در نزدیکی تخت جمشید به دیدار نقش رستم بروید

برای بازدید از جاهای دیدنی شیراز می توانید در چند کیلومتری تخت جمشید در استان فارس، از نقش رستم دیدن کنید. مردم محلی که برای قرن ها، سنگ نگاره های این مکان باستانی را می دیدند، آنها را به شخصیت قهرمان ملی شاهنامه (کتاب اشعار حماسی فردوسی) نسبت دادند و آن را نقش رستم نامیدند.

این مکان برای اولین بار تقریبا در هزاره دوم پیش از میلاد استفاده شده است. شاهد این موضوع نقش برجسته ای با سبک کاملا متفاوت است که در کنار یکی از آثار ساسانی به جای مانده است و گمان می رود که متعلق به دوره عیلامی باشد. سپس طی قرن های 3 و 4 پیش از میلاد، پس از اینکه داریوش اول این مکان را به عنوان محل دفن خود انتخاب کرد، پادشاهان هخامنشی تصمیم گرفتند که مقبره های سنگی خود را در این مکان بسازند.

همچنین یک ساختمان مکعبی (کعبه زرتشت) از این دوره که به خوبی باقی مانده است، در جلوی این صخره ها قرار دارد. در دوره ساسانیان، حدود قرن های 3 و 4 میلادی، پادشاهان دوباره دستور دادند که رویدادهای تاریخی زمانشان بر روی همان کوه ها حک شوند.

وضع و موقعیت نقش رستم

در انتهای سلسله کوهی به نام حسین، جایی که در آن گویی صخره ها خم شده اند تا به زمین بیاند، سنگ ها به شکل ایستاده هستند که برای به تصویر کشیدن برخی آثار تاریخی در برابر دیدگان مسافران، محلی ایده آل هستند. سخن ما در مورد مسافران امروزی نیست.

یک جاده سلطنتی باستانی وجود داشت که از تخت جمشید شروع می شد، از مقابل نقش رستم می گذشت و به اکباتان منتهی می شد. مسافرانی که از این منطقه می گذشتند به راحتی می توانستند علاوه بر سنگ نگاره ها، مقبره های سنگی یادبود را هم ببینند.

این مکان در بین تخت جمشید و شهر باستانی استخر واقع شده است جایی که در زمان ساخت تخت جمشید هنرمندان و صنعتگران تراز اول بسیاری در آن می زیستند. این شهر آبادترین و شناخته شده ترین سکونتگاه انسانی در زمان هخامنشیان بود و تا قرن هفتم میلادی که اعراب حمله کردند و ویرانی های عظیمی  به بار آوردند، آبادانی خود را حفظ کرد.

امروزه بزرگراه و راه آهن شیراز-اصفهان از دشت و دره مقابل این مکان می گذرد. چندین زمین کشاورزی در مجاورت تخت رستم وجود دارد که کشاورزان محلی در آن ذرت، گوجه فرنگی، گندم و غیره می کارند. خاک این منطقه بسیار حاصلخیز است، حتی در زمان باستان، به دلیل وجود رودخانه بزرگتری که از این دره می گذشته، حاصلخیزتر هم بوده است.

آثار تاریخی نقش رستم

آثار تاریخی مکشوفه در این سایت متعلق به سه دوره تاریخی مختلف هستند که در اینجا به ذکر آنها می پردازیم:

نقش برجسته عیلامی

یک سبک کاملا متفاوت که به پیچیدگی آثار به جا مانده از دیگر ادوار نیست و واضح است که قدمت بیشتری هم دارد. این سنگ نگاره، تصویر مردی می باشد که به تنهایی ایستاده و حتما بخشی از یک تصویر بزرگتر بوده است. متاسفانه این سنگ نگاره در زمان بهرام دوم، کنده شده و کنده کاری های جدیدی را جایگزین آن کرده اند. سبک هنری و نوع لباس نشان می دهد که این نقش برجسته به دوره عیلامی تعلق دارد.

ساختمان مقبره ها و سنگ نگاره هخامنشی

چهار مقبره سنگی در دل حسین کوه کنده شده اند که به خشایار شاه، داریوش اول (کبیر)، اردشیر اول و داریوش دوم تعلق دارند. آنها تقریبا یکسان هستند به جز تعداد زیادی کتیبه که به خط میخی در مقبره داریوش کبیر وجود دارند. ایرانیان، سنت دفن در مقبره های سنگی را از مادها آموختند، مقبره های مادها که در غرب ایران هستند، قدمت بیشتری دارند.

آنچه که در همه این بناها به چشم می خورد، چلیپاهای (صلیب های) ایرانی است که در دل صخره ها کنده شده اند مانند ورودی کاخ که در بالای آن، گروهی از افراد از ملل مختلف حکاکی شده اند که تخت سلطنتی را حمل می کنند. بالاتر از آن مردی میانسال در مقابل آتشدان ایستاده و با یک دست به حالت تعظیم درآمده و دست دیگرش را بالا گرفته است. نماد فروهر (نماد زرتشتیان) در قسمت بالا و وسط و خورشید در بالا و سمت راست حک شده اند تا نماد میترائیسم یا مهر پرستی باشند.

داخل هر یک از این مقبره های سنگی نقش رستم، درست پس از ورودی، دهلیزی وجود دارد که به سالن بزرگتری منتهی می شود که در آن مجموعه ای از گورها، به سبک سارکوفاگوس (قبر کنده شده در دل سنگ) برای قرار دادن پادشاهان و خانواده سلطنتی در آنها، کنده شده اند. پادشاهان هخامنشی پیش از قرار گرفتن داخل سارکوفاگوس (تابوت دان سنگی)، مومیایی می شدند. دیگر اعضای خانواده، همزمان با شاه دفن نشده اند. این مقبره ها برای آنها ساخته شده که پس از مرگشان در آنها دفن شوند.

کتیبه های موجود در مقبره داریوش کبیر، نقش مهمی را در توضیح چگونگی اوضاع سیاسی، مذهبی، اجتماعی و غیره آن دوره ایفا می کنند. داریوش اول کسی بود که دستور داد چندین کتیبه از پوست، سفال و سنگ تهیه شوند تا در آنها چگونگی اوضاع آن زمان به تصویر کشیده شوند. به خاطر او است که ما اطلاعات زیادی در مورد تخت جمشید، هخامنشیان و زندگی مردن در آن دوره داریم.

کعبه زرتشت

بنایی به نام کعبه زرتشت در نقش رستم وجود دارد که ایرانیان این نام را از زمانی بر آن گذاشته اند، زیرا می خواستند از تخریب این مکان ها توسط مهاجمان عرب جلوگیری کنند. همانطور که پیامبر مسلمانان، محمد (ص)، کعبه ای در اختیار پیروانش قرار داد، مردم محلی می خواستند به اعراب نشان دهند که به مفهوم مشابهی اعتقاد دارند که توسط زرتشت به آنها ارائه شده است.

زرتشت پیامبر ایران باستان بود که درست مانند مسلمانان، با بت پرستی مخالف بود و به خدای یگانه اعتقاد داشت. بنابراین، موفق شدند که آن را از تخریب حفظ کنند. دلیل ساخت کعبه زرتشت، مورد بحث و مجادله است. ایده های مختلفی وجود دارند که این بنا را به عنوان یک مقبره هخامنشی، آتشکده، ساختمانی برای نگهداری از کتب مقدس اوستا یا ساختمان تقویم، مطرح کرده اند.

ارتفاع اصلی ای که این بنا در آن ساخته شده است، تقریبا شش متر پایین تر از ارتفاع کنونی بوده است. در حقیقت دیواری وجود داشته که تمام چیزی که ما امروزه در مکان می بینم را احاطه کرده بود اما با گذر زمان تخریب شده و اکنون چیزی از آن باقی نمانده است. بنابراین، امروزه این پشته ها، نقش دیوار را ایفا می کنند.

سنگ نگاره های ساسانی

پادشاهان ساسانی، نقش رستم را به عنوان مکانی ایده آل برای به نمایش گذاشتن پیروزی های نظامی، صحنه های جنگ و مراسم های تاجگذاری انتخاب کردند. دوره ساسانیان، زمانی بود که امپراتوری های ایران و روم گرفتار چندین جنگ بودند که خرابی، فقر و مشکلات اجتماعی بسیار دیگری را برای ایرانیان رقم زد. این اتفاقات پس از میلاد مسیح رخ داد و دوران جدیدی از حکومت های مسیحی را به راه انداخت. برخی از این حکومت ها همچون روم و ارمنستان یودند که بخشی از امپراتوری ساسانی را تشکیل می دادند.

از آنجا که موبدان زرتشتی نقش اساسی ای در سیستم حکومتی آن زمان ایفا می کردند، تبعیض های مذهبی زیادی بر علیه افراد غیر زرتشتی وجود داشت. تصویر مشهورترین موبد ساسانی، کرتیر، هم در کنار دیگر کتیبه های ساسانی نقش رستم حک شده است که نشان می دهد چگونه این موبد اعظم معتقدان مذاهب دیگر را مورد آزار و اذیت قرار می داد.

پیروزی شاپور اول در مقابل والرین، امپراتور روم، رویداد برجسته ای در زمان ساسانیان بود. به همین دلیل است که صحنه هایی از آن، بر روی صخره های نقش رستم حک شده و شرح تاریخی آن در قسمت پایینی کعبه زردتشت کنده کاری شده است.

سبک سنگ نگاره های ساسانی به وضوح با دوره های عیلامی و هخامنشی تفاوت دارد. چهره های انسان ها کاملا به صورت تمام رخ دیده می شود و در نسبت ها، اغراق شده است. بازوها و پاهای بسیار قوی و شانه های خیلی عریض، مشخصه تصاویر انسان ها در سنگ نگاره ها و دیگر اشکال هنری در دوره ساسانی است. شخصیت های مذهبی، پادشاهان و خانواده هایشان را مشایعت می کردند، آنها می توانستند خدایانی همچون آناهیتا، الهه آب و باروری یا نماینده اهورا مزدا باشند.

بازدید از این مکان تاریخی بی نظیر

اگر به صورت شخصی یا در قالب تورهای داخلی به شیراز سفر می کنید و در آنجا اقامت دارید، اطمینان حاصل کنید که بازدید از نقش رستم و ویژگی های هنرمندانه آن در برنامه سفر شما وجود دارد.

نقش رستم جلوهگاه هنر عیلامی، هخامنشی و ساسانی است که هر سه را می توانید در یک نقطه ببینید. بازدید از این مکان دقیقا شما را در موقعیتی قرار می دهد که قادر خواهید بود، علت انتخاب آن نقطه و اهمیت خود سایت را درک کنید. پیشنهاد می‌کنیم از سایر جاذبه‌های گردشگری شیراز نیز دیدن کنید.

نقش رستم کجاست؟

نقش رستم در فاصله 6 کیلومتری شمال مرودشتِ شیراز و در شهر زنگی آباد، استان فارس، قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این محوطه را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره نقش رستم

برای پیدا کردن پاسخ سایر سوال‌هایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.