مریم گلی از دسته گیاهان دارویی چند‌ساله و علفی با ساقههایی به‌رنگ سبز تیره است که با کرکهای انبوه و خاکستری‌رنگ پوشیده شده‌اند. با گذشت چند سال از عمر این گیاه، کمکم ساقههای آن بهشکل چوب و به‌رنگ قهوهای درمیآیند. مریم گلی در قسمت بالا و پایین ساقههای خود برگهای بلند و نیزهایشکل دارد؛ بهگونهای که برگهای فوقانی دمبرگ بلند و برگهای تحتانی دمبرگ کوتاه هستند.
در قسمت بالای ساقههای این گیاه، گلهایی بهصورت مجتمع روی چرخههای مخصوصی مشاهده میشوند. رنگ این گلها میتوانند بنفش مایل به آبی، صورتی یا سفید و تعداد آنها پنج الی هشت عدد باشند.
مریم گلی که از تیرهی نعنائیان و راستهی لبگلیهاست، در فصل بهار به گل مینشیند. این گیاه انحصاری ایران است و در شهرستان اقلید استان فارس قدرت رویش دارد.
شرایط رشد گیاه سنتی مریم گلی
مریم گلی در زمینهای اصلاحشده، نفوذپذیر، حاصلخیز و نسبتاً مرطوب با PH حدود ۷/۴ بهخوبی رشد می‌کند. علاوه‌بر‌آن، خاکهای رسی غنی و زهکشدار و اراضی رو‌به‌آفتاب و غنی از ترکیبات کلسیم جزو بهترین و ضروریترین زمینها برای رشد این گیاه هستند.
در واقع، مریم گلی گیاهی مدیترانهای و ازجمله گیاهان دارویی ایران است که گرما و هوای خشک را بیشتر میپسندد؛ بنابراین، در فصل زمستان و دمای زیر ۱۵ درجهی سانتیگراد، طی ۴ الی ۵ روز خشک می‌شود.
خواص درمانی
این گیاه حاوی ترکیبات مختلفی از قبیل اسانس (توژان حدود ۵۰درصد)، مواد تلخ، دی‌ترپن، فلاونوئید، پلی‌فنول و تانن است. انواع اسیدها، مانند اسیدهای فنولیک و رزمارینیک‌اسید و اولئانیک‌اسید را نیز دارد. همهی این مواد سبب میشوند که این گیاه خواص درمانی فراوانی داشته باشد. درادامه، به برخی از این خواص اشاره میکنیم:
پاکسازی غدد لنفاوی و کلیهها و درمان کبد چرب
گیاه مریم گلی خاصیت ادرارآوری دارد؛ ازاین‌رو میتواند بسیاری از سموم و مواد زائد بدن را از طریق ادرار دفع کند. بدین ترتیب، غدد لنفاوی و کلیهها و کبد را نیز از سموم مختلف پاکسازی می‌کند. تعریق پس از مصرف دمنوش مریم گلی نیز این سموم را دفع می‌کند. با توجه به اینکه گیاه مریم گلی در کاهش وزن نقش دارد، میتواند به درمان کبد چرب نیز کمک کند.
کنترل قند خون و درمان دیابت
عصاره‌ها و ترکیبات موجود در این گیاه مشابه داروهای ضددیابت عمل میکنند و در کنترل قند خون نقش بسزایی دارند. علاوه‌بر‌آن، دمنوش مریم گلی موجب تنظیم و مهار گلوکز ذخیرهشده در کبد می‌شود؛ همچنین، از نوسانات سطح قند خون جلوگیری به عمل میآورد و بدن را در مقابل ابتلا به دیابت نوع دوم مقاوم می‌کند.
چای و عصارهی مریم گلی نیز برای کاهش سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید خون، بهویژه در بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم، بسیار مفید است. افزون بر این، این گیاه میتواند حساسیت به انسولین را بهبود ببخشد و موجب کاهش التهاب در بیماران دیابتی شود.
درمان سرفه
ازآنجاکه مریم گلی خاصیت خلط‌آوری و ضدالتهاب دارد، برای درمان سرفه و گلودرد و موارد مشابه آن بسیار مؤثر است. برای این منظور، بهتر است دمنوش آن تهیه و بهطور مرتب مصرف شود. غرغرهکردن چای مریم گلی نیز ازجمله روشهای قدیمی برای درمان گلودرد و سرفه است.
درمان افسردگی و تسکین اعصاب
استشمام اسانس مریم گلی، راه مؤثری برای آرامش و تسکین اعصاب به شمار میرود. این اسانس، برای درمان افسردگی نیز بسیار مؤثر است و به کاهش استرس کمک می‌کند.
تقویت و بهبود حافظه و جلوگیری از آلزایمر
گیاه مریم گلی بهدلیل توانایی بهتعویقانداختن روند تخریب سلولهای عصبی، به تقویت و بهبود حافظه کمک می‌کند؛ همچنین، از اکسایش مواد چرب در سیستم عصبی جلوگیری به عمل میآورد.
بیماری آلزایمر درنتیجهی کاهش سطح یکی از انتقالدهندههای عصبی بروز می‌کند؛ نوعی آنزیم خاص در این عمل دخیل است. گیاه مریم گلی عمل این آنزیم را کند می‌کند. مصرف عصارهی این گیاه بهمدت ۴ ماه، موجب بهبود یادگیری و نیز قدرت حافظه و پردازش اطلاعات در افراد مبتلا به آلزایمر خفیف و متوسط می‌شود.
گیاه سنتی مریم گلی را بیشتر بشناسیم
گیاه مریم گلی جزو آن دسته از گیاهان دارویی است که منحصراً در کشور ما کشت می‌شود. با توجه به اینکه مریم گلی خواص فراوانی دارد، بهتر است بههنگام سفر به نقاط مختلف ایران آن را تهیه و مصرف کنید.
ما در «دستی بر ایران»، ضمن معرفی گردشگری غذا در ایران، گیاهان دارویی و سنتی را نیز به علاقه‌مندان می‌شناسانیم؛ همچنین در مقالههای متعددی به غذاهای کارآمد دارویی ایران می‌پردازیم.
