دروازه و کاخ پذیرایی و سه حیاط مرکزی.
به طور کلی، بنای مزبور دارای ۱۱۰ اتاق و تالار است. تالار مرکزی کاخ مزبور مساحتی در حدود ۳۵۰۰ متر مربع را شامل می‌شود. در این تالار، حدود ۳۶ ستون کله‌گاوی به ارتفاعی معادل ۲۰ متر مشاهده می‌شوند.
علاوه بر آن، این کاخ سه ایوان ستون‌دار با دو ردیف ستون شِش تایی در قسمت‌های شمالی، شرقی و غربی دارد. این ستون‌های مدور دارای پایه‌های مزین به گل نیلوفر آبی و سرستون‌هایی به شکل شاخ دو گاو هستند. تمامی ستون‌ها به واسطه‌ی بست‌های سربی به یکدیگر اتصال دارند.
این ساختمان بر روی یک سکو بنا شده است و تمامی کانال‌کشی‌ها و زیرسازی‌ها، بر روی این سکو قرار دارند. مصالح مورد استفاده برای ساخت بنا نیز عبارتند از:
- سنگ، چوب سدر (درختی از تیره مخروطیان) و خِشت.
در واقع، دیوارهای این بنا از خشت و ستون‌های آن که وظیفه‌ی تحمل وزن سقف را بر عهده داشتند، از جنس سنگ بودند. دیوارهای داخلی آن نیز با نوعی آجر لعابدار به نام «پیتورسک» ایجاد شده بودند.
بر روی دیوارهای بنای مزبور نقش سربازان گارد جاویدان، شیر بالدار و گل نیلوفر آبی مشاهده می‌شدند. بقایای بر جای مانده از این نقوش هم اکنون در موزه‌های داخلی و خارجی نگهداری می‌شوند.
این کاخ زیبا همچنین دارای سه حیاط مجزای بزرگ و سه حیاط مجزای کوچک بود. حیاط‌های بزرگ کاخ مزبور در پیرامون یک محور شرقی و غربی و حیاط‌های کوچک در قسمت شمالی بودند.
علت ایجاد حیاط‌های متعدد برای کاخ به این دلیل بود که تهویه و روشنایی آن تأمین گردد. بستر حیاط‌ها به وسیله‌ی آجرهایی به رنگ قرمز اُخرایی پوشیده شده‌اند. بزرگ‌ترین حیاط که در قسمت شرقی واقع شده است، چندین سوراخ مدور دارد که در گذشته برای نصب پرچم از آنها استفاده می‌شد.
در قسمت شمالی حیاط مزبور نقش شیرهایی به طول ۴ متر به چشم می‌خورند. با وجود این که زمان زیادی از ساخت این بنا گذشته است این نقوش هنوز سالم مانده‌اند. به عقیده‌ی باستان‌شناسان، حیاط بزرگ، کاربری نظامی داشته است. علاوه بر آن، ممکن است این حیاط محلی برای تجمع و صف بستن نگهبانان بوده باشد.
در کل، این کاخ زیبا با استفاده از سبک معماری پارسی ساخته شده است که جزو اولین سبک‌های معماری ایرانی به شمار می‌رود. کاخ مزبور دارای کتیبه‌ای مربوط به دوران پادشاهی داریوش بزرگ است. روی این کتیبه شرح ساخت کاخ آپادانا از داریوش بزرگ درج شده است.
علاوه بر آن، در کتیبه‌ی مزبور چنین ذکر شده است که امکان تهیه‌ی سنگ از مکان ساخت بنا بسیار دشوار بوده است. بنابراین، سازندگان این کاخ، سنگ مورد نیاز برای ساخت ستون‌ها را از منطقه‌ای با عنوان «ابیرادوش» تهیه می‌کردند.
سپس، این سنگ‌ها را پس از ساخت و پرداخت به شوش منتقل می‌کردند. با توجه به نحوه‌ی انتقال اشیا در تمدن‌های باستانی به نظر می‌رسد که این سنگ‌ها به صورت شناور در آب و به واسطه‌ی الوار به شوش انتقال می‌یافتند.
کاخ آپادانای شوش از جمله آثار باستانی کشورمان است
با وجود این‌که کاخ آپادانای شوش هم اکنون تخریب شده است، حتی بازدید از بقایای آن نیز برای گردشگران بسیار جذابیت دارد. امروزه اشیای بر جای مانده از این کاخ زیبا در برخی از موزه های ایران و موزه‌های خارج از کشور نگهداری می‌شوند.
دستی بر ایران از طریق معرفی مکان‌های تاریخی، علاوه بر توجه به توسعه‌ی گردشگری میراث فرهنگی، می‌کوشد به طور ویژه ای به معماری ایرانی نیز بپردازد. آشنایی با گنجینه‌های ملموس و ناملموس فرهنگ کهن ایرانی، نقش مهمی در بازیابی و حفظ هویت ملی دارند.
کاخ آپادانای شوش کجاست؟
این کاخ در بلوار امام خمینی شهرستان شوش از استان خوزستان قرار دارد. نزدیک این مجموعه، قلعه‌ی شوش واقع است. موقعیت مکانی دقیق این کاخ را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره کاخ آپادانای شوش
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوالتان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
کاخ آپادانا به دستور کدام پادشاه و به چه منظور ساخته شد؟
این کاخ به‌دستور داریوش بزرگ، پادشاه هخامنشی، در قرن ۶ پیش از میلاد ساخته شد. کاخ آپادانا، قصر اصلی داریوش بزرگ و کاخ زمستانی دیگر شاهان هخامنشی بوده است.
ویژگی‌های معماری کاخ آپادانای شوش چیست؟
طرح اصلی کاخ، بنایی کوشک‌مانند است که سه ایوان ستون‌دار در ضلع‌های شمالی و غربی و شرقی دارد. این کاخ به‌سبک معماری پارسی ساخته شده است و کل مجموعه را روی یک سکو بنا کرده‌اند. از مهم‌ترین بخش‌های کاخ، تالار بار عام است که با ستون‌های متعدد مرتفع و سرستون‌های تزیین‌شده نمادی از معماری پارسی است. نقش برجسته‌های سربازان هخامنشی یا سپاه جاویدان، گل نیلوفر آبی یا همان لوتوس و شیر شاخدار، ویژگی‌های متمایزکننده‌ی کاخ شوش از دیگر بناها و کاخ‌های تاریخی هستند.
