کویر مرنجاب یکی از کویرهای بسیار زیباست که در شمال شهرستان آران و بیدگل واقع شده است. شهرستان آران و بیدگل از توابع شهر کاشان می باشد. این ناحیه از ایران، یکی از پرطرفدارترین کویرهای ایران می باشد که گردشگران بسیاری را به سمت خود می کشاند. توجه به صنعت گردشگری در این مناطق به دلیل واقع شدن در منطقه حاشیه ای و دورافتاده، در ارجحیت قرار دارد.
از جمله شاخه های نسبتا جدید در زمینه گردشگری مناطق کویری و بیابانی، می توان اکوتوریسم را نام برد. همچنین، از شاخه های اکوتوریسم می توان به گردشگری کویر اشاره کرد که در آن مناطق دیدنی کویر، پیمایش می شوند. کویر مرنجاب یکی از جاهای دیدنی کاشان است که قصد داریم در این مقاله آن را معرفی کنیم.
نام گذاری کویر به نام مرنجاب
در دوره صفوی (قرن هفدهم میلادی) و زمان شاه عباس اول، کاروانسرایی در دل کویر بنا شد. این کاروانسرا توسط حاکم وقت کاشان (آقا خضر نهاوندی) ایجاد گردید. کاروانسرا در داخل مزرعه کوچکی قرار دارد. مزرعه توسط دو چاه کم عمق که در نزدیکی آن قرار دارند، آبیاری می شود.
نام این کاروانسرا به همراه قنات آب شیرین خود، مرنجاب نامگذاری شد. بنابراین، کویری که کاروانسرا در آن قرار داشت، به دلیل شهرت و اعتبار کاروانسرای مرنجاب، نام کویر مرنجاب به خود گرفت.
این کاروانسرا در مسیر اصفهان به مشهد قرار دارد. کاروانسرای مرنجاب علاوه بر نقش خود در استراحت بین مسیر، به عنوان مکانی برای پاسداری از مسیر پرتردد اصفهان-مشهد نیز کاربرد داشته است.
ویژگی های کاروانسرای مرنجاب
کاروانسرای مرنجاب، قلعه ای به شکل مربع با مساحت تقریبی ۳۵۰۰ متر مربع است. برای این قلعه، ۶ برج نگهبانی تعبیه شده است.
این کاروانسرا بر روی تپه ای در جنوب دریاچه نمک، واقع شده است. برای کاروانسرا، حیاطی به ابعاد ۲۰×۳۰ متر مربع در نظر گرفته شده است. دور تا دور حیاط، اتاق هایی دیده می شوند که با چند پله به کف حیاط راه می یابند. تعداد این اتاق ها، به ۲۹ عدد می رسند.
کاروانسرای مرنجاب تا دوره پهلوی کاربری خود را حفظ کرده بود. در دوره پهلوی، این کاروانسرا رونق خود را از دست داد. در دوران قبل از انقلاب تصمیم گرفتند که تعمیرات اساسی روی کاروانسرا انجام دهند. سپس، با اوج گیری انقلاب کار مرمت نیمه کاره رها شد.
چند سال بعد از پیروزی انقلاب و در سال ۱۳۷۸ خورشیدی، کاروانسرا توسط میراث فرهنگی خریداری شد. کاروانسرای مرنجاب با عنوان طرحی به نام پردیسان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. کار مرمت بنا حدود ۴ سال به طول انجامید.
هم اکنون این بنا به عنوان مهمان سرا تغییر کاربری داده است. تمامی اتاق های بنا مرمت شده است و جهت اقامت، به گردشگران اجاره داده می شوند. کاروانسرای مرنجاب در سال ۱۳۸۴ خورشیدی به ثبت ملی ایران رسید.
شرایط اقلیمی کویر مرنجاب
کویر مرنجاب از نظر آب و هوایی، دارای زمستان های نسبتا سرد و تابستان های گرم و خشک است. میزان بارندگی سالانه در این منطقه در حدود ۱۲۵ میلی متر است. در برخی از قسمت های کویر، رطوبت هوا بین ۲ الی ۵ درصد است.
در تعیین شرایط اقلیمی نواحی بیابانی، باد مهم ترین تاثیر را دارد. بادهای شهریاری و شمالی از جمله بادهای مطلوب کویر مرنجاب هستند. از بادهای نامطلوب و ویران کننده، می توان بادهای خراسان، طوفان، باد سیاه و به خصوص باد لوار را نام برد.
انواع جاذبه های گردشگری کویر مرنجاب
جاذبه های گردشگری فراوانی در کویر مرنجاب وجود دارند. این جاذبه را می توان به 4 دسته زیر تقسیم بندی کرد:
- جاذبه های تاریخی: این جاذبه های گردشگری در واقع بناهای ساخته شده در دوران مختلف هستند. از جمله جاذبه های تاریخی کویر مرنجاب، می توان کاروانسرای مرنجاب و چاه دستکن را نام برد.
- جاذبه های طبیعی: مناطق بکر و دیدنی کویر که به صورت طبیعی و از قبل وجود داشته اند، جزو جاذبه های طبیعی کویر می باشند. از جمله جاذبه های طبیعی می توان به تپه رمل ها، پلیگون های نمک و جزیره سرگردان اشاره کرد.
- جاذبه های علمی: پوشش گیاهی و جانوری که در کویر مرنجاب وجود دارند، نیازمند بررسی علمی هستند. در این مناطق، به دلیل بارش کم باران پوشش گیاهی بسیار حائز اهمیت است. علاوه بر آن، به دلیل سکوت و آرامشی که در کویر حکم فرماست و به دلیل نبود ارتفاعات، آنجا مکان مناسبی برای رصد ستارگان می باشد.
- توان های درمانی: انسان همیشه به دنبال آرامش بوده و هست. کویر مرنجاب و دیگر کویرها به دلیل واقع شدن در مناطق حاشیه ای، سکوت و آرامش را به گردشگران هدیه می کنند. همچنین، شن درمانی از جمله توان های درمانی کویر مرنجاب محسوب می شود.
معرفی تعدادی از جاذبه های گردشگری در کویر مرنجاب
کویرها دیدنی های بسیار دارند. در اینجا به معرفی برخی از آنها می پردازیم:
تپه های شنی بلند یا بندریگ
وزش باد در بیابان های سوزان مرنجاب، باعث حرکت شن و ماسه ها می شود. این شن و ماسه ها به تدریج در یک محل جمع می شوند و تپه های شنی و ماسه ای ایجاد می کنند. ارتفاع برخی از این تپه ها به ۲۰ متر می رسد. با تابش مستقیم آفتاب بر روی این تپه ها، منظره بسیار زیبایی ایجاد می شود.
قنات و استخر مرنجاب
در کنار کاروانسرای مرنجاب قناتی وجود دارد. آب این قنات با جوشش خود باعث ایجاد برکه ای زیبا گشته است که دارای آب شیرین می باشد. همان طور که می دانید، وجود آب در مناطق کویری، بسیار حائز اهمیت است.
دریاچه نمک و جزیره سرگردان
دریاچه نمک کویر مرنجاب، دریاچه ای بسیار زیباست که گردشگران زیادی را به سوی خود می کشاند. این دریاچه مثلثی شکل است و قسمت نوک تیز آن رو به شمال قرار دارد.
بارندگی ها و سیلاب هایی که در کویر رخ می دهند، باعث پر شدن دریاچه می شوند. در نهایت، گرمای سوزان کویر آب ها را بخار می کند و نمک در کف دریاچه باقی می ماند. برخی از بلورهای نمک اشکال هندسی زیبایی را می سازند و برخی بسیار بزرگ هستند.
در داخل دریاچه ۶ جزیره وجود دارند که ۵ جزیره آن کوچک است و یکی وسعت زیادی دارد. جزیره بزرگ که به نام جزیره سرگردانی نامیده می شود، دارای کوهی به وسعت ۵ کیلومتر مربع است. این کوه از سنگ های آتشفشان تشکیل یافته است.
چاه دستکن
جهت تامین آب این کاروانسرا چاهی وجود دارد که در حاشیه دریاچه نمک قرار گرفته است. این چاه دارای آب شیرین و قابل شرب است. گفته می شود که امام رضا (ع) در سفر خود به خراسان این چاه را حفر کرده است. حفر چاه به دست امام هشتم باعث شده است که به چاه دستکن شهرت یابد.
پوشش گیاهی و جنگل های این کویر
در حاشیه کویر مرنجاب، جنگلی به نام جنگل تاغ وجود دارد. وجود این جنگل در بیابانی سوزان بسیار قابل توجه است. این جنگل همه ساله گردشگران بسیاری را به خود جذب می کند.
در این جنگل، درختانی تنومند و پر شاخ و برگ به نام درخت تاغ وجود دارند. جنگل تاغ از جمله جاذبه های طبیعی کویر محسوب می شود. کویر مرنجاب علاوه بر جنگل تاغ، حدود ۱۲۰ هکتار جنگل دیگر نیز دارد که به دست مردم کاشته شده اند.
از دیگر پوشش های گیاهی کویر، می توان به درختان گز، بوته های قیچ، ارته، اسکنبیل و دم گاوی اشاره کرد. همگی این پوشش های گیاهی جزو گیاهان شورپسند می باشند.
جانداران این کویر
از آن جایی که این کویر از نظر آب و غذا برای موجودات زنده بسیار غنی است، جانداران زیادی در آن زندگی می کنند. از انواع حیوانات وحشی و درنده این منطقه می توان به موارد زیر اشاره کرد: شغال، گرگ، کفتار، گربه شنی و روباه شنی.
همچنین در سال های اخیر در کویر مرنجاب، یک جفت یوزپلنگ نیز رویت شده بود. گفته می شود که هم اکنون تعداد این یوزها افزایش یافته است و هنوز در منطقه وجود دارند.
از جمله حیوانات دیگر کویر مرنجاب، انواع مارمولک، مار، عقرب و تیهو هستند. پس هنگام سفر به کویر مرنجاب باید با احتیاط در آن قدم گذاشت.
در این کویر، گونه های مختلف پرندگان شکاری از قبیل عقاب و شاهین نیز وجود دارند.
زیبایی های کویر مرنجاب
کویرها مکانی هستند که در هنگام روز و شب، آرامش و سکوت عمیقی در آنها حکم فرماست. شب های کویر معمولا پر از ستاره های پرنور و تماشایی هستند. این ستاره ها در کویر آنقدر نزدیک و بزرگ جلوه می کنند که از تماشای آن سیر نمی شوید.
دراز کشیدن روی شن های داغ شده در نور آفتاب و تماشای ستارگان بی شمار شب، از زیبایی های کویر مرنجاب است. البته این کار را باید با احتیاط انجام داد، زیرا محل زندگی برخی جانداران، از جمله خزندگان و … در چند سانتیمتری زیر سطح ماسه های کویری است.
بازدید از این کویر دیدنی را از دست ندهید
گردشگری فقط بازدید از جنگل و کوه و دریا و مکان های تاریخی نیست. هر نقطه ای از دنیا، زیبایی های خاص خود را دارند. برای مثال، کویر مرنجاب با وجود اینکه تا چشم کار می کند ماسه و خاک در آن مشاهده می شود، ولی جایی بسیار تماشایی است.
کویر مرنجاب حتی بدون جاذبه های گردشگری خود، مکان بسیار مناسبی برای گردشگری است. اگر با تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی به شهرستان آران و بیدگل کاشان سفر کردید، بازدید از کویر مرنجاب در شمال کاشان را از دست ندهید.
ما در “دستی بر ایران” پیشنهاد می کنیم که هنگام سفر به کویر، حتما با خود راهنما به همراه داشته باشید. همچنین، پیشنهاد می کنیم که بازدید از شب های زیبای کویر و سایر جاذبه های گردشگری کاشان را از دست ندهید.
کویر مرنجاب کجاست؟
کویر مرنجاب در شمال شهرستان آران و بیدگل واقع شده و از توابع کاشان به حساب می‌آید. موقعیت مکانی کویر مرنجاب را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره کویر مرنجاب
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
مسافت بین شهر تهران تا کویر مرنجاب چقدر است؟
فاصله کویر مرنجاب از مرکز کلان شهر تهران کمتر از ۳۰۰ کیلومتر است که با توجه به میزان ترافیک شهری و جاده‌ای، بین ۴ تا ۵ ساعت در مسیر خواهید بود.
بهترین زمان سفر به کویر مرنجاب چه زمانی است؟
بهدلیل خشکی مسیر و هوای معتدل و کمبود حشرات، بهترین زمان برای سفر به کویر مرنجاب اواسط پاییز و اواخر آبان است؛ اما این را هم باید در نظر داشت که شب‌های کویر مرنجاب در زمستان به‌شدت سرد است. اگر در زمستان به کویر مرنجاب سفر می‌کنید، فکر چادرزدن در کویر را نکنید که به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
نکات سفر به کویر چیست؟
برای سفر به کویر توجه به این نکات لازم است:
• درنظرگرفتن بهترین زمان برای سفر به کویر
• همراهداشتن وسایل ضروری
• همراهداشتن آب و غذا به مقدار کافی
• همراهداشتن لباس مناسب
• همراهداشتن کلاه و کرم ضدآفتاب
• همراهداشتن نقشهی مسیریابی
آیا اجاره خانه در کویر مرنجاب مقدور است؟
اقامتگاه‌های متعددی در جای‌جای این کویر قرار دارند، مانند:
• هتل یلو
• اقامتگاه بوم‌گردی خانه باغ شاکر
• اقامتگاه بوم‌گردی خانه صفا
• اقامتگاه بوم‌گردی استاد مرتضی
کاروانسرای کویر مرنجاب کجاست و آیا قابل اقامت است؟
کاروانسرای مرنجاب در ۵۰کیلومتری شمال شرق آران و بیدگل و در حاشیه‌ی جنوب غرب پارک ملی کویر واقع شده است.
از سال‌های گذشته تاکنون، کاروانسرای مرنجاب، پذیرای گردشگران بسیاری بوده است.
در سال 1398، این کاروانسرا بازسازی شد و با امکانات مناسبی، در اختیار گردشگران کویری قرار گرفت.
از چه تفریحاتی در کویر مرنجاب میتوان بهره برد؟
پیاده‌روی در شن‌های روان، شتر سواری، موتور چهارچرخ سواری، آفرود سواری، چادرزدن و شبنشینی، تماشای ستاره‌ها و آسمان کویر در شب ازجمله تفریحات رایج در این کویر است.
آیا سفر به کویر مرنجاب با ماشین شخصی توصیه می‌شود؟
سفر به کویر مرنجاب با ماشین شخصی را توصیه نمی‌کنیم؛ زیرا مسیر پر از دست‌انداز است و ممکن است به ماشین آسیب برسد و به خرابی ماشین و گیرافتادن در کویر منجر شود. ضمن اینکه احتمال گم‌شدن در کویر بسیار زیاد است. بنابراین بهتر است سفر به‌صورت گروهی، با استفاده از خودروهای ویژه‌ی سفرهای آفرود و همراه با راهنمای تور باشد.
