گلوگاه؛ سوغات، مکان‌های دیدنی و هر آنچه باید بدانید!

در شمال ایران، فقط ذخیره گاه زیست کره گلستان با پوشش گیاهی و جانوری خاص آن مطرح نیست؛ این قسمت از کشور جاذبه‌های پرشماری دارد که ازآن‌‌میان، شهر گلوگاه با تاریخی غنی، جاهای دیدنی و فرهنگ مردمانش درخور توجه است. افرادی که نمی‌دانند گلوگاه کجاست، باید آن را در شرق مازندران و مرز دو استان گلستان و سمنان جست‌وجو کنند. ما در این نوشتار، درباره‌ی تاریخ این شهر، فرهنگ، زبان و سوغاتی‌های آنجا و گزینه‌هایی از این دست، اطلاعاتی در اختیارتان می‌گذاریم.

گلوگاه کجاست؟

این شهر در قسمت شرقی استان مازندران و در مرز دو استان گلستان و سمنان قرار دارد. از طرف شمال نیز با خلیج میانکاله همسایه است.

طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت شهرستان گلوگاه به ۲۱۳۵۲ نفر می‌رسد.

درخور توجه است که در فرهنگ لغت، واژه‌ی گلوگاه در معنای مجرا و گذرگاه باریک آمده است. دسترسی از این مجرا به مکان‌های مختلف فراهم می‌شود. از طرفی، در اسناد و منابع تاریخی دوره‌های صفویه و قاجار، منطقه‌ی گلوگاه را منطقه‌ای مرزی بین مازندران و استرآباد دانسته‌اند. منابع تاریخی مختلف نیز اذعان دارند که خندقی عمیق به نام جرکُلباد در قسمت شرقی این شهر قرار داشته که در دوره‌ی صفوی، معبر یا مجرای روی آن، تنها گذرگاه آنجا بوده است. به نظر می‌رسد که وجه تسمیه‌ی آن به همین موضوع مربوط باشد.

مکانهای دیدنی گلوگاه

در این شهر، جاهای دیدنی مختلفی برای بازدید همگان قرار دارند که تعدادی از آن‌ها را معرفی می‌کنیم:

گورستان سفید

گورستانی قدیمی با قدمت ۱۲۰۰ سال به نام گورستان سفید در کیلومتر ۳۹ گلوگاه قرار دارد که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. طبق تحقیقات مختلف، خاک این گورستان به‌دلیل وجود آهک بسیار، به رنگ سفید دیده می‌شود. همین موضوع مبنای نام‌گذاری آن بوده است. از طرفی، وجود آهک در خاک گورستان سبب می‌شود جسدهای موجود در آن دیرتر فاسد شوند.

پارک جنگلی توسکا چشمه

ویدیو از صفحه: Hmr1364@

یکی دیگر از جاذبه‌های اطراف گلوگاه، پارک جنگلی توسکا چشمه است که منطقه‌ای ییلاقی با آب‌و‌هوای معتدل به شمار می‌رود. این پارک در بین جنگل و کوهستان قرار دارد و به دلایل مختلف، مثل داشتن یخچالی‌های طبیعی، چشمه‌ی قدیمی و آب‌و‌هوای بسیار خنک در تابستان درخور توجه است.

تپه تاریخی گراودین

شهر گلوگاه اثر تاریخی پرقدمتی به‌جامانده از عصر دو و سه آهن دارد، به نام تپه تاریخی گراودین که جزو آثار ثبت ملی ایران است. اثر تاریخی مزبور در شمال گلوگاه قرار دارد.

روستای آغوزدره

یکی دیگر از شگفتی‌ها و جاذبه‌های اطراف این شهر، روستای آغوزدره با آب‌و‌هوای معتدل است که جاذبه‌های پرشماری در خود جای داده است. این روستا از شمال به جنگل‌های انزان بندر گز، از جنوب به رودخانه نکارود و روستای اندرات، از شرق به روستای چین پاچ و از غرب به روستای وزوار می‌رسد.

بهترین زمان سفر

شهر گلوگاه یکی از توابع استان مازندران محسوب می‌شود و آب‌و‌هوای معتدلی دارد. سفر به این شهر در دو فصل بهار و تابستان مناسب‌تر است. بااین‌حال، افرادی هستند که با وجود سرمای هوا در پاییز و زمستان، این فصل‌ها را برای سفر انتخاب می‌کنند. به احتمال فراوان، آن‌ها تماشای برگ‌های رنگارنگ پاییزی و برف و بوران زمستان را بیشتر می‌پسندند.

شرایط اقامت در این شهر

اگر پس از دیدن زیبایی‌های گلوگاه، قصد اقامت کوتاه‌مدت یا بلندمدت در آنجا را داشتید، نگران جای ماندن نباشید. چون هتل‌ها و مسافرخانه‌ها و ویلاهای متعددی در آنجا ساخته شده‌اند تا پاسخ‌گوی نیاز گردشگران باشند.

تاریخ پیدایش گلوگاه مازندران

در دوره‌ی پس از اسلام، منطقه‌ای به نام کبود جامه یا نامیه در مازندران قرار داشت که پس از شهر تمیشه، یکی از بزرگ‌ترین شهرهای قرن هشتم هجری محسوب می‌شد. بعدها، مدت‌ها پس از ویران‌شدن آن به دست مغول، شهر جایگزینی به نام گلوگاه در آن منطقه ایجاد کردند. پژوهشگران با توجه به آثار خرابه‌ها و کشف سکه‌ها و ادوات دیگر از محل قرارگیری کبودجامه، آن را متعلق به ۱۸۳۸ میلادی می‌دانند. برای اثبات این موضوع، شواهد دیگری نیز وجود دارند که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

• وجود تپه تاریخی گراودین در شمال غربی گلوگاه؛
• قرارگیری خندق کلباد در شرق گلوگاه؛
• وجود بقایای جاده شاه‌عباسی در جنوب شهر؛
• توجه به منطقه شورچال گلوگاه با منازل مسکونی متعلق به قرن‌های اول و دوم پس از اسلام و آثار تاریخی فراوان در دل تپه‌های آن.

گفتنی است که آقامحمدخان قاجار در شهر گلوگاه از کریم‌خان زند شکست خورد و بدین صورت، سلسله‌ی زندیه پایه‌گذاری شد. پس از مرگ کریم‌خان، آقامحمدخان دوباره با خاندان زندیه جنگید و آن‌ها را شکست داد و مازندران، گیلان، آذربایجان و قفقاز را به تسلط خود درآورد. بدین ترتیب، در سال ۱۷۸۵ میلادی، سلسله قاجاریه را در پای تپه گراودین به‌طور رسمی تأسیس کردند.

در دوره‌ی پهلوی، ارتباط شهر گلوگاه با سایر شهرهای هم‌جوارش با ایجاد راه‌آهن سراسری ایران و گذر آن از گلوگاه بیش از پیش، برقرار شد. تأسیس این راه‌آهن ارتباط شهر با پایتخت بهبود را ‌بخشید.

فرهنگ مردم این شهر

مردم شهر گلوگاه از فرهنگ و آداب‌و‌رسوم تبری و مازندرانی پیروی می‌کنند و یکی از رسم‌های آن‌ها نوروزخوانی است. این رسم در نیمه‌ی اول اسفند در شهر مزبور و روستاهای اطراف آن برگزار می‌شود. شیوه‌ی برگزاری رسم به این صورت است که افرادی گرد هم می‌آیند. یکی از آن‌ها شعر می‌خواند، آن‌یکی ساز می‌نوازد و نفر سوم که کوله‌کش نام دارد، با رفتن به در خانه‌های مردم، شعر مازندرانی زیر را برایشان زمزمه می‌کند:

باد بهارون بیمو
نوروز سلطون بیمو
مژده هادین به دوستون
گل به گلستون بیمو

در این شهر، رسم‌های دیگری همچون تیرماه سیزده، چله‌شو، آفتاب‌خواهی، باران‌خواهی، آیین سنتی ۲۶ عید ماه تبری (طبری)، نوروزبل و تیرگان برگزار می‌شود.

درباره اقوام گلوگاه و زبان‌های رایج آن‌ها

در این شهر، قومی از تبار تبری زندگی می‌کنند و ریشه‌ی آن‌ها به قوم تپور، از قبیله‌های جنگجو و ایرانی‌تبار دوره‌ی باستان می‌رسد. آن‌ها در ناحیه‌ای به نام تبرستان زندگی می‌کردند که منطقه‌ای قرارگرفته در میان آمل تا تنکابن یا بخشی از سرزمین‌های بین کوه‌های البرز و دریای مازندران بوده است.

زبان بیشتر مردم شهر مازندرانی است. بااین‌حال، به‌دلیل مهاجرت مردمی از ایل ترک‌زبان عمرانلو به آنجا، مردم به زبان ترکی نیز اشراف پیدا کرده‌اند. به‌طور کلی، آن‌ها به سه زبان مازندرانی، ترکی آذربایجانی و فارسی صحبت می‌کنند.

غذای محلی گلوگاه

مردم گلوگاه انواع نان‌های محلی و آشی به نام چهل‌گیاه می‌پزند که بسیار محبوب‌ است‌. یکی دیگر از غذاهای پرطرفدار این شهر اکبرجوجه است که برای اولین بار علی‌اکبر قبادی آن را اختراع کرد و این غذا به افتخار او اکبر جوجه نام گرفت.

سوغات گلوگاه

یکی از سوغاتی‌های محبوب این شهر میوه‌ی انجیر است. به احتمال بسیار، وجود باغ‌های مختلف انجیر در گلوگاه و اشتغال بیشتر مردم آن به باغداری باعث شده است این میوه به سوغات آنجا تبدیل شود. جالب اینکه، همه‌ساله در شهر مزبور جشنواره‌ای به نام انجیر برگزار می‌شود و دوستداران این میوه‌ را به‌سمت خود می‌کشاند. چراکه خشک و تر انجیر، هر دو بسیار خوشمزه‌اند.

برخی از صنایع دستی این شهر مثل گلیم، آثار معرق و منبت‌کاری نیز جزو سوغاتی‌های آنجا هستند.

ورزش‌های رایج در گلوگاه

بیشتر مردم این شهر به ورزش کُشتی به‌خصوص کشتی لوچو و با شال علاقه دارند و آن را به‌صورت حرفه‌ای ادامه می‌دهند. در زیر، شرحی کلی از این دو کشتی ارائه می‌کنیم:

کُشتی لوچو

یکی از ورزش‌های بومی مازندران لوچو نام دارد که مادرِ کشتی آزاد به حساب می‌آید و همه‌ساله در عید فطر در آنجا برگزار می‌شود. مردم مازندران و شهر گلوگاه نیز برای تماشای آن، در اطراف امامزاده حسن سوادکوه گردهم می‌آیند.

کشتی با شال

نوع دیگری از کشتی که شرکت‌کنندگان، آن را با بستن شال به کمر اجرا می‌کنند، کشتی با شال نام دارد. این کشتی در شهرهای مختلف استان مازندران همچون گلوگاه، بهشهر، بندر گز، کردکوی، گرگان و علی‌آباد کتول برگزار می‌شود.

آدرس و مسیرهای دسترسی

شهر گلوگاه در ضلع شرقی استان مازندران قرار دارد. دسترسی به این شهر از مسیرهای مختلفی فراهم است که شرحی درباره آن‌ها آورده‌ایم:

فاصله گلوگاه تا ساری

برای رفتن به گلوگاه از ساری، باید مسیری ۷۴ کیلومتری بپیمایید که با خودروی شخصی، حدود یک‌و‌نیم ساعت زمان می‌برد. بدین منظور، ابتدا باید از ساری به‌طرف نکا برانید و از آنجا به بهشهر وارد شوید. سپس، مسیرتان را به‌طرف گلوگاه ادامه دهید.

گلوگاه تا گرگان

دو شهر گرگان و گلوگاه نیز ۶۰ کیلومتر با یکدیگر فاصله دارند که طی‌کردن آن با خودروی شخصی حدود یک ساعت طول می‌کشد.

فاصله گلوگاه تا تهران

این شهر در کیلومتر ۳۳۸ تهران قرار دارد و دسترسی به آن از تهران نیاز به ۶ ساعت رانندگی دارد. برای سفر به شهر مزبور از تهران، باید در جاده‌ی فیروزکوه قرار بگیرید و با پشت سرگذاشتن دو شهر قائم‌شهر و فیروزکوه، به ساری برسید. سپس، مسیر ساری تا گلوگاه را طبق نوشته‌های قبلی طی کنید.

گلوگاه؛ شهری ییلاقی و زیبا که حتماً باید ببینید

تعداد جاذبه‌های طبیعی و تاریخی مازندران آن‌قدر پرشمار است که شاید در سفر به آنجا سردرگم شوید. ما در «دستی بر ایران» شما را به بازدید از شهر تاریخی و خوش‌آب‌و‌هوای گلوگاه دعوت می‌کنیم. می‌پرسید گلوگاه کجاست؟ این شهر در شرق مازندران قرار دارد و به همین دلیل، شاید تابه‌حال گذرتان به آنجا نیفتاده باشد.

نقشه گلوگاه

موقعیت دقیق و نقشه گلوگاه را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره گلوگاه

پرسش و پاسخ‌های زیر چکیده‌ای از متن حاضر را در اختیارتان می‌گذارند و اطلاعات جدیدی نیز درباره‌ی آن به دست می‌دهد. چنانچه شما سؤال، نظر یا پیشنهادی دارید، آن را در قسمت دیدگاه‌های همین پست با ما مطرح کنید تا به‌زودی پاسخ دهیم.