موزه تماشاگه زمان که در خیابان زعفرانیه‌ی تهران و در یکی از خانه‌های قدیمی آن بر پا شده است، نخستین موزه‌ی ساعت ایران محسوب می‌شود. این موزه در سال ۱۳۸۲ خورشیدی به سبب برخورداری از معماری زیبا و تزئینات چشم‌نواز در لیست آثار ملی ایران قرار گرفت و هم اکنون از جاهای دیدنی تهران به شمار می‌رود.
دیرینگی ساخت عمارت موزه تماشاگه زمان
این باغ که به «معیرالممالک»، داماد ناصرالدین شاه، تعلق داشته است، از یک ساختمان و باغ اطراف آن تشکیل می‌شود. احداث ساختمان این موزه به ۸۰ سال پیش و ایجاد باغ اطراف آن به دوره‌ی قاجار بازمی‌گردد. پس از مرگ معیرالممالک، پسرش در نگهداری آن کوشش چندانی نکرد و درختان باغ را جهت سوزاندن در کوره‌های تهران قطع نمود.
سپس، در سال ۱۳۰۴ خورشیدی، فردی به نام «عبدالله خان منصور» این ملک را خریداری کرد. پس از 42 سال، وارثان عبدالله خان این ملک را که شامل عمارتی یک طبقه بود به «حسین خداداد» فروختند.
حسین خداداد پس از خریداری ملک، تعمیراتی را در عمارت انجام داد و اسکلت‌های چوبی آن را با اسکلت آهنی جایگزین کرد. سپس، علاوه بر افزودن یک طبقه‌ی دیگر به عمارت، از هنر طراحی و گچبری آن دوران نیز در این عمارت استفاده نمود. گچبری عمارت مزبور حدود ۱۱ سال به طول انجامید.
علاوه بر آن، خداداد تاجر فرش بود و علاقه‌ی وافری به طرح و نقشه‌ی فرش داشت. بنابراین، تلاش کرد این نقوش را در سقف عمارت پیاده کند. او با وجود تلاش فراوان برای احیای ساختمان، فقط یک سال در آن اقامت نمود و قبل از انقلاب سال ۵۷ به آمریکا مهاجرت کرد.
با وقوع انقلاب، بنیاد مستضعفان، عمارت مزبور را مصادره کرد. سپس، با تلاش موسسه فرهنگی موزه‌های بنیاد، این عمارت مبدل به موزه شد و در سال ۱۳۷۸ خورشیدی گشایش یافت. هم اکنون، این بنای تاریخی با عناوینی همچون «موزه تماشاگه زمان و موزه ساعت» در معرض دید عموم قرار دارد.
اشیای موجود در طبقات مختلف موزه
ساختمان این موزه شامل دو طبقه است و در هر طبقه، اشیای ویژه‌ای نگهداری می‌شوند. در زیر به معرفی تعدادی از این اشیا می‌پردازیم:
طبقه اول:
در این طبقه ساعت‌هایی بسیار قدیمی و اروپایی از قرن هفدهم تا بیستم میلادی به چشم می‌خورند. انواع این ساعت‌ها عبارتند از:
- ساعت‌های مکانیکی و کوکی، ساعت‌های شاهینی، آونگی، رومیزی، دیواری
تعدادی از ساعت‌های موجود در این موزه به افراد سرشناسی نظیر «پروفسور محمود حسابی» تعلق دارند. همچنین، تعدادی دیگر نیز هدیه‌ی سیاستمداران خارجی هستند که پادشاهان ایرانی در طی سفر از آنها دریافت نموده‌اند.
یک ساعت تاقچه‌ای متعلق به سال ۱۳۱۳ خورشیدی نیز در موزه وجود دارد که در «قورخانه‌ی» تهران آن را ساخته‌اند. بر روی این ساعت، تصویر پهلوی اول مشاهده می‌شود.
علاوه بر آن، ساعت دیگری در موزه تماشاگه زمان وجود دارد که ساخت کشور فرانسه است. این ساعت برنزی و کوکی، پوششی از آب طلا دارد و نظر بسیاری از بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند. بر روی این ساعت، پیکر شاعر حماسه‌سرای یونانی، هومر، حک شده است که ارزش آن را دوچندان می‌کند.
طبقه دوم:
در این طبقه، ساعت‌های ساخته شده توسط «هوشنگ فروتن» نگهداری می‌شوند. او در ساخت این ساعت‌ها از قطعات ساعت‌های بدون استفاده و قدیمی بهره‌ی زیادی برده است. به همین سبب آثار او بسیار مورد توجه قرار گرفته و در موزه به نمایش درآمده‌اند.
همچنین، در این طبقه، ویترینی مختص ابزارهای تعمیر ساعت، متعلق به هوشنگ فروتن، وجود دارد. این ابزارها عبارتند از:
- چاقوی ساعت‌سازی، آچار ساعت‌سازی، عقربه‌کِش، سوزن روغن‌زنی، سُمبه و سمبه‌دان، ابزار باز کردن قاب پشت ساعت، چفت، سوهان، چکش، طلق‌کِش و…
علاوه بر آن، در این موزه انواع و اقسام ساعت‌ها و ابزارهای سنجش زمان مشاهده می‌شوند که برخی از آنها عبارتند از:
- انواع و اقسام ساعت‌های قدیمی ایرانی و خارجی از کشورهای فرانسه، سوئیس، انگلیس و آلمان
- ساعت رجل سیاسی
- ساعت‌های لوکس و دکوری قدیمی
- ساعت‌های مکانیکی دیواری، رومیزی، جیبی و مچی و غیره
- ساعت مچی پروفسور محمود حسابی
- ساعت آفتابی ناصرالدین شاه
- ابزار و اسناد گاه‌شماری
- تقویم‌های ایرانی
ویژگی ساختمان موزه تماشاگه زمان
این ساختمان با زیربنای ۷۰۰ متر مربع، در زمینی به مساحت ۵۰۰۰ متر مربع ساخته شده است. در ساختمان مزبور، جلوه‌های زیبای هنر و معماری ایرانی به چشم می‌خورد، مواردی نظیر:
- گچبری‌های نقوش اسلیمی، آجرکاری و مقرنس‌کاری، معرق‌کاری‌های روی دیوارها، گره‌چینی پنجره‌ها و درها و…
در طبقه‌ی اول این ساختمان، اتاقی وجود دارد که به «اتاق اصفهانی‌ها» شهرت دارد، زیرا در طراحی آن از کاخ عالی‌قاپوی اصفهان بهره‌ی زیادی برده‌اند. همچنین، سقف این اتاق با طرح فرش اصفهانی مزین شده است.
عمارت مزبور حیاط زیبایی هم دارد که بسیار جذاب و دیدنی است. در این حیاط ساعت آفتابی، ساعت شنی، ساعت آبی و ساعت سوختی از دوره‌های مختلف تاریخی مشاهده می‌شوند.
بازدید از موزه تماشاگه زمان را در برنامه سفر خود بگنجانید
دستی بر ایران ضمن معرفی موزه تماشاگه زمان از شما دعوت می‌کند با در نظر داشتن اصول گردشگری مسئولانه از سایر جاذبه‌های گردشگری تهران نیز دیدن کنید.
