کشور ایران، سرزمینی پهناور با شرایط آب و هوایی متفاوت است. هر کدام از مناطق کشور دارای شرایط اقلیمی، فرهنگی و طبیعی مخصوص خود می باشند. بنابراین، در مناطق مختلف آن غذاهای متفاوتی متناسب با اقلیم و ذائقه افراد طبخ می شوند. این موضوع بدان معناست که صنعتی به نام گردشگری غذا در ایران می تواند دارای جایگاه ویژه ای باشد.
با این وجود، به نظر می رسد ایران با داشتن ظرفیت های مناسب برای توسعه این صنعت، توجه زیادی به آن نداشته است. ارائه فست فودهای مختلف در رستوران های کشور و عدم وجود غذاهای سنتی در ″فهرست خوراک″ گواهی بر این ادعاست.
گردشگری غذا در ایران و رابطه آن با فرهنگ و اقلیم
علوم و مکاتب مختلف غذا را به عنوان نیاز اولیه بشر معرفی کرده اند. با این وجود، این نیاز اولیه می تواند با آداب و رسوم و فرهنگ مردمان بومی یک منطقه پیوند داشته باشد. توجه به این مسئله، جایگاه گردشگری غذا را در ایران مشخص می کند.
مردمان بومی کشور، همواره در صدد تهیه غذا، متناسب با خلق و خو، فصل و طبع افراد (سرد مزاجی و گرم مزاجی) بوده اند. همین امر سبب شده است که در ایران ۲۵۰۰ نوع غذا، ۱۰۹ نوع مختلف نوشیدنی و انواع نان و شیرینی وجود داشته باشد.
البته باید توجه داشت که مواد اولیه در مناطق مختلف، چندان تفاوتی با هم ندارند. بنابراین، شیوه ترکیب مواد و روش پخت آن است که باعث ایجاد غذا با طعم های مختلف می شود. روش های سنتی پخت غذا، به صورت سینه به سینه و از نسلی به نسل بعد منتقل شده اند. این روش های پخت، به عنوان بخشی از هویت فرهنگی هر منطقه به شمار می روند.
طبق تحقیقات مختلف، سه عامل فرهنگ، آثار تاریخی و غذا از جمله عواملی هستند که اشتیاق گردشگران را به سفر افزایش می دهند. در این میان، گردشگری غذا در ایران نیز ترکیب دو عامل سفر و غذاست که می تواند صنعت گردشگری کشور را به طرز عجیبی گسترش دهد.
موضوع تغذیه هر قوم و ملتی با شرایط اقلیمی و محیط جغرافیایی آن متناسب است. برای مثال، در ایران غذای مردم کویری با غذاهای مردم بندرنشین کنار دریا متفاوت است. البته اوضاع اقتصادی هم در رابطه با این موضوع بی تاثیر نیست.
از طرفی سبک زندگی افراد در مناطق مختلف، تاثیر زیادی روی غذای مصرفی آنها می گذارد. در مثال بالا مردم بندرنشین به دلیل دسترسی زیاد به دریا و موجودات دریازی، تمایل زیادی به استفاده از غذاهای دریایی دارند.
هویت شهرها در گردشگری غذا و توسعه اقتصادی
شیوه های پخت و تهیه غذا در ایران به عنوان سومین سبک طبخ غذا شناخته می شوند. در این میان، کشور چین و ایتالیا به ترتیب در مقام های اول دوم قرار دارند. از طرفی روش تهیه و پخت غذا با رعایت اصول اسلامی سهم قابل توجهی در بازار غذای هر کشور دارد. ایران با رعایت این اصول در تهیه غذا دارای جایگاه بالایی است.
بنابراین، توجه به این مسئله و تلاش برای توسعه صنعت گردشگری غذا در ایران، در وهله اول قدمی برای توسعه اقتصادی و اشتغال زایی می باشد. این موضوع وابستگی کشور را به منابع نفتی کاهش خواهد داد. چرا که هر گردشگر در طول سفر خود برای خوراک که نیاز اصلی او نیز هست، هزینه زیادی (حدود ۳۰ درصد) صرف می کند.
صرف نظر از جنبه اقتصادی، معرفی غذاهای سنتی و تلاش در برندسازی آن باعث افزایش تقاضا برای مقاصد گردشگری خواهد شد. این موضوع تا جایی پیش رفته است که در برخی از مقاصد گردشگری غذاهای محلی به عنوان برند جهانی و بخشی ازمیراث فرهنگی نامرئی کشورها شناخته می شوند.
با نگاهی به آمار درمی یابیم که ۸۶ درصد از گردشگران، غذا را به عنوان یکی از بهترین تجربیات خود معرفی کرده اند. بنابراین، می توان گفت که غذا نمادی است که می تواند در معرفی مقاصد گردشگری شهرهای مختلف نقشی داشته باشد.
علاوه بر آن، با توسعه میراث ناملموس فرهنگی و غذاها می توان دورترین نقاط ایران اعم از روستاها و… را به گردشگران معرفی کرد. به دلیل وجود تنوع اقلیمی، آب و هوایی، فرهنگی و اجتماعی غذاهای ایرانی یک گنجینه مهم فرهنگی به شمار می روند.
لازم به ذکر است که با جذب گردشگر از طریق ترویج غذاهای سنتی در چارچوب گردشگری غذا در ایران، می توان فرهنگ مهمان نوازی ایران را به سراسر جهان معرفی کرد.
شهرهای مطرح در زمینه گردشگری غذا
در بسیاری از شهرهای ایران فعالیت های مختلفی در زمینه گردشگری خوراک مشاهده می شود که بسیار امیدوار کننده هستند. از جمله این شهرها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رشت: این شهر از نظر تنوع غذایی نسبت به بقیه شهرها از وضعیت مناسبی برخوردار است. به همین دلیل، رشت به عنوان خلاق ترین شهرهای خوراک شناسی در جهان شناخته می شود و در یونسکو نیز به ثبت رسیده است. به طور کلی، استان گیلان با داشتن ۴۰۰ نوع غذا و خوراکی محلی و سنتی نسبت به سایر مناطق ایران در صدر قرار دارد.
- اصفهان: این شهر علی رغم داشتن آثار تاریخی بسیار، می تواند سهم قابل توجهی در معرفی صنعت گردشگری غذا داشته باشد.
- کاشان: جشنواره گلاب گیری کاشان از جمله فعالیت هایی است که در زمینه گردشگری غذا انجام شده است. همه ساله در فواصل ماه های اردیبهشت و خرداد گردشکران زیادی برای بازدید از این جشنواره به کاشان مسافرت می کنند.
ترویج غذاهای سنتی و سهم این غذاها در رستوران ها
با وجود تنوع غذا در مناطق مختلف کشور، در فهرست اکثر رستوران ها، فست فودها و کباب ها دارای جایگاه ویژه ای هستند. بسیاری از گردشگران خارجی که اقوامی در ایران ندارند و به عنوان مهمان مسافرت می کنند از لیست غذای رستوران ها بسیار ناراضی اند. بیشتر آنها از اینکه هر روز مجبور به خوردن کباب باشند، لذت نمی برند.
این در حالی است که ما در قسمت های مختلف کشور، از شمال تا جنوب غذاهای سنتی بسیار متنوعی داریم. برای مثال موارد زیر را می توان نام برد:
- آذربایجان غربی: آبگوشت ماست، آبگوشت کشک (قورت شورباسی) و…
- آذربایجان شرقی: کوفته تبریزی، آش اوماج و…
- اردبیل: آش دوغ، چیغیرتما، پلوقیسی، عسل و…
- گیلان: کباب ترش، شیش انداز، باقلاقاتوق، میرزا قاسمی، کوکوی خاویار، حلوای دو رنگ و…
- خوزستان: کباب، کنگر ماست، سمبوسه، فلافل، قلیه ماهی، رنگینک و…
برای ترویج استفاده از غذاهای سنتی، می توان از اقامتگاه های بومگردی بهره بسیاری برد. خود این اقامتگاه ها به تنهایی در معرفی فرهنگ ایران نقش بسزایی دارند. با توجه به اینکه این اقامتگاه ها فاقد وسایل زندگی مدرن (تخت خواب و…) هستند، نوع زندگی ساده و بی پیرایه مردمان ایران را در قالب گردشگری غذا در ایران، به معرض نمایش می گذارند.
در همین راستا، در این مکان ها می توان با افزایش دامنه انتخاب غذا و ارائه غذاهای سنتی ، جذابیت سفر را برای گردشگران چندین برابر کرد. وجود این اقامتگاه ها در مکان های دور افتاده از قبیل روستاهای مختلف بسیار حائز اهمیت است. به نظر می رسد علیرغم توسعه بومگردی و ظرفیت های روستایی و گردشگری سلامت، سفره ایرانی کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
گردشگران معمولا تمایل به چشیدن طعم ها، و آشنایی با دانش و مفاهیم جدید در مقصد گردشگری را دارند. اگرچه بیشتر گردشگران ممکن است مقصد سفرشان را تنها به دلیل غذا انتخاب نکنند، با این وجود این گردشگران می توانند سفر خود را با خاطراتی از غذا که در مقصد تجربه کرده اند به پایان برسانند.
در زمینه سالم بودن غذاهای سنتی، کارشناسان سلامت غذا، تاکید بسیاری به استفاده از این نوع غذاها دارند. با توجه به اینکه غذاهای سنتی به صورت کنترل شده تهیه می شوند، فاقد مواد نگهدارنده شیمیایی می باشند. همچنین، در این غذاها نمک و روغن به شیوه مطلوبی کنترل می شوند.
در مقابل، غذاهای آماده و فست فودها روغن، نمک و چربی بالایی دارند. به همین دلیل، اینگونه غذاها هفت برابر غذاهای سنتی دارای انرژی هستند. استفاده از این غذاها ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی و ابتلا به اضافه وزن و چاقی را نیز افزایش می دهند.
بنیاد گردشگری غذا در ایران و اهداف آن
از جمله اهداف این بنیاد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برندسازی غذای ایرانی در کنار شناساندن غذاهای فراموش شده ایرانی
- معرفی غذاهای اصیل ایرانی به عنوان سرمایه سیاسی و استفاده از آن به عنوان استراتژی جدید در صنعت گردشگری
- تلاش در جهت محافظت و زنده نگه داشتن غذاهای محلی به عنوان شکلی از سرمایه سیاسی
- ایجاد چرخه اقتصادی پویا و رونق اقتصادی در بخش های شهری و روستایی
- رونق گردشگری داخلی و ایجاد هدف جدید سفر برای گردشگران
- تحول در صنعت غذا و کشاورزی و اشتغال زایی در این صنایع
- ایجاد حس وفاداری در گردشگران و تمایل به بازگشت و تکرار تجربه سفر با هدف غذا
- ایجاد غرور و آگاهی جمعی نسبت به فرهنگ آشپزی و خوراک های محلی و بومی و اصیل ایرانی
لذت چشیدن غذاهای سنتی و محلی ایران را از دست ندهید
غذاهای سنتی ایران علاوه بر داشتن تنوع زیاد، دارای طعم های به خصوصی نیز هستند. در کنار این غذاها، آش ها، ترشیجات و خوراکی های مختلف نیز ارزش چشیدن را دارند. مهم نیست که به کدام منطقه ایران می خواهید سفر کنید، چون هرکدام از آنها دارای چندین غذای سنتی با طعم و مزه منحصر به فرد هستند. درخواست گردشگران داخلی در سفرهای داخلی نیز می تواند عاملی برای توسعه گردشگری غذا در ایران باشد.
اگر با تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی به شهرهای مختلف ایران مسافرت کردید، چشیدن غذاهای سنتی کشور را در برنامه سفر بگنجانید. “دستی بر ایران” با معرفی گردشگری سنتی غذا در ایران، شما را به چشیدن طعم غذاهای سنتی کشور دعوت می کند.
پرسش‌های متداول درباره گردشگری غذا در ایران
اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوالهایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.
غذاهای بومی در ایران بر چه اساسی تهیه می‌شوند؟
تهیه‌ی انواع غذاهای بومی و سنتی متناسب با خلق‌وخو و طبع افراد (سرد مزاجی و گرم مزاجی) و همچنین، با توجه به فصل و نوع آب‌وهوا شکل می‌گیرد. ازاین‌رو، در ایران حدود ۲۵۰۰ نوع غذا و ۱۰۹ نوع مختلف نوشیدنی و انواع نان و شیرینی وجود دارد.
بین صنعت گردشگری و تنوع غذایی در کشوری چون ایران چه ارتباطی وجود دارد؟
طبق تحقیقات، سه عامل فرهنگ و آثار تاریخی و غذا ازجمله عواملی هستند که اشتیاق گردشگران را به سفر افزایش می‌دهند. در این میان، گردشگری غذا در ایران نیز ترکیب دو عامل سفر و غذاست؛ ازاین‌رو، می‌تواند صنعت گردشگری کشور را گسترش دهد و رونق بخشد.
توسعه صنعت گردشگری غذا در ایران چه مزایا و منافعی به دنبال دارد؟
توجه به گردشگری غذا توسعه‌ی اقتصادی و اشتغال‌زایی به دنبال خواهد داشت. غذا نمادی است که در معرفی مقاصد گردشگری شهرهای مختلف نقشی بسزا خواهد داشت. معرفی غذاهای سنتی نیز باعث افزایش تقاضا برای مقاصد گردشگری می‌شود. با توسعه‌ی صنعت گردشگری غذا می‌توان دورترین نقاط ایران اعم از روستاها را به گردشگران و نیز فرهنگ مهمان‌نوازی ایرانیان را به سراسر جهان معرفی کرد.
شهرهای مطرح در زمینه گردشگری غذا کدام‌اند؟
در بسیاری از شهرهای ایران در زمینه‌ی گردشگری غذا فعالیت‌های متنوعی انجام می‌شود؛ رشت و اصفهان و کاشان از آن جمله‌اند.
غذاهای سنتی و بومی چه جایگاهی در فهرست غذاهای رستوران‌ها دارند؟
در فهرست اکثر رستوران‌ها، فست‌فودها و کباب‌ها جایگاه ویژه‌ای دارند. اما بسیاری از گردشگران از لیست غذای رستوران‌ها راضی نیستند و از خوردن هرروزه‌ی غذاهای تکراری مثل کباب لذت نمی‌برند. این در حالی است که در سراسر کشور، از شمال تا جنوب غذاهای سنتی بسیار متنوعی طبخ می‌شود. بهره‌مندی بیشتر از اقامتگاه‌های بومگردی در ترویج استفاده از غذاهای سنتی و تنوع‌بخشیدن به فرهنگ امروزی تغذیه بسیار مؤثر است.
