لازم است که اثرات گردشگری انبوه را بررسی کنیم تا ببینیم آیا به نفع یک مقصد گردشگری است که به این شکل گردشگران محلی و بین الملی را جذب نماید یا خیر. معمولا هر گاه سخن از گردشگری انبوه به میان می آید، به صورت ناخودآگاه اثرات منفی آن به اذهان خطور می کند و آن را بد می دانیم. اکنون بد نیست که بی طرفی خود را در این مطلب حفظ کنیم و ببینیم گردشگری انبوه چه اثرات مثبتی می تواند بر یک مقصد بگذارد و در این نوع گردشگری تا چه حد می‌توان اصول گردشگری مسئولانه یا به عبارت کامل‌تر منشور گردشگری مسئولانه را رعایت کرد.
اثرات مثبت گردشگری انبوه بر یک مقصد سفر
در اینجا صرفا به صورت فهرست وار به ذکر اثرات مثبت این مقوله می پردازیم:
- پولساز است!
شاید بتوان گفت این مورد از مثبت ترین اثرات گردشگری انبوه است که خود باعث پدید آمدن اثرات دیگر نیز می گردد. پولسازی یک عامل انگیزشی بسیار قوی برای کلیه مقاصد گردشگری است. جامعه میزبان را خوشحال می کند و سطح رفاه و درآمد را در بین ساکنان جامعه محلی بالا می برد.
گردشگری انبوه باعث ورود گردشگران بسیاری به یک مقصد سفر می شود و این به معنای پول بیشتری است که در آن مکان خرج می شود.
- اقتصاد محلی را تقویت می کند.
وقتی که تعداد زیادی گردشگر وارد یک منطقه، شهر، روستا، … می شوند، پول بیشتری وارد چرخه اقتصادی آن نقطه می شود. در نتیجه، مردم جامعه میزبان و مقامات محلی آنجا قادر می گردند پول وارد شده را در جاهایی که لازم است خرج یا سرمایه گذاری کنند.
در برخی مقاصد گردشگری، هتل های بیشتری می سازند. در برخی جاهای دیگر، در زیرساخت ها، سلامت و بهداشت عمومی، آموزش، … سرمایه گذاری می کنند و بازدهی مالی را بالا می برند. بنابراین، اقتصاد محل آن نقطه تقویت می گردد.
- ایجاد اشتغال می کند.
یکی دیگر از اثرات مثبت گردشگری انبوه آن است که مردم در جامعه میزبان صاحبان مشاغلی می شوند که مرتبط با مسافران ورودی به آن مقصد گردشگری می باشند. این امر نه تنها اقتصاد محلی را تقویت می کند، بلکه سرزندگی مردم را نیز تقویت می نماید.
این مشاغل می توانند به طور مستقیم با گردشگری مرتبط باشند (مانند مهماندار هتل)، یا آنکه به طور غیر مستقیم (مانند ماهیگیری که حاصل زحمات روزانه اش را به هتل ها می فروشد).
اثرات منفی گردشگری انبوه بر یک مقصد سفر
در سال های اخیر، این نوع از گردشگری شهرت بسیار بدی در بین جوامع مختلف پیدا کرده است. اگر نتیجه جستجوی عبارت “گردشگری انبوه” را در گوگل مطالعه کنید، بزودی در می یابید که عمده مطالب مرتبط با این مقوله جنبه منفی آن در دو زمینه را مطرح می سازند.
- محیط زیست را تحت فشار فزاینده قرار می دهد.
از آنجایی که تاثیرات این نوع از گردشگری با حضور عده زیادی از مسافران در یک محیط محدود مرتبط می باشد، قاعدتا فشار زیست محیطی بسیاری بر یک منطقه، محله، شهر، … وارد می شود. زباله سازی، فرسایش خاک، جابجایی حیوانات، صدمه به گونه های گیاهی و جانوری منطقه، کاهش کیفیت مطلوب هوا، … تنها چند نمونه از اینها هستند.
- جوامع میزبان را به صورت منفی تحت تاثیر قرار می دهد.
سر ریز شدن تعداد زیادی مسافر در یک محل می تواند باعث تغییر ماهیت فرهنگی و سطح مالی محله و … شود. این پدیده می تواند با افزایش جرم ارتباط مستقیم داشته باشد و فرهنگ و اصالت یک منطقه را تحت الشعاع قرار دهد.
- باعث نشت اقتصادی می شود.
در عین حال که پول بیشتری نصیب مردم در جامعه میزبان می شود، مبالغ بسیاری از آن محل نشت می کند و به سایر نقاط سرریز می گردد. این قضیه خصوصا زمانی اتفاق می افتد که پای کسب و کارهای چند ملیتی در میان باشد. شما در یک فست فود فروشی مک دونالد غذا می خورید، اما پول زیادی به امریکا می رود. در یک هتل خارجی مانند شانگریلا (Shangri La) اقامت دارید و به آنها پول می دهید، اما پول زیادی به هنگ کنگ می رود.
نحوه مدیریت گردشگری انبوه
برای پیشگیری از این همه آثار مخرب چنین سبکی از گردشگری، بهترین کار آن است که تعداد گردشگران ورودی را به حداقل برسانیم. ممکن است از شنیدن چنین راه حلی تعجب کنید، اما همان گونه که پیشتر هم گفته شد، همواره آثار منفی این شیوه از سفر بر آثار منفی آن غالب می شود. پس باید به تعدیل آن پرداخت.
در یک کلام، باید گفت که گردشگری پایدار راه حل مشکلات پدید آمده توسط این شیوه سفر است. برای مدیریت این شیوه از مسافرت و گردش، روش های گوناگونی وجود دارند که در اینجا به ذکر آنها می پردازیم:
- گردشگران را با ارائه مشوق در تمام سال جذب نمایید.
برای آن که منحنی ورود گردشگر به یک منطقه، شهر، … دارای فراز و فرود های شدید متناوب نباشد، می توان مشوق هایی برای آنان قرار داد. مثلا اگر اکثر گردشگران در بهار و پاییز به مقصد گردشگری شما سفر می کنند، می توانید با تخفیف های ویژه در تابستان و زمستان، آنها را در تمام طول سال به مقصد خود جذب کنید. این کار به محیط زیست و طبیعت هم فرصتی می دهد تا خود را بازسازی و احیا نماید.
- تکنیک های گردشگری هوشمند را به کار بگیریم.
برای کنترل اثرات گردشگری انبوه، می توانیم با استفاده از تکنیک های گردشگری هوشمند، جریان ورود گردشگر، فعالیت های او، الگوهای رفتاری و … را تجزیه و تحلیل نماییم. نتایج به کارگیری چنین روش هایی به مقامات گردشگری یک مقصد سفر اجازه می دهد تا اصول گردشگری پایدار را راحت تر و دقیق تر به کار ببندند.
در پایان، باید اذعان داشت که به دلیل تناقض های فراوان گردشگری انبوه با گردشگری پایدار، این دو روش را متناقض یکدیگر می دانند. لیکن، این نباید باعث شود که فکر کنیم نمی توان با اعمال روش های علمی و کاربردی اثرات گردشگری انبوه را که عمدتا منفی هستند، خنثی کرد. در واقع، باید به سمت مدیریت گردشگری انبوه برویم تا جوامع محلی و محیط زیست منتفع گردند، اما به صورت پایدار.
نکته آخر آن که اگر مسئولان گردشگری کشور به منشور گردشگری مسئولانه عمل کنند، کشور به سمت اقتصادی پایدار در این زمینه هدایت خواهد شد. این مسئولیت پذیری در قبال جوامع، محیط زیست و نسل های آینده است که می تواند گردشگری انبوه را مهار کند.
