یکی از مزایای سفر، آشنایی با اقوام و فرهنگ‌های مختلف است. ما با احترام به فرهنگ های گوناگون در حین سفر، دامنه‌ی دیدمان را توسعه می‌بخشیم. این رویکرد، ما را دنیادیده می‌کند. افرادی که به گردشگری مسئولانه اعتقاد دارند، منشور گردشگری مسئولانه را رعایت می‌کنند. آنها با سفرهای بیشتر، وسعت نظر پیدا می‌کنند و به حفظ میراث فرهنگی جامعه‌ی خود و دیگران کمک می‌کنند.
احترام به فرهنگ های گوناگون در سفرهای داخلی
محترم‌شمردن فرهنگ های گوناگون در حین سفرهای داخلی، عامل مهمی در رشد شخصیت ماست. این اصل راهنما، موتور محرکه‌ی کارها و رفتار ما خواهد بود. حتی اگر با آداب و رسوم مردمان بخشی از کشورمان موافق نباشیم یا آنها را نپسندیم، باز هم باید به باورهای آن مردم احترام بگذاریم و رفتاری نکنیم که باعث رنجیدگی خاطرشان شود. احترام‌گذاشتن فقط در حرف نیست، بلکه در عمل نیز باید نمود داشته باشد.
تا جایی که این احترام به آداب و رسوم دیگران و رفتار مطابق فرهنگ آنان، حریم شخصی ما را بر هم نزند و آزارمان ندهد، می‌توانیم در آنجا بمانیم و بیشتر ببینیم تا بیشتر بیاموزیم. اگر رفتار مطابق میل آنها ما را اذیت می‌کند، اجباری به ماندن نداریم؛ اما بی‌احترامی و طغیان در برابر فرهنگ جامعه‌ی محلی و افراد بومی مقاصد گردشگری هرگز درست نیست.
فراموش نکنیم که کشور ما به واسطه‌ی وجود تنوع فرهنگ‌ها و تعدد اقوام، از غنای فرهنگی ویژه‌ای برخوردار است. اگر به این تفاوت‌ها احترام نگذاریم و تلاش کنیم تا دیگران از آداب و رسوم خود دست بردارند و هم‌شکل ما شوند، این تنوع را سست کرده‌ایم. همین تنوع فرهنگی، بخشی از هویت ایرانی ما را تشکیل می‌دهد. هنر ما ایرانیان در پذیرش و احترام به فرهنگ های گوناگون است و باید این مهم را حفظ کنیم.
گاهی در تورهای داخلی، افرادی در جمع جوگیر می‌شوند و برای خوشی‌های لحظه‌ای، دست به رفتارهایی می‌زنند که عواقب دردناکی در پی دارد:
- بیزاری افراد بومی از حضور گردشگران در شهر یا روستایشان
- احساس حقارت به دلیل مسخره‌شدن توسط سایرین
- تلاش برای تغییر رفتار و کسب هویتی بیگانه با فرهنگ خود
- مقابله‌به‌مثل و بی‌مهری به گردشگران
- و بسیاری آثار مخرب دیگر.
پس بهتر است پیش از سفر، تحقیق کنیم، کتاب بخوانیم و درباره‌ی آداب و رسوم مقصد گردشگری‌مان بیشتر بیاموزیم. با احترام به فرهنگ های گوناگون در سفرهای داخلی، پیروی عملی خودمان از گردشگری مسئولانه را به نمایش بگذاریم و برای دیگران نیز الگویی بسازیم.
احترام به فرهنگ های گوناگون در سفرهای خارجی
زمانی که به کشورهای دیگر سفر می‌کنیم، باید به خاطر داشته باشیم که در مقایسه با داخل ایران، تفاوت‌های فرهنگی بیشتری را حس خواهیم کرد. پس، این نکات را برای احترام به فرهنگ های گوناگون در نظر داشته باشیم:
۱. مرز حریم خصوصی در نقاط مختلف دنیا متفاوت است.
در همه‌جای دنیا، افراد به‌راحتی درباره‌ی مسائل خصوصی یکدیگر نمی‌پرسند. در نقاط مختلف ایران، متداول است که حتی از افراد بیگانه سؤال‌هایی شخصی بپرسیم. مانند:
- دین شما چیست؟
- آیا این دختر بچه، نوه‌ی شماست؟
- درآمد شما چقدر است؟
- چرا لباس شما این‌قدر نازک است؟
اما در بسیاری از کشورهای دیگر، این پرسش‌ها تجاوز به حریم خصوصی افراد محسوب می‌شود. باید به این تفاوت فرهنگی احترام بگذاریم. گاهی می‌توانیم طور دیگری بپرسیم یا اصلاً پرسشی مطرح نکنیم و با مشاهده‌ی دقیق یا روشی مشابه، به دنبال راهکار جایگزین پرسیدن باشیم:
- به‌جای آنکه بپرسیم «وضعیت اعتقادات دینی در کشور شما چگونه است؟»، سعی کنیم با مشاهده‌ی نیایشگاه‌های کشور مقصد، پاسخ خود را دریابیم؛
- به‌جای آنکه بپرسیم «آیا مردم کشور شما از وضعیت درآمدشان رضایت دارند؟»، با مشاهده‌ی دقیق وضعیت زندگی و رضایتمندی مردم، جوابمان را پیدا کنیم.
همچنین، با پرسیدن سؤال‌های کلی، اجازه دهیم تا خودشان هر قدر راحت هستند، به جزئیات بپردازند. مطالعه هم می‌تواند راه‌حل دیگری برای آموختن بیشتر درباره‌ی منطقه باشد. اگر با خرید تورهای خارجی به کشورهای دیگر می‌روید، می‌توانید با رعایت این نکات، سؤال‌هایتان را از راهنمای محلی بپرسید. این روش در احترام به فرهنگ های گوناگون، کمک می‌کند تا راهنمای محلی به شما نزدیک‌تر شود و اطلاعات بیشتری در اختیارتان قرار دهد.
۲. خودداری از انجام آنچه منع می‌شود، بسیار مهم است.
یک روش دیگر برای احترام به فرهنگ های گوناگون، خودداری از انجام کارهایی است که افراد بومی شما را از انجامشان منع می‌کنند. به عنوان مثال، اگر در استرالیا به دیدن کوه اولورو (Uluru) می‌روید، باید بدانید که جامعه‌ی محلی آنجا، این کوه را مقدس می‌شمارد و اعلام کرده‌اند که دوست ندارند کسی از آن بالا برود. به گفته‌ی نگهبانان این سایت، حدود 30درصد گردشگران با بی‌توجهی به خواست مردم بومی، این کار را می‌کنند؛ برخی برای گرفتن عکس از آنجا یا برای دستیابی به دیدی از کل منطقه‌ی پیرامون.
باید دید اگر عده‌ای بدون احترام به فرهنگ های گوناگون، خواسته‌ی بومیان را زیر پا بگذارند، چه نتیجه‌ای در بر خواهد داشت. ممکن است روزی برسد که دیگر کسی را به منطقه‌ی خود راه ندهند یا با آغوش باز پذیرای گردشگران نباشند.
۳. قضاوت فرهنگ دیگران اشتباه است.
آشنایی با گوناگونی انسان‌ها و فرهنگ‌هایشان، یکی از مزیت‌های سفر به نقاط مختلف دنیاست. اگر در طول سفر، مدام فرهنگ دیگران را با فرهنگ خودتان مقایسه کنید و به قضاوت آنها بپردازید، دامنه‌ی دیدتان وسعت نمی‌یابد. بیاموزید که تفاوت‌ها را درک کنید و به آنها احترام بگذارید. اشتباه بزرگ‌تر آن است که از افراد محلی درباره‌ی این تفاوت‌ها، سؤال‌های حساسیت‌برانگیز بپرسید:
- چرا به جای این کار، آن کار را نمی‌‌کنید؟
- چرا به حقوق زنان و کودکانتان احترام نمی‌گذارید؟
- چرا این باور را دارید؟
- و… .
بهترین کار آن است که با احترام به فرهنگ های گوناگون، تلاش کنید چیستی را دریابید، نه چرایی را.
رعایت گردشگری مسئولانه در قبال جامعه‌ی میزبان
یکی از مهم‌ترین اصول گردشگری آگاهانه و مسئولانه، آن است که فرهنگ و آداب و رسوم جامعه‌ی میزبان را بیاموزیم و نسبت به آن اشتیاق نشان دهیم. چند مثال از شیوه‌ی انجام این کارها می‌آوریم:
- از غذاهای محلی آنان بخورید و تحسینشان کنید؛
- در خانه‌های محلی یا اتاق‌هایی که اجاره می‌دهند، اقامت کنید؛
- از زیبایی مناظر، معماری و لباس‌های محلی آنها تعریف کنید؛
- با اشتیاق و ابراز علاقه، صنایع دستی آنها را بخرید؛
- در جشنواره‌های محلی شرکت نمایید و پول خرج کنید.
احترام به فرهنگ های گوناگون نباید فقط در حرف باشد. باید در رفتار و عمل هم این احترام را به نمایش بگذارید. همیشه به خاطر داشته باشید که مسافر یک مهمان است و شما بسیار خوش اقبال هستید که توانسته‌اید در آن مقصد گردشگری، شاهد آداب و رسوم متفاوت آنها باشید. با محترم‌شمردن فرهنگ جامعه‌ی محلی، به حفظ آن کمک کنید. این مسئولیت شما به‌عنوان یک مسافر حرفه‌ای است.
