چشمه علی دامغان مجموعه‌ی بسیار زیبایی است که به سه دوره‌ی تیموریان، صفویان و قاجار تعلق دارد. این مجموعه که از جاهای دیدنی دامغان به شمار می‌آید، متشکل از دو عمارت، یک مسجد، یک باغ و چشمه‌ای است که بیشتر به عنوان تفرجگاه پادشاهان قاجاری استفاده می‌شد. در گذشته، مجموعه‌ی مزبور دارای گرمابه نیز بوده است که امروزه اثری از آن مشاهده نمی‌شود.
با توجه به این‌که پیرامون این مجموعه را تپه‌ها و رشته کوه‌های البرز احاطه کرده‌اند، آبوهوای بسیار مطبوعی دارد. این جاذبه‌ی تاریخی و گردشگری، در سال ۱۳۴۸ خورشیدی به ثبت ملی ایران رسیده است.
دیرینگی ساخت مجموعه چشمه علی دامغان
از آن‌جا که شهر دامغان، زادگاه فتحعلی شاه قاجار است، او علاقه وافری به این شهر نشان می‌داد. بر اساس اسناد تاریخی، فتحعلی شاه در سفر به خراسان برای دفاع در برابر نادر میرزا، نزدیک چشمه‌ای در شهر دامغان توقف می‌کند.
از آن‌جا که مکان مزبور از آبوهوای خوبی برخوردار بوده است فتحعلی شاه دستور می‌دهد در این مکان عمارتی بنا کنند. سازندگان نیز این عمارت را به شکلی می‌سازند که دو طرف آن باز باشد تا بتوان از صدای آب چشمه‌ی پیرامون بنا لذت برد.
چشمه علی دامغان در گذشته دارای چند مجرای آب بود که سبب می‌شد آن را «عالی بولاغ یا هزار چشمه» بنامند. در کنار عمارت مزبور، مسجدی نیز قرار داشت که آن را هم به دستور فتحعلی شاه ساختند. این بدان جهت بود که فتحعلی شاه عقیده داشت بنای ساخته شده نیاز به کعبه‌ی ثانی دارد. البته، هم اکنون اثری از این مسجد مشاهده نمی‌شود.
عمارت چشمه علی دارای دو وقف‌نامه بود که در دیوار مسجد قرار داشت، اما اکنون به دلیل مخروبه شدن مسجد، اثری از آن دیده نمی‌شود. البته، در مکان مسجد پیشین، مسجد دیگری بنا شده است که بر زیبایی عمارت چشمه علی می‌افزاید.
علاوه بر آن، این عمارت در اضلاع شمالی و جنوبی خود دارای دریاچه است که زیبایی و شکوه آن را بسیار بیشتر می‌کند. دریاچه‌ی موجود در ضلع شمالی عمارت از آب بیشتری برخوردار است و آب چشمه‌ی موجود را تأمین می‌کند.
ویژگی‌ها و سبک معماری عمارت‌های مجموعه
مجموعه چشمه علی دامغان به طور کلی دارای دو قسمت مختلف به شرح زیر است:
عمارت قراول‌خانه: این عمارت به دستور آقا محمد خان قاجار از خشت ساخته شده است و از سبک معماری صفوی پیروی می‌کند. عمارت قراول‌خانه در واقع مکانی جهت استراحت قراول‌ها یا نگهبانان و محل نگهداری و توقف ارابه‌ها و اسب‌های سلطنتی محسوب می‌شد.
بنای ساخته شده در داخل آب: بدنه‌ی این بنا که توسط فتحعلی شاه قاجار بنا شد و در قسمت شمالی مجموعه قرار دارد، آجری و پایه‌ی آن سنگی است. بنای دو طبقه‌ی مزبور، دارای ایوانی محصور در آب است و حدود ۵۰۰ متر از تپه‌های آبده فاصله دارد. هر دو طبقه‌ی این ساختمان از دو جهت باز است تا بتوان دریاچه را به راحتی مشاهده کرد.
علاوه بر آن، این مجموعه دارای سردر زیبایی نیز هست که ساخت آن را به آقا محمد خان قاجار نسبت می‌دهند. البته، این سردر به سبک معماری صفوی ساخته شده است. به همین دلیل، در اسناد مربوط به آن، بنای اصلی سردر را به دوره صفویان نسبت داده‌اند.
علت نامگذاری عمارت به چشمه علی
درباره‌ی علت نامگذاری این چشمه روایت‌های بسیاری مطرح شده است و نمی‌توان فقط به یکی از آنها بسنده کرد. برای مثال، عده‌ای از مردم محلی نام این چشمه را به علی بن موسی الرضا (امام هشتم شیعیان) نسبت می‌دهند.
به عقیده‌ی آنها امام رضا (ع) هنگام سفر از کعبه به سوی مشهد به قصد عبادت در این مکان توقف می‌کند. سپس، این چشمه به دلیل حضور او از زمین می‌جوشد و بیرون می‌آید.
یکی دیگر از این روایت‌ها به داستان جاری شدن چشمه از زیر پای دُلدُل (نام مرکبی که امام علی (ع) بر آن سوار می‌شد) اشاره دارد.
کنار این چشمه، یک درخت چنار قدیمی نیز قرار دارد که مردم محلی به دلیل باورهای مذهبی، این درخت را مقدس می‌دانند. آنها به این درخت مقدس دخیل می‌بندند تا آرزوهایشان برآورده شود.
مجموعه چشمه علی دامغان در سال 1386، به سبب وجود عمارت داخل چشمه و همچنین وجود درختان اطراف آن، به منطقه‌ی نمونه‌ی گردشگری تبدیل شد. این درختان که شامل درخت بید، صنوبر، زردآلو و گردو هستند، با آب زلال چشمه آبیاری می‌شوند و زیبایی خاصی به آن می‌بخشند.
در گذشته، بر روی منبع آب این چشمه سنگ منقوشی قرار داشت که زیبایی آن را دو چندان می‌کرد. هم اکنون، اثری از این سنگ مشاهده نمی‌شود. این چشمه در اوایل قرن نوزدهم میلادی به خاطر امام عصر (عج) وقف مردم شد.
چشمه علی از جمله بناهای تاریخی زیبای شهر دامغان است
«دستی بر ایران» توصیه می‌کند ضمن توجه به اصول گردشگری مسئولانه از مجموعه‌ی زیبای گردشگری چشمه علی و سایر جاذبه‌های گردشگری دامغان دیدن کنید.
چشمه علی دامغان کجاست؟
این مجموعه در استان سمنان، ۳۰کیلومتری شمال غرب شهرستان دامغان قرار دارد. موقعیت مکانی این چشمه را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره چشمه علی دامغان
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
چشمه علی دامغان شامل چه بناهایی است و به کدام دوره تعلق دارد؟
این مجموعه شامل دو عمارت، یک مسجد، یک باغ و چشمه است که به سه دوره‌ی تیموریان، صفویان و قاجار تعلق دارند.
ساختار چشمه علی دامغان چگونه است؟
در محوطه‌ی چشمه علی، دو دریاچه است که یکی در شمال و دیگری در جنوب عمارت فتحعلی‌شاه قرار دارند. بنای چشمه علی شامل دو ساختمان است؛ یکی عمارت قراول‌خانه که بنایی خشتی و معماری صفوی دارد و به‌دستور آقا محمد‌خان قاجار ساخته شده است و دیگری بنایی آجری است که درون آب ساخته شده و پایه‌‌های سنگی دارد.
علت نامگذاری چشمه علی به این نام چیست؟
آب چشمه علی از مجموعه چشمه‌هایی تأمین می‌شود که کف استخر غربی و پای چنار قدیمی وجود دارند. بنا به یک روایت مذهبی، این چشمه از کوبیدن سم اسب حضرت علی(ع)، دلدل، ایجاد شده است. نام قدیمی این چشمه را عالی بولاغ گفته‌اند که واژه‌ای است ترکی و به تعدد چشمه‌های کوچک و بزرگ این مجموعه دلالت می‌کند.
