برای آشنایی با چشم انداز فرهنگی و طبیعی الموت، باید آداب و رسوم، صنایع دستی، هنرها، رسوم مذهبی و فرهنگی منطقه الموت را عمیقا مورد بررسی قرار دهید. چنین نکته های چشمگیری هستند که الموت را به یک مقصد گردشگری اصلی تبدیل کرده اند.
الموت از نظر فرهنگی، یکی از مناطق غنی ایران می باشد، از نظر جغرافیایی بین دو رشته کوه قرار دارد و منطقه ای در استان قزوین است. از آنجا که الموت توسط بخشی از کوه های البرز در بر گرفته شده است، رودخانه های بسیاری به این منطقه سرازیر می شوند. در ضمن، چشمه های آب معدنی و درمانی ای وجود دارند که به عنوان جاذبه های مهم گردشگری، تلقی می شوند.
علاوه بر این، قلعه های الموت، میراث باستان شناسی اصلی این منطقه هستند. این قلعه ها مکان ترویج فرقه اسماعیلیه به رهبری حسن صباح و پیروان پر شور او بوده است. بناهای سنگی و مقبره ها، جاذبه های دیگر این منطقه هستند. ریشه های عمیق اعتقادی، رسوم فرهنگی پیش از اسلام، همچون آیین های زرتشتی و مزدک، و میراث ادوار گذشته به طور عمیق در فرهنگ محلی ریشه دوانده اند.
چشم انداز طبیعی و جغرافیایی الموت
الموت منطقه ای کوهستانی واقع در شمال قزوین است. این منطقه در بین کوه های الموت و طالقان و دره الموت محصور شده است. الموت، از شمال به مازندران و رامسر، از جنوب به کوه های طالقان و آبیک، از جنوب غربی به قزوین، از غرب به ابهر و طارم سفلی و از شرق به شهرستان رودبارِ زیتون محدود شده است.
مساحت این سرزمین کوهستانی که تمام بخش های آن در ارتفاعات البرز واقع شده است، 1919 کیلومتر مربع می باشد.
بخشی از منطقه الموت که در حاشیه دره شاهرود واقع شده است، از کوهپایه و ارتفاعات آن گرمتر است. هرچند این مناطق بسیار به هم نزدیک هستند و بین دو وضعیت آب و هوایی، فاصله زیادی وجود ندارد، اما تغییرات دمایی قابل توجهی در این مناطق وجود دارد.
منطقه کوهپایه ای، در زمستان، بسیار سرد و برفی است و در تابستان، خنک است و منطقه نزدیک به شاهرود در زمستان و تابستان، آب و هوای گرمتری دارد. میانگین دمای سالانه الموت، 5/5 درجه سانتی گراد است و میانگین بارش سالانه آن 405 میلی متر است.
روستاهای الموت متشکل ازخانه هایی است که با معماری بومی خشتی، سنگ لاشه و چینه و به شکل استپی ساخته شده اند.
جمعیت و اقتصاد منطقه الموت
بر اساس سرشماری ایران در سال 2006 میلادی، جمعیت الموت 121886 نفر بود. مردم محلی، گیلک هستند و به زبان گیلکی صحبت می کنند.
کشاورزی و دامپروری مشاغل اصلی مردم محلی هستند. علاوه بر این، صنعت گردشگری در این منطقه نسبتا رونق دارد.
هنر و صنایع دستی، دیگر مولفه های اقتصادی این منطقه هستند.
چشم انداز فرهنگی الموت: هنرها و صنایع دستی
یک مطالعه عمیق در زمینه چشم انداز فرهنگی الموت، بدون بررسی سبک زندگی ساکنان آن، ناقص خواهد ماند. روستاییان برای برطرف کردن نیازهای روزانه خود، همواره به هنرهای سنتی اشتغال داشته اند. کارگاه های خانگی، مکان هایی برای خلق انواع هنرها و صنایع کاربردی هستند.
در گذشته، تمام زنان خانه دار الموت، هنرمندانی بودند که قادر به برطرف کردن نیازهای خانه بودند و به همراه همسران خود، نقش موثر و سازنده ای ایفا می کردند.
منابع اساسی مورد نیاز برای تولید صنایع دستی در الموت، در خود روستا در دسترس هستند و روستاییان نیازی به خارج شدن از منطقه الموت برای تهیه مواد، پیدا نمی کنند. نگهداری از احشام، عامل اقتصادی کلیدی ای است که مبینِ منبع اصلی صنایع دستی الموت است. روستاییان برای تولید فرش، قالیچه و لباس، از پشم حیوانات استفاده می کنند.
روستاییان این منطقه به تولید صنایع دستی ای همچون موارد زیر اشتغال دارند: قالی بافی، گلیم و طرح های مختلف چادر شب که با رنگ های طبیعی ای تولید می شوند، از گیاهان موجود در کوه ها و دره های الموت به دست می آیند.
سایر صنایع دستی این منطقه عبارتند از پارچه بافی، چادر شب، ایزار (سفره ای پارچه ای برای نگهداری نان)، صوف بافی و پن بافی (نوعی پارچه بافی)، جاجیم (نوعی قالیچه)، جل بافی (نوعی قالی بافی)، گیوه (نوعی کفش سنتی)، جوراب و نمد.
چشم انداز فرهنگی الموت: تاریخ منطقه
الموت نام بخشی از منطقه رودبار الموت است. علاوه بر این، نام قلعه ای در این منطقه هم هست. الموت واژه ای فارسی است که از واژه باستانی “اله آموت” اقتباس شده است. در زبان فارسی باستانی، اله به معنای “عقاب” و آموت به معنای “آموزش و یادگیری” است. بر اساس این مفهوم، می توان به این نتیجه رسید که عقاب ها در بلندترین کوه های الموت آشیانه ساخته اند.
قلعه الموت در حال حاضر در منطقه کوهستانی الموت واقع شده است. اگرچه کل منطقه، امروزه به عنوان رودبار الموت شناخته می شود، اما در گذشته رودبار نام داشته است. رودبار در زبان فارسی به معنی منطقه ای است که رودخانه های زیادی در آن وجود دارد. تمام رودخانه ها به شاهرود سرازیر می شوند. شاهرود، رودخانه ای اصلی است که از منطقه رودبار عبور می کند. به همین دلیل است که مردم محلی، این منطقه را “رودبار شاهرود” می نامند.
از دوره پیش از اسلام تا زمان سلطنت سلجوقی، رودبار شاهرود، بخشی از منطقه دیلم بود. این منطقه، گاهی اوقات پایتخت اصلی سلسله دیلمیان و گاهی اوقات بخشی از قلمروهای تحت فرمان آنها بود.
در دوره سلطنت اسماعیلیون در رودبار شاهرود، قلعه الموت به قدری شهرت کسب کرد که مردم محلی، نام بخشی از این منطقه را از نام این قلعه گرفتند. قلعه تاریخی الموت، منطقه رودبار شاهرود را به عنوان رودبار الموت، مشهور کرد.
جاذبه های تاریخی الموت
برای آشنایی بیشتر با چشم انداز فرهنگی و طبیعی الموت ، باید به این منطقه رفت و جاذبه های تاریخی بسیار آن را سر فرصت دید:
- قلعه الموت
قلعه الموت یکی از قلعه های تاریخی منحصر به فرد ایران است. نام آن بیانگر کاری است که حشاشین در پاسخ به مهاجمان خارجی، انجام داده اند.
این قلعه در شمال شرقی روستای گازرخان و در بالای صخره ای به ارتفاع 2163 متر از سطح دریا، واقع شده است. ارتفاع صخره نسبت به زمین های مجارش، 220 متر است.
1-1: اقتدار قلعه الموت
حمدالله مستوفی مورخ ایرانی، آورده است که محمد بن زید، این قلعه را ساخت و سپس در سال 1093 پس از میلاد، حسن صباح آن را تصرف کرد. امروزه، نام دیگر آن، قلعه حسن صباح است. دلیل اصلی شهرت این قلعه، فعالیت های امنیتی و نظامی حسن صباح بود.
او به یک شخصیت افسانه ای تبدیل شده بود. حاکمان سلجوقی به دلیل عزم راسخ وی برای مقاومت در برابر آنها، سرگردان و درمانده شده بودند.
حسن صباح برای مردم این منطقه، سیستم مدیریت آب را طراحی کرد. پیش از وی، مردم منطقه، از سیستم فاضلاب و آب بدبو، در عذاب بودند. او این مشکل را برای آنها حل کرد. وی همچنین در قلعه خود، کتابخانه غنی ای برای دانشمندان هم دوره خود، ساخت. محبوبیت وی، بخاطر کمک هایش به مردم محلی، رو به افزایش بود.
1-2: معماری قلعه
برای کسب اطلاعات بیشتر از چشم انداز فرهنگی و طبیعی الموت ، باید معماری این بنای بسیار برجسته را مطالعه کنیم.
این صخره در دامنه جنوب غربی کوه های هودکان واقع شده است. به عقیده عطاءالملک جوینی، مورخ ایرانی قرن چهاردهم میلادی، زمانی که از قسمت شمال شرقی به این صخره بلند نگاه می کنید، شبیه به یک شتر خوابیده به نظر می رسد. به عقیده فریا استارک، جهانگرد و سفرنامه نویس انگلیسی-ایتالیایی، قسمت بالایی صخره شبیه به کشتی ای است که دماغه آن به سمت شمال غرب امتداد یافته است.
قلعه شامل دو بخش در قسمت های شرق و غرب است. هر کدام از این بخش ها، شامل قلعه پایینی و قلعه بالایی هستند.
طول قلعه حدود 120 متر است و عرض آن در قسمت های مختلف، بین 10 تا 35 متر، متغیر است. دیوار شرقی قلعه بالایی یا قلعه بزرگ، از سنگ و گچ ساخته شده است. این قسمت در مقایسه با قسمت های دیگر، در شرایط بهتری قرار دارد. طول این قسمت حدود ده متر و ارتفاع آن، بین 4 تا 5 متر است. در ضلع جنوبی، اتاق کوچکی در دل صخره ها کنده شده است که کاربرد آنها به عنوان اتاق نگهبان است.
در سمت شرقی این اتاق، دیواری به ارتفاع دو متر وجود دارد. در ضلع شمال غربی قلعه بالایی، دو اتاق وجود دارد که در دل کوه کنده شده اند. در اتاق اول، یک چاله آب کوچک وجود دارد که اگر آب آن تخلیه شود، دوباره از آب پر می شود. در پای این اتاق، دیوار شمالی قلعه به طول 12 متر و پهنای یک متر قرار دارد. این دیوار، در سطح پایین تری نسبت به قلعه واقع شده است و پرتگاه مهیبی دارد.
در سمت جنوب غربی این قسمت از قلعه، حوضچه ای به طول 8 متر و عرض 5 متر در سنگ، کنده شده است. این حوضچه در گذشته مخزن آب بوده است و هنوز هم با بارش های فصلی، پر از آب می شود.
در گوشه جنوب غربی این حوضچه، درخت تاک کهنسالی وجود دارد که هنوز هم سبز است. مردم محلی معتقدند که حسن صباح این درخت را کاشته است. احتمالا این قسمت از قلعه، مکانی است که حسن صباح 35 سال در آن اقامت داشته و مریدان خود را هدایت می کرده است.
نگهبانان قلعه و خانواده هایشان، در سمت شرقی این قلعه، اقامت داشته اند. اکنون، تنها بخش کوچکی از دیوار جنوبی باقی مانده است. در سمت شمالی این دیوار، 10 آخور برای احشام در دل صخره ها کنده شده است. دیوار غربی این قسمت، با ارتفاع دو متر، باقی مانده است، اما قسمت شرقی تخریب شده است.
بین دو قسمت قلعه، یعنی قلعه بالا و قلعه پایین، یک فضای میدانگاهی احاطه شده با یک دیوار وجود دارد که محوطه قلعه را به دو قسمت تقسیم می کند. امروزه ردهایی از سنگ و خاک در میدانگاه وجود دارند که بدون شک بقایای چندین ساختمانی است که زمانی، در این مکان وجود داشته اند.
1-3: امکانات دفاعی قلعه الموت
تنها راه ورود به قلعه الموت در انتهای ضلع شمال شرقی، چند متری پایین تر از برج شرقیِ قلعه، واقع شده است. در دامنه جنوبی قلعه، آبراهی به طول تقریبی 50 متر و عرض 2 متر وجود دارد. این آبراه از آبی که از داخل قلعه سرچشمه گرفته، پر شده است. بنابراین، از این قسمت، هیچ راه نفوذی به قلعه وجود ندارد.
به هنگام مطالعه در مورد سبک زندگی روزمره ساکنان این منطقه، متوجه می شوید که امکانات دفاعی این قلعه، به چشم انداز فرهنگی الموت شباهت دارد.
1-4: تخریب قلعه
پایان این قلعه افسانه ای، زمانی فرا رسید که مغول ها به ایران حمله کردند. هولاکو خان، حاکم مغول و کسی بود که بخش اعظمی از آسیای غربی را فتح کرده بود. وی در سال 1256 به سربازان خود دستور داد که قلعه را به آتش کشیده و آن را ویران کنند.
متاسفانه، حفاری های انجام شده در دوره قاجار، توسط افراد غیر متخصصی که در جستجوی گنج در قلعه الموت بودند، به این قلعه تاریخی آسیب رسانده است.
اینجا می توانید اطلاعات بیشتری از قلعه الموت کسب کنید.
- قلعه نویزر شاه
چندین قلعه و دژ وجود دارند که نمایانگر چشم انداز فرهنگی و طبیعی الموت هستند. اینجا یکی دیگر از آنها را معرفی می کنیم:
این قلعه باستانی در شمال روستای گرمارود ساخته شده است. این قلعه، مستحکم و شکست ناپذیر بود. دیوارها، اتاق ها و مخازن این قلعه، باقی مانده اند.
- قلعه لمبسر
این قلعه در 3 کیلومتری شمال شرقی شهر رازمیان واقع شده است و مستحکم ترین و بزرگترین قلعه، در منطقه الموت است. قدمت این قلعه به دوره پیش از اسلام بر می گردد.
- قلعه شیر کوه
این قلعه در محل تقاطع طالقان رود و الموت رود و در نزدیکی روستای باغدشت واقع شده است. این قلعه، مکانی برای مقابله با مهاجمان بوده است. دره های عمیق اطراف قلعه، برج های دیده بانی مرتفع، هشت مخزن بزرگ تامین آب، و اجاق بزرگ سنگی، از مشخصه های قلعه شیرکوه هستند.
- آرامگاه سنگی حسن آباد و کاروانسرای سنگی پیچ بُن
این دو بنای تاریخی، میراث اصلی منطقه الموت هستند. آرامگاه سنگی حسن آباد، مربوط به دوره ساسانیان است و در بالای تپه ای مشرف به روستای حسن آباد واقع شده است. قدمت کاروانسرای پیچ بن به دوره صفویه بر می گردد و در نزدیکی آخرین روستای الموت و در جاده قدیم قزوین-تنکابن واقع شده است.
- امامزاده زرآباد
به منظور کاوش در چشم انداز فرهنگی منطقه الموت، لازم است که با بناهای دیگر آن منطقه هم آشنایی داشته باشید، اینجا یک زیارتگاه معروف را معرفی می کنیم:
روستای زرآباد جایی است که زیارتگاه امامزاده علی اصغر در آن واقع شده است. این روستا، یکی از بزرگترین روستاهای منطقه رودبار الموت است و در فاصله حدودا 81 کیلومتری شهر قزوین واقع شده است. این روستا به ویژه به دلیل وجود زیارتگاه امامزاده علی اصغر، شهرت یافته است.
این مکان، در بین روستاییان به دلیل وجود درخت چنار در حیاط امامزاده، شهرت دارد. آنها بر این عقیده هستند که در روز عاشورا از این درخت خون می چکد. هر ساله، در روز عاشورا، بسیاری از مردم برای دیدن این درخت چنار، به این روستا سفر می کنند.
دیگر جاذبه های تاریخی الموت از جمله قلعه شمس کلایه در شمال شهر شمس کلایه و قلعه قسطین لار واقع در غرب روستای قسطین لار که هر یک از نظر چشم انداز، زیبایی های خاص خود را دارند.
چشم انداز طبیعی الموت
در اطراف دریاچه اوان، علاوه بر گونه های گیاهی، گونه های جانوری متنوعی هم وجود دارند. بز، خرس قهوه ای، روباه، شغال، گرگ، گراز، گربه وحشی، عقاب، شاهین، جغد، بلدرچین، دارکوب، سبز قبا، لاک پشت، خرچنگ و ماهی، حیواناتی هستند که در الموت زندگی می کنند.
- دریاچه اوان
الموت جاذبه های طبیعی بسیاری دارد. در ادامه بررسی چشم انداز فرهنگی و طبیعی الموت ، به معرفی مشهورترین آنها می پردازیم که دریاچه اوان است.
جاده الموت به قزوین، یک مسیر تماشایی و سرسبز با یک گردنه زیبا اما خطرناک است که از دشت رجایی عبور می کند. حدود سه ساعت طول می کشد تا به دو راهی ای برسید که یک مسیر آن به قلعه الموت و مسیر دیگر به دریاچه اوان منتهی می شود.
این دریاچه زیبای حدودا هفت هکتاری، در هفت کیلومتری قزوین واقع شده است. این دریاچه در میانه چهار روستای اوان، وربن، زواردشت و زرآباد واقع شده است.
دریاچه اوان با مساحتی حدود 70000 متر مربع، در ارتفاع 1815 متری سطح دریا واقع شده است. چشم انداز این دریاچه، گردشگران بسیاری را به خود جذب می کند.
- حیات وحش و پوشش گیاهی
وجود گونه های گیاهی بی شمار در امتداد دریاچه، چشم انداز طبیعی زیبایی را خلق کرده است که یکی از عوامل اصلی جذابیت این منطقه به حساب می آید.
به جز درختانی همچون بید، چنار، سپیدار، سیب، گیلاس، فندق و گردو، گیاهان علفی ای همچون، گون، کنگر و شیرین بیان هم در نزدیکی این دریاچه وجود دارند.
در اطراف دریاچه اوان، علاوه بر گونه های گیاهی، گونه های جانوری متنوعی هم وجود دارند. بز، خرس قهوه ای، روباه، شغال، گرگ، گراز، گربه وحشی، عقاب، شاهین، جغد، بلدرچین، دارکوب، سبز قبا، لاک پشت، خرچنگ و ماهی، حیواناتی هستند که در الموت زندگی می کنند.
لیست بالا به منظور معرفی چشم انداز طبیعی الموت و چیزهایی که در آنجا خواهید دید، بیان شده است.
- هفت درخت کهنسال
سازمان میراث فرهنگی ایران، پنج درخت چنار کهنسال از شهر رازمیان و دو درخت توت کهنسال روستای صفرین را در فهرست میراث ملی ثبت کرده است.
درختان چنار، 400 تا 650 سال و درخت توت، 250 سال سن دارند.
منطقه الموت در نقش یک آهن‌ربا
چشم انداز فرهنگی و طبیعی الموت، به خودی خود، مانند یک قطب مغناطیسی برای جذب گردشگران است. با توجه به مطالب ذکر شده، کاملا واضح است که پتانسیل عظیمی برای گردشگری در این منطقه وجود دارد. هر ساله، بسیاری از ایرانیان و مسافران بین المللی از منطقه الموت بازدید می کنند و اطلاعاتی از این منطقه کسب می کنند و از بازدید خود لذت می برند.
الموت قزوین کجاست؟
الموت قزوین در شمال شرقی این شهر واقع شده است که تا تهران حدود 200 کیلومتر فاصله دارد. در زیر موقعیت مکانی این منطقه را مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره چشم انداز فرهنگی و طبیعی الموت
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
دلیل شهرت منطقه الموت قزوین چیست؟
منطقه الموت قزوین به دلیل قلعه‌های معروفش از دوره مقاومت فرقه اسماعیلیه در برابر اشغالگران سلجوقی و مغول، شهرت بسیاری یافته است. دو دژ الموت و لمبسر معروف‌ترین قلعه‌های این منطقه هستند.
چرا قلعه الموت را قلعه حسن می‌نامند؟
این قلعه در گذشته مقر حسن صباح بوده است. وی بنیانگذار فرقه اسماعیلیان الموت بود. به همین دلیل، مردم محلی این قلعه را قلعه حسن نیز می‌نامند.
فاصله قزوین تا الموت چند کیلومتر است؟
فاصله قزوین تا الموت در حدود 70 کیلومتر است.
صنایع دستی منطقه الموت چیست؟
مردم این منطقه در تولید صنایع دستی مانند جاجیم بافی، گلیم بافی، قالی بافی و چادرشب شهرت دارند.
ویژگی خاص چشم انداز طبیعی الموت چیست؟
منطقه الموت دارای کوه‌های فراوان و مرتفعی است که عبور و مرور را دشوار می‌سازند. در عین حال، زمستان‌های زیبا و پربرف ارتفاعات، دسترسی به نقاط مختلف آن را با چالش بسیار روبه‌رو می‌کرده است.
ویژگی خاص چشم انداز فرهنگی الموت چیست؟
این منطقه از زمان‌های بسیار قدیم و حتی پیش از هخامنشیان، در کنترل شهریاران البرز بوده است. ساکنان این کوهستان‌ها همواره به مقاومت و سرسختی در برابر متجاوزین خارجی شهرت داشته‌اند.
