سر در باغ ملی تهران که در طی دهه‌های طولانی، از جاهای دیدنی تهران به شمار می‌آید، مجموعه‌ای ارزشمند در میدان مشق تهران است. در گذشته و پیش از ساخت برج آزادی، این سر در، به عنوان نماد پایتخت شناخته می‌شد. بنابراین، از اهمیت زیادی برخوردار است.
بنای مزبور، در نزدیکی میدان امام خمینی پایتخت قرار دارد. این اثر تاریخی در سال ۱۳۷۶ خورشیدی به ثبت ملی ایران درآمد.
دیرینگی ساخت سر در باغ ملی تهران
میدان توپخانه‌ی تهران از ابتدای دوره‌ی قاجار تا میانه‌ی آن، به عنوان میدان مشق و اسب‌دوانی شهرت داشت. این میدان، در زمان وقوع جنگ جهانی میان ایران و روسیه در سال ۱۸۰۷ میلادی، میدانی مستطیل شکل و محصور بود. وزیر جنگ، میرزا محمد خان سپهسالار، در سال ۱۸۶۲ میلادی تصمیم گرفت این میدان را توسعه بدهد.
سپس، در سال ۱۸۷۹ میلادی، نیرویی به عنوان «بریگارد قزاق» در این میدان شکل گرفت و قسمتی از آن به احداث عمارت قزاقخانه اختصاص یافت. این امر سبب شد که میدان مزبور به یکی از مراکز نظامی پایتخت و مقر اصلی نیروهای قزاق تبدیل شود. در آن دوران، سر در دیگری به نام «ناصری» نیز در گوشه‌ی جنوب شرقی میدان وجود داشت.
میدان مشق با ویژگی‌های نا‌مبرده، در دوره‌ی سردار سپهیِ رضاخان، مطابق با یک طرح ساماندهی عمومی مورد توجه او قرار گرفت. سپس، او در کودتای 3 اسفند 1299 خورشیدی (۲۲ فوریه ۱۹۲۱ میلادی)، از میدان مزبور و قزاقخانه موجود در آن به عنوان مرکز اصلی هدایت عملیات کودتا بهره برد.
پس از آن، به علت پیروزی کودتا تصمیم گرفت سر در ناصری را در این میدان تخریب و به جای آن سر در دیگری بنا کند. سر در جدید، با عنوان سر در میدان مشق، شهرت یافت که مطابق با رسوم آن دوران، نقاره‌خانه‌ای نیز برای آن تعبیه شد. رضاخان در نظر داشت با انتقال نقاره‌خانه به سر در میدان، مرکزیت قدرت را از ارگ حکومتی به این میدان منتقل کند.
در سال ۱۹۲۷ میلادی، متصدیان بلدیه در محل میدان مشق، یک پارک شهری ایجاد کردند و آن را باغ ملی نامیدند. این نامگذاری سبب شد نام میدان نیز از میدان مشق به «میدان باغ ملی» تغییر کند. به تبع آن، سر در موجود در آن با عنوان سر در باغ ملی شهرت یافت.
پس از گذشت مدت کوتاهی از ایجاد پارک، محوطه‌ی میدان به دلیل جذابیت خود، جهت احداث ساختمان‌های اداری استفاده شد. بدین ترتیب، ساختمان‌های زیادی در این میدان بنا شدند که برخی از آنها عبارتند از:
- ساختمان شرکت نفت ایران و انگلیس، ساختمان اداره پست بلدیه، موسسه شیر و خورشید، اداره ثبت اسناد و املاک کشور، هنرستان بانوان، بانک پهلوی، موزه ایران باستان، کتابخانه ملی؛ عمارت نظمیه و…
ویژگی‌ها و سبک معماری
سر در باغ ملی تهران، نسبت به سر درهای دارالخلافه قاجاری، تفاوت زیادی دارد و بیشتر متاثر از نمونه‌های خارجی می‌باشد. این سر در با وجود شباهت به دروازه‌های اسبق حصار ناصری تهران، بیشترین تاثیر را از نمونه‌های غربی و نمونه‌ی روسی تاق نصرت گرفته است. بررسی‌ها نشان می‌دهند که سر در مزبور به بنای «دروازه سرخ» در روسیه شباهت بسیار دارد.
دروازه سرخ، در واقع نمادی از «نبرد پولتاوا» در سال ۱۷۰۹ میلادی محسوب می‌شود و روی آن تزیینات برجسته‌ی سفید اجرا شده است. بنای مزبور، همچنین سر ستون‌هایی به رنگ طلایی دارد که روی آنها پانزده نقاشی از تبارهای روسیه، نشان‌های ولایت روسیه و… وجود دارند.
سر در باغ ملی نیز که با استفاده از مصالحی همچون سنگ، آجر، چوب، آهن و برنز بنا شده است، یک گذرگاه در مرکز و دو پیاده‌رو در طرفین خود دارد. در نمای خارجی این سر در، تزییناتی مشاهده می‌شوند که عبارتند از:
- اشعاری از ندیم الملک، نقوش کاشی‌کاری شده با نقش دو شیر که تاجی را در میان گرفته‌اند، پلنگ، شیر و خورشید، تیربار و گلوله‌های توپ.
در نمای داخلی نیز نقوش دیگری وجود دارند که به شرح زیر هستند:
- صحنه تسخیر تهران در کودتای ۱۹۲۱ میلادی در نزدیکی دروازه و برج و باروی تهران، نگاره تمام قد سربازان لژیون قزاق، مسلسل و نقوش فرشته پیروزی، با اقتباس از حجاری‌های تاق بستان.
این سر در، دارای سه در با دروازه‌های چدنی است که استاد محمد علی کرمانی آنها را در «قورخانه تهران» ساخته است. هر کدام از درها چند تُن وزن دارند و همگی با سبک ریخته‌گری آماده شده‌اند.
بر روی این درها تزییناتی از نقوش تجریدی (نقش اژدها) و نقش پرنده خیالی (هما) به چشم می‌خورد. در گذشته، نقش فلزی نیم‌تنه رضاخان در قسمت فوقانی درها وجود داشت که امروزه اثری از آن نیست.
حتما از سر در باغ ملی تهران دیدن کنید
سر در باغ ملی تهران بنایی قدیمی با سبک معماری ایرانی-اروپایی است. این اثر تاریخی از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار است که توجه گردشگران مشتاق را به خود جلب می‌کند. «دستی بر ایران» پیشنهاد می‌کند ضمن توجه به گردشگری میراث فرهنگی، از سر در باغ ملی تهران نیز دیدن کنید.
سر در باغ ملی تهران کجاست؟
سر در باغ ملی در خیابان امام خمینی تهران، نزدیک میدان توپخانه است. این بنا در ضلع غربی ادارهی پست و ضلع شرقی وزارت امور خارجه قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق سر در باغ ملی را در نقشه زیر می‌بینید:
پرسش‌های متداول درباره سر در باغ ملی
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
سر در باغ ملی تهران چه تاریخچهای دارد؟
این سر در در زمان فتحعلی شاه، از سال ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ خورشیدی، توسط جعفرخان کاشانی و همکاری آلمانی‌ها ساخته شد. این دروازه به‌منظور ورود به میدان مشق قاجار احداث گردید. در حال حاضر از میدان مشق چیزی باقی نمانده و فقط ساختمان سر در آن به‌جای مانده است.
سر در باغ ملی تهران از چه نوع معماری برخوردار است؟
معماری این بنا تلفیقی از سبک معماری ایرانی و اروپایی است و در آن مصالحی مانند سنگ، آجر، چوب، آهن و برنز به کار رفته است. سر در دو نمای بیرونی و درونی دارد. نمای داخلی، تصاویری ازجمله نمایه‌های کوروش کبیر و فروهر و مردمان هخامنشی دارد. نمای بیرونی از هشت ستون آجری به‌صورت جفت ساخته شده است. اتاقکی که بالای ورودی وسط، به‌سبک کلاه‌فرنگی است تحت‌تأثیر معماری روسیه با بام شیروانی طراحی گردیده است.
چرا سر در باغ ملی نظر هر عابری را به خود جلب می‌کند؟
جذابیت این بنا بهدلیل داشتن دو دروازه‌ی منحصربه‌فرد است که یکی از دروازه‌ها بزرگ و برای عبور سواره و دیگری کوچک‌تر و برای رفتوآمد پیاده‌هاست.
بهترین زمان بازدید از سر در باغ ملی چه زمانی است؟
از این اثر میتوان هر روز بهجز روزهای تعطیل رسمی بازدید کرد. بهترین ساعت بازدید ساعت کمترافیکتر تهران است.
