غذا یکی از اساسی‌ترین نیازهای بشر است. بخش درخورتوجهی از این نیاز اساسی به‌واسطه‌ی زمین‌های کشاورزی تأمین می‌شود. مطابق با تحقیقات انجام‌گرفته، کاربرد بی‌رویه‌ی نهاده‌های شیمیایی، افزون بر اینکه منابع طبیعی را دچار تحلیل کرده، سلامتی انسان‌ها را هم تحت‌تأثیر قرار داده است. برای رفع این مشکل نباید از تأثیر کشاورزی ارگانیک (کشاورزی زیستی) در امنیت غذایی غافل شد. در ادامه معرفی غذاهای ایرانی و توجه به کیفیت مواد اولیه در تهیه این غذاها به سراغ کشاورزی ارگانیک در ایران می‌رویم.
گزارشی که در سال ۱۹۸۰ میلادی در ایالات متحده‌ی آمریکا تهیه و تدوین شد، نقطه‌ی عطفی در شیوه‌های کشاورزی به شمار می‌رود. این گزارش، کشاورزی ارگانیک را سیستم تولیدی می‌داند و به‌کاربردن نهاده‌های شیمیایی، آفت‌کش‌ها، تنظیم‌کننده‌های رشد و مواد افزودنی خوراک دام را در این سیستم ممنوع اعلام کرده است.
باید خاطر نشان کرد که کشاورزی به سبک امروزی در دنیا یکی از عوامل اصلی ازبین‌رفتن تنوع زیستی، انتشار گازهای گلخانه‌ای، بروز آلودگی‌های شیمیایی و نیز تخریب خاک است. در نتیجه، هم محیط زیست را به خطر می‌اندازد و هم سلامتی جامعه را تهدید می‌کند. به همین دلیل است که اصلاح شیوه‌های کشاورزی در ارتباط با امنیت غذایی مطرح می‌شود.
چگونگی تأثیر کشاورزی ارگانیک بر امنیت غذایی
کشاورزی ارگانیک در حقیقت استفاده از اطلاعات علمی و سنتی با هدف کاهش استفاده از سموم و مواد شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی است. پایه‌ی اصلی این نوع کشاورزی، مدیریت اکوسیستم می‌باشد و به هیچ عنوان، به نهاده‌های خارج از مزرعه وابستگی ندارد.
با اصلاح روش‌های کشاورزی و استفاده از نهاده‌های طبیعی می‌توانیم تولید را به‌شکلی مناسب و درست مدیریت کنیم؛ به‌گونه‌ای که اکوسیستم‌ها و چرخه‌های زیستی و فعالیت‌های بیولوژیکی خاک تقویت شوند. آنچه در این شیوه‌ی کشاورزی اهمیت بسیار دارد، استفاده از نهاده‌های داخل مزرعه و استفاده‌نکردن از نهاده‌های بیرونی است.
با توجه به این مطالب، می‌توان به اثرگذاری روش‌های کشاورزی بر امنیت غذایی پی برد. در اجلاس جهانی غذا که در سال ۱۹۹۶ میلادی تشکیل شد، چنین تعریفی برای امنیت غذایی ارائه گردید: امنیت غذایی زمانی به وجود می‌آید که همه‌ی افراد برای داشتن زندگی فعال و سالمی که مطابق با پسند و سلیقه‌ی آن‌هاست، در همه‌ی اوقات به غذای مناسب و ایمن و مغذی، دسترسی فیزیکی و اقتصادی داشته باشند.
با توجه به اینکه جمعیت جهانی نسبت به گذشته رشد چشمگیری داشته است، موضوع توانایی کشاورزی ارگانیک در تأمین نیاز بشر مطرح می‌شود. در حقیقت، شرکت‌های بیوتکنولوژیکی بزرگ این موضوع را مطرح کرده‌اند؛ شرکت‌هایی که از سموم و بذرهای اصلاح‌شده‌ی ژنتیکی استفاده می‌کنند. دراین‌باره، می‌توان به پتانسیل این شیوه‌ی کشاورزی در تأمین نیازهای غذایی جهان با استفاده از منابع پایدار اشاره کرد.
این نوع از کشاورزی با استفاده از تکنیک‌های محیطی بی‌خطر می‌تواند نیازهای غذایی مردم دنیا را تأمین کند. افزون بر آن، این نوع کشاورزی می‌تواند دسترسی افراد را به مواد غذایی افزایش دهد. بدین ترتیب، گروه‌های محروم از مواد غذایی را قادر می‌سازد در تولید محصولات کشاورزی و تجارت درگیر شوند.
با این تفاسیر، می‌توان کشاورزی زیستی یا ارگانیک را پایدارترین سیستم تولید غذا دانست که پتانسیل در خور توجهی در انطباق با وضعیت آب‌وهوایی دارد. اصولی که این نوع کشاورزی دنبال می‌کند، می‌تواند در تقویت سلامتی حیوانات و گیاهان نیز مؤثر باشد. ضمن آنکه می‌تواند به‌واسطه‌ی پیشگیری از بروز بیماری‌ها، تا حدودی هزینه‌های ناشی از درمان را کاهش دهد.
وضعیت کشاورزی ارگانیک در ایران
با توجه به بررسی‌های انجام‌شده در زمینه‌ی کشاورزی ارگانیک می‌توان گفت این نوع کشاورزی در کشور ایران در مراحل ابتدایی قرار دارد. بااین‌حال، در ایران زمینه‌های بالقوه‌ی فراوانی برای توسعه و ترویج کشت ارگانیک وجود دارد که البته نظام مشخصی برای بهره‌برداری از آن مشاهده نمی‌شود.
در مناطق روستایی، میزانی از اثربخشی کشت ارگانیک در ابعاد اقتصادی و اجتماعی و محیطی در موارد خاصی مشاهده می‌شود. این نشان می‌دهد که کشت ارگانیک در این مناطق تأثیرات یکپارچه و جامعی ندارد و نیاز به توجه بیشتری از سوی دولت و مسئولان دارد.
با بررسی نتایج، درمی‌یابیم که در زمینه‌ی توسعه‌ی کشاورزی سلامت‌محور، چالش‌های بسیاری در فراوری محصولات کشاورزی دیده می‌شود. بااین‌حال، از آنجایی که کشت ارگانیک سطح درآمد کشاورزان را بهبود می‌بخشد، به توجه بیشتری نیاز دارد. ترویج این نوع کشاورزی می‌تواند از سوی رسانه‌های جمعی و از طریق فرهنگ‌سازی صورت پذیرد.
از نظر کشاورزان، نبود تشکیلات و نهادهای مربوط به تولیدکنندگان از مهم‌ترین عوامل بازدارنده‌ی کشت ارگانیک است. آنها از وضعیت فسادپذیری محصولات عرضه‌شده به بازار و فروش کم این محصولات ناراضی هستند.
حاصل سخن
در سال‌های اخیر، به‌دلیل مشکلات و بیماری‌های ناشی از مصرف مواد غذایی ناسالم، به موضوع تهیه‌ی مواد اولیه‌ی مناسب بسیار توجه شده است. در این زمینه، توجه به تأثیر روش کشاورزی زیستی در امنیت غذایی در اولویت قرار دارد. امروزه، بیشتر کشاورزان از کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها و سموم، به میزان زیادی استفاده می‌کنند. این مواد اثرات سوئی بر سیستم ایمنی بدن می‌گذارند. در این راستا، توجه به کشاورزی ارگانیک می‌تواند تا حد مناسبی این مشکل را رفع کند.
با مطالعه‌ی شیوه‌های کشاورزی سنتی ایران، می‌توان از سابقه‌ی کشاورزی بدون مصرف نهاده‌های بیرونی اطلاع یافت. با استفاده از دانش روز و اطلاع‌رسانی به کشاورزان، فرهنگ‌سازی و سایر اقدامات، می‌توانیم به رشد اقتصادی جوامع محلی و ارتقای فرهنگ غذایی مردم کمک کنیم. در نهایت، با توسعه و ترویج گردشگری روستایی، چنین فرهنگی نهادینه خواهد شد و سلامتی و سربلندی جامعه را در پی خواهد داشت.
چنانچه با خرید تورهای داخلی قصد گشت‌وگذار در روستاهای کشور را دارید، حتماً از کشاورزان منطقه درباره‌ی کشت ارگانیک سؤال کنید. «دستی بر ایران» در راستای نیل به توسعه‌ی پایدار در ایران، گردشگری مسئولانه را ترویج می‌دهد؛ به همین منظور، نقش کشاورزی ارگانیک در امنیت غذایی و سلامت جامعه را نیز اطلاع‌رسانی می‌کند.
