فرش ایرانی شاهکاری باشکوه و کهن از هنرمندان سرزمینمان است. بافنده‌ی ایرانی، طبیعت و فرهنگ و حافظه‌ی تاریخی مردمانش را با تاروپود فرش گره می‌زند. دردها و رنج‌های بافنده در میان رنگارنگی قالی کمی التیام می‌یابد و امید به زندگی درونش رشد می‌کند.
موزه‌ی فرش ایران یکی از جاهای دیدنی تهران است. هنگام بازدید از آن، هنر بافندگانی از سراسر ایران، روحتان را نوازش خواهد داد. این موزه در ضلع شمال غربی پارک لاله، تقاطع خیابان کارگر و فاطمی قرار دارد.
فرش ایرانی
فرش‌های ایرانی از شاهکارهای منحصربهفردی هستند که ایرانیان از روزگار باستان خلق می‌کرده‌اند. آن‌ها را بهعنوان فرش های پارسی میشناسند؛ اما این فرش‌ها در واقع بر اساس سنتها و فنون یکسانی توسط گروههای قومی مختلف ایران بافته شده‌اند.
قدیمی‌ترین فرش یافتشده «پازیریک» نام دارد. باستانشناسی روسی بهنام «سرگی رودنکو» آن را در رشتهکوههای آلتای کشف کرده است. درباره‌ی قدمت این فرش و اینکه چه قومی آن را بافته است، بین پژوهشگران اختلاف وجود دارد؛ اما روی فرش نقش‌هایی از بنای تخت جمشید بافته شده است که آن را به عهد هخامنشیان و ایران زمین پیوند می‌دهد. پازیریک گواهی بر قدمت این هنر در ایران است.
فرش در نقاط مختلف کشورمان تقریباً به یک شیوه بافته می‌شود؛ فقط تفاوتهای اندکی در تهیه‌ی مواد اولیه و رنگرزی و نوع گرهزدن تاروپود وجود دارد. هر منطقه نقشه و طرح خاص خود را دارد. افراد باتجربه در این حرفه، میتوانند با توجه به نقش قالی محل بافت آن را حدس بزنند.
نقشه‌های هر منطقه از طبیعت و روحیات مردمان آنجا الهام گرفته شده است. فرش ایرانی گاه در هیبت فاخر فرش تبریز و قم و گاه در لباس ساده و روستایی خرسکبافهای غرب کشور دیده می‌شود. موزه فرش ایران به نمایش این هنر ایرانی می‌پردازد.
تاریخچه ساخت موزه فرش ایران
ساخت بنای موزه در سال ۱۳۴۰ بهعنوان گالری فرش آغاز و نیمهکاره رها شد. سال ۱۳۵۵، شهبانو فرح پهلوی، دستور تکمیل بنا و ساخت موزه‌ی فرش را صادر کرد. بنای قدیمی با تغییرات اساسی تکمیل گشت. گروهی نیز مأمور شدند از سراسر ایران فرش‌های باارزش را برای نمایش در نمایشگاه جمع‌آوری کنند. در 22بهمن۱۳۵۶ موزه با حضور شهبانو افتتاح شد. عبدالرضا فرمانفرمائیان معمار موزه فرش ایران است.
معماری بنای موزه
بعد از عبور از حیاطی سرسبز و پرگل، به بنای ساده اما زیبای موزه می‌رسیم. در حیاط چند المان هنری مرتبط با فرش ساخته شده است. موزه با ساختمانی سفیدرنگ و دو طبقه، نمونه‌ای از معماری مدرن دوره‌ی پهلوی است. در نمای بیرونی، خطوطی منظم از سقف بنا تا زمین بهگونهای ایجاد شده‌اند که دار قالی را تداعی کنند.
درهای چوبی بلندی بازدیدکنندگان را به داخل تالار هدایت می‌نماید. معماری داخلی بنا ساده و کمپیرایه است تا همهی تمرکز بازدیدکننده بر فرش‌ها باشد. در تالار، چای‌خانه‌ی سنتی و غرفه‌ی فروش قرار دارد. همچنین چند فرش نفیس و نقشه‌ای از ایران بر دیوار نصب گردیده است. در نقشه‌ی ایران، نوع فرش بافتهشده در استان‌های مختلف مشخص است.
ویترینی از ابزارهای مختلف بافندگی، ویترینی از برخی مواد طبیعی در حال منسوخشدن و همچنین نخهای رنگشده و دارهای قالیبافی نیز در تالار وجود دارند.
گاهی اوقات، کسی پای دار قالی مینشیند و بازدیدکنندگان میتوانند چگونگی بافتهشدن فرش را ببینند.
پس از تالار، به سالن نمایش فرش موزه فرش ایران می‌رسیم که در دو طبقه ساخته شده است.
فرش‌ها و اشیای دیگر موزه
سالن طبقهی اول به نمایشگاه دائمی و سالن طبقهی دوم به نمایشگاه موقت فرش‌ها یا اشیای مرتبط با فرش اختصاص یافته‌اند. اغلب، قدیمی‌ترین نمونهها متعلق به دوره‌ی صفویان هستند. نمونه‌های معاصری هم در موزه فرش ایران به چشم میخورند. این فرش‌ها بافتههای قرن بیستم هموطنان ما در نقاط مختلف ایران هستند.
قدیمی‌ترین فرش این موزه «قالی سنگشکو» متعلق به دوره‌ی صفویان است. قالی سنگشکو در عهد صفویان و بعدها قاجاریان بافته می‌شد. نقش این فرش‌ها دربردارندهی تصاویری از داستان‌های ادبی با مضامین عاشقانه و حماسی و اسطوره‌ای مانند دیدار لیلی و مجنون و نبرد سیمرغ و اژدهاست. حضور این نقشمایهها در قالی‌ها ریشه در آیین و باورهای تمدن‌های قدیم ایران داشته است.
در موزه فرش ایران، هفت فرش نفیس با طرح حیوان و شکارگاه از عهد صفویان وجود دارد.
برخی از طراحی‌ها و الگوهای سنتی و بسیار کمیاب هم در بین این فرش‌ها دیده میشوند. طرحهای پرتره، بته، مثلث سیترونی و حیوانات را میتوان در بین طرحهای مختلف این مجموعه یافت.
در نمایشگاه، فرش‌هایی از استان‌ها و شهرهای مختلف مانند تبریز، کاشان، اصفهان، کردستان و گاهی از لهستان وجود دارد.
فرش‌های لهستانی در عهد صفویان و به‌سفارش کشور لهستان بافته شده‌اند و به نام «لهستانی» شهرت یافته‌اند. این فرش‌ها اثر دست هنرمندان اصفهانی در قرن هفتم میلادی است. در بافت آن‌ها از نخ ابریشم استفاده گردیده که با رنگهای طبیعی رنگ‌آمیزی شده‌اند. رشته‌هایی از طلا و نقره نیز در پودهای فرش به کار رفته است. در حال حاضر، 300 نمونه از این فرش‌های لهستانی در سراسر جهان موجود است که هفت تخته از آن‌ها به ایران برگردانده شده.
انواع اشیا در موزه فرش ایران
همهی فرش‌هایی که پیشتر ذکر شد و نیز طرحهای مشهور، به دو صورت بافته میشوند و در دو دسته میگنجند:
- فرش‌های شهرباف که در مراکز اصلی فرشبافی مانند کاشان، کرمان، اصفهان، تبریز، خراسان و کردستان بافته شده‌اند.
- فرش‌های عشایری که در مناطق مختلف مانند شمال غرب (فرش‌های شاهسونها)، غرب (فرش‌های بختیاری و کردی و لری)، شمال شرق (فرش‌های ترکمنی)، جنوب شرقی (فرش‌های بلوچی) و نظایر آن‌ها بافته شده‌اند.
دیگر امکانات موزه فرش تهران
در موزه‌ی فرش تهران امکانات دیگری ازجمله کتابخانهای با حدود ۷هزار کتاب در دسترس محققان و علاقهمندان قرار گرفته است. این موزه سینما دارد که فیلمهایی مختص فرشبافی و طراحی نقوش گلیم را در آنجا نمایش میدهند.
افزون بر این، برای حفظ هنرها و فنون مرتبط با فرش، کلاسهای مختلفی در زمینههای آموزش بافتن، طراحی، ترمیم و رفوکاری فرش برگزار می‌شود.
موزه فرش ایران کجاست؟
این موزه در تهران، ضلع شمال غربی پارک لاله قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این موزه را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره موزه فرش ایران
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
قدیمی‌ترین فرش موزه فرش ایران کدام است؟
قدیمی‌ترین فرش موزه، قالی با نقش سنگشکوست که متعلق به دوره‌ی صفویه است.
ریزباف‌ترین فرش موزه فرش ایران کدام است؟
ریزباف‌ترین فرش‌ها متعلق به کارگاه عمو اوغلو در دوره‌ی پهلوی است. فرش‌هایی از این کارگاه در کاخ‌های سعدآباد و نیاوران استفاده شده است.
آیا پازیریک در موزه فرش ایران نگهداری می‌شود؟
پازیریک قدیمی‌ترین فرش یافته شده است. این فرش در موزه‌ی آرمیتاژ روسیه نگهداری می‌شود. فقط نمونه‌ای هم‌طرح آن بافته شده است که در موزه فرش ایران است.
