هنر مینای نقاشی یکی از شاخه‌های صنایع دستی ایران است که هنرمندانش برای تزیین ظروف از آن بهره می‌برند. هنرمندان میناکار ابتدا سطح فلزات مختلف را با لعاب سفید رنگی پوشش می‌دهند و سپس آنها را طراحی و رنگ‌آمیزی می‌کنند.
مینای نقاشی چیست؟
این هنر دستی جهت تزیین ظروف مختلفی نظیر گلدان، قدح، زیورآلات، گلاب‌پاش و… کاربرد دارد. برای این کار، ابتدا لعاب سفید رنگی با استفاده از سرب، قلع، بلور و ریگ چخماق ساخته می‌شود. سپس، ظرف فلزی مورد نظر را به داخل این لعاب فرو می‌برند و آن را در داخل کوره‌ای با ۷۵۰ درجه قرار می‌دهند.
عمل حرارت‌دهی ظروف سه بار تکرار می‌شود تا لعابی با قطر معین و مشابه چینی روی آن شکل بگیرد. سپس، سطح این لعاب به دو روش مختلف طراحی می‌شود که در زیر به شرح آنها می‌پردازیم:
طراحی با مداد
در این روش، سطح لعاب را پس از طراحی با مداد، با لعاب‌های رنگی می‌پوشانند.
طراحی روی کاغذ و انتقال آن بر روی ظرف لعاب‌کاری شده
در روش مزبور، ابتدا طرح مورد نظر بر روی کاغذ نقاشی می‌شود و سپس، کاغذ به اصطلاح «سوزنی» می‌گردد. سوزنی کردن یعنی طرحِ روی کاغذ را با استفاده از سوزن، سوراخ سوراخ می‌کنند.
در نهایت این کاغذ را روی ظرف لعاب‌خورده قرار می‌دهند و سطح آن را با گرده‌ی زغال می‌پوشانند. بدین ترتیب، طرح روی کاغذ بر روی ظرف منتقل می‌شود تا رنگ‌آمیزی آن آغاز گردد. پس از این کار، ظرف مورد نظر برای آخرین بار جهت تثبیت رنگ داخل کوره قرار می‌گیرد.
مینای نقاشی روی فلز (مس)
برای اجرای این هنر از فلزات مختلف استفاده می‌شود که امروزه استفاده از مس بیشتر مرسوم است. فلز مسِ مورد استفاده در این روش باید از این خصوصیات ویژه برخوردار باشد:
- فلز مس مورد استفاده باید خالص، ناب و از نوع مرغوب باشد.
- قبل از آغاز کار، فلز با استفاده از اسید، چربی‌زدایی گردد.
نقاشی میناکاری روی کاغذ
این روش میناکاری که با استفاده از کاغذهایی موسوم به «کاغذ گلاسه» انجام می‌شود، امروزه مورد توجه بسیاری از هنرمندان قرار گرفته است. استادکاران برای انجام میناکاری ابتدا طرح‌های مختلفی بر روی کاغذ می‌کشند و آن را سوزن‌کاری یا سمباده‌کاری می‌کنند. سپس، این طرح را با استفاده از لعاب یا خاکسترِ دوده بر روی بوم نقاشی انتقال می‌دهند.
برای این‌که طراحی به خوبی انجام بگیرد، هنرمند میناکار از کاغذ گلاسه استفاده می‌کند؛ این کاغذ، دارای روکشی براق، سطحی صاف و مقاوم است. استفاده از کاغذهای مزبور سبب می‌شود که طرح ایجاد شده بر روی آن به دلیل شفاف بودن، زیبا و درخشان به نظر برسد.
این نوع طراحی که به میناکاری روی کاغذ شهرت دارد، جهت تزیین دیوارهای اماکن زیارتی، تاریخی، گردشگری و… مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنرمندان برای این کار از طرح‌های مختلفی نظیر طرح‌های اسلیمی، گل‌وبلبل، طرح‌های شاهنامه و… بهره می‌برند.
جالب این‌که برای تمیز کردن این نوع میناکاری به عنوان کاغذ دیواری، نیازی به مواد شوینده نیست. این نوع کاغذ به وسیله‌ی دستمالی مرطوب به راحتی تمیز می‌شود.
نقاشی مینا روی شیشه
در این شاخه از میناکاری، ظروف و اشیای مختلف شیشه‌ای با استفاده از هنرِ رنگ و نقاشی، تزیین می‌شود. دیرینگی این هنر به قرن‌ها پیش برمی‌گردد و آثار متعددی از آن در موزه‌های ایران و جهان وجود دارند.
در طول تاریخ، هنرمندان این حرفه، کنده‌کاری‌های پیچیده و ظریف و همچنین، نقاشی‌های حرفه‌ای قابل توجهی را بر روی ظروف شیشه‌ای ایجاد کرده‌اند. البته، در صنایع دستی مزبور گاهی از خطوط ساده و رنگی نیز بر روی ظروف فلزی استفاده می‌شود.
لازم به ذکر است که در گذشته این هنر با چینش تکه‌های شیشه‌ی رنگی در کنار هم به وجود می آمد و جهت تزیین معابد و کلیساها استفاده می‌شد. با این وجود، امروزه از آن جهت تزئین ظروف مختلف شیشه‌ای و طراحی دکوراسیون بهره می‌برند.
رعایت برخی نکات در این نوع میناکاری ارزش محصول نهایی را افزایش می‌دهد. برخی از این نکات عبارتند از:
- استفاده از طرح‌ها و نقش‌های اصیل
- هماهنگی طرح‌ها و رنگ‌های به کار برده شده بر روی ظروف در صورت استفاده از رنگ‌های متنوع
- جلوگیری از زیاده‌روی در طراحی و رنگ‌آمیزی نقش‌های مختلف
- سپردن کار به نقاش با تجربه برای ایجاد طرحی‌هایی با ظرافت بیشتر
رنگ مینای نقاشی
این رنگ‌ها به صورت پودر بسیار نرمی هستند که از آنها جهت تزئین ظروف لعاب‌کاری‌شده استفاده می‌شود. آماده‌سازی و ترکیب رنگ به دو روش زیر صورت می‌گیرد:
روش اول
ابتدا رنگ مخصوص میناکاری را با آب و کمی گلیسیرین مخلوط می‌کنند. سپس، با استفاده از کاردک‌های مخصوص بر اساس طرح مورد نظر، آن را بر روی قسمت‌های معینی از سطح شیشه پخش می‌کنند. این رنگ، مایع و روان است و نحوه‌ی اجرای آن بر روی سطح شیشه، به نقاشی آب‌رنگ بر روی کاغذ شباهت دارد.
روش دوم:
رنگ‌های مینایی در این روش به جای آب، با روغن کاج یا اسطوخودوس ترکیب می‌شوند. سپس، ترکیب به وجود آمده، همانند نقاشی رنگ و روغن، بر روی زمینه‌ی سفید قرار می‌گیرد.
در دو روش مزبور، پیش از قرار دادن ظروف مینای نقاشی در داخل کوره، آنها را به آرامی روی چراغ الکلی حرارت می‌دهند. این کار سبب می‌شود که روغن استفاده شده در آن بسوزد و از بین برود. این حرارت‌دهی که در حد متعادل انجام می‌شود موجب می‌گردد سطح رنگ کمی جمع شود، تا رنگ محبوس در پسِ آن، حالتی حبابی به خود بگیرد.
در نهایت، ظرف مورد نظر با لایه‌ای از مینای شفاف، لعاب‌کاری می‌شود و برای بار دوم به کوره منتقل می‌گردد. امروزه، با پیشرفت علم، رنگ‌های شیمیایی جایگزین رنگ‌های معدنی و طبیعی شده‌اند. اگرچه این رنگ‌ها معایبی هم دارند، اما امکان اجرای میناکاری بر روی سطح چوب، سرامیک، طلق و… را ایجاد نموده‌اند.
مینای نقاشی ترکیبی از هنر نقاشی و میناکاری است
کارگاه‌های صنایع دستی ایران به عنوان مکان های آفرینش‌های هنری و صنعتی، تحقق رویای انسان کهن محسوب می‌گردند. در بازدید از جاذبه‌های گردشگری شهرهای ایران، تماشا و خرید از این کارگاه‌ها را در برنامه‌ی سفر خود بگنجانید. بدین ترتیب، شما نیز می‌توانید سهمی در بقا و احیای این صنایع داشته باشید. دستی بر ایران در راستای توسعه‌ی گردشگری مسئولانه شما را به بازدید از این کارگاه‌ها دعوت می‌کند.
پرسش‌های متداول درباره هنر مینای نقاشی
برای پیداکردن پاسخ سایر سؤال‌هایتان، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست با ما در ارتباط باشید. ما در کوتاه‌ترین زمان به پرسش‌های شما پاسخ خواهیم داد.
هنر میناکاری چیست؟
از هنر دستی مینای نقاشی یا میناکاری برای تزیین زیورآلات و ظروف مختلفی نظیر گلدان، قدح و گلاب‌پاش استفاده می‌کنند. هنرمندان میناکار ابتدا سطح فلز را با لعاب سفید رنگی پوشش می‌دهند و سپس آنها را طراحی و رنگ‌آمیزی می‌کنند و بعد، در کوره حرارت می‌دهند.
در هنر مینای نقاشی طراحی روی لعاب به چه روشی انجام می‌شود؟
در این هنر تزیینی، طراحی لعاب به دو روش صورت می‌گیرد: طراحی با مداد یا طراحی روی کاغذ و انتقال آن روی ظرف لعاب‌کاری‌شده.
مینای نقاشی روی چه فلزی به کار می‌رود؟
فلزات مختلفی در اجرای این هنر، استفاده می‌شوند. اما امروزه، مس خالص بیشتر به کار می‌رود.
مینای نقاشی روی کاغذ چیست؟
روشی از هنر میناکاری است که بر روی کاغذ گلاسه انجام می‌شود. سپس، طرح را با استفاده از لعاب یا خاکسترِ دوده، روی بوم نقاشی انتقال می‌دهند. میناکاری روی کاغذ برای تزیین دیوارهای مکان‌های زیارتی و تاریخی استفاده می‌شود. طرح‌هایی همچون اسلیمی، گل‌وبلبل و طرح‌های شاهنامه در این هنر متداول‌اند.
نقاشی مینا روی شیشه چه جایگاهی در بین هنرمندان دارد؟
دیرینگی هنر نقاشی مینا روی شیشه به قرن‌ها پیش برمی‌گردد و آثار متعددی از آن در موزه‌های ایران و جهان وجود دارد. در این شاخه از میناکاری، ظروف و اشیای مختلف شیشه‌ای را با استفاده از هنر رنگ و نقاشی تزیین می‌کنند.
