مهارت لنج سازی و لنج رانی، سنتی ایرانی در خلیج فارس

یکی از نمونه های میراث فرهنگی ناملموس در ایران که به طور سنتی در خط ساحلی خلیج فارس انجام میشود، “مهارت لنج سازی و لنج رانی ایرانی” است. در سال 2011 میلادی، این مهارت در فهرست آثار ایران در یونسکو به ثبت رسید. آنچه که از سفر به سواحل خلیج فارس به دست می آورید، شناختن این گروه از ایرانیان سخت کوش و مهارتهای منحصر به فرد آنها است.

در قاموس ملوانان لنج، بادها هر یک نام مختص به خود را دارند. از رنگ آب و ارتفاع موج هم مانند نامهای مختص باد، برای پیش بینی آب و هوا استفاده میشود. آسمان پهناور، چه در طول روز با موقعیت خورشید در آسمان، چه در شب با موقعیت ستارگان راه را به ملوانان نشان میدهد.

لنج ایرانی از واژه تا ساختار

از نظر ریشه شناسی، لنج از واژه انگلیسی ” Launch” (به معنای به آب انداختن کشتی) مشتق شده است. ظاهرا، لنج ایرانی، نوعی قایق بزرگ یا کشتی کوچک بوده که سالها به منظور انتقال مسافران یا بار، استفاده می شده است. چنین قایق هایی که به عنوان صنایع دستی محلی شناخته می شوند، صدها سال است که در سواحل خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند، دیده می شوند.

از نقطه نظر ساختاری، لنج های ایرانی، گونه خاصی از قایقهای بادبانی هستند که به منظور حرکت، به جای بادبان با موتور تجهیز شده اند. معمولا سازندگان لنج، یک عرشه باز یا نیمه باز می سازند تا بتوانند از آن برای ماهیگیری، غواصی، جستجوی مروارید، معامله و حمل و نقل کالا استفاده کنند.

هر لنج دست ساز نام مختص به خود را دارد. هرچند سازندگان، این کشتیها را به جای اینکه بسازند تعمیر می کنند، برخی از این نامها هنوز هم وجود دارند. برخی از این اسمها عبارتند از سماچ، سماح، حوری، بتیل، قطر، شوئی، تشاله، ماشو، کوچی، منجی، بگاره، جالبوت، سامبووک و بوم.

مهارت لنج سازی در دستان گلافان

این صنعت در منطقه خلیج فارس قدمت بالایی دارد و قدمت آن به دوره افشاریه یعنی نیمه اول قرن 18 میلادی برمی گردد. سازندگان لنج ایرانی را “گلاف” خطاب می کنند. گلافها از ابزارهای ساده و اولیه استفاده می کردند. آنها امروزه هم از همان روش و ابزارها استفاده می کنند. از آنجا که آنها از ابزارهای و روشهای قدیمی استفاده می کنند، فرایند ساخت ساختمان لنجها، به زمان زیادی نیاز دارد.

مراکز و مواد اولیه لنج سازی

ساخت لنج به تعداد محدودی مواد اولیه نیاز دارد. در مرحله اول، آنها چارچوب را از چوبهای مستحکم و مقاوم در برابر رطوبت می سازند. این یکی از مواد اصلی ای است که برای ساخت لنج استفاده می شود. گام بعدی، ساختن بدنه قایق از جنس تخته های چوبی هندی به نام “سای” است. برای اتصال قطعات به یکدیگر از برخی لوازم جانبی (همچون میخ، پیچ و مهره) استفاده می شود که آنها را نیز از همان مکانی تهیه می کنند یا این که از اصفهان خریداری می نمایند.

در آخر، آنها از پارچه های آغشته به روغن نارگیل و کنجد برای تزئین و تقویت بدنه قایق استفاده می-کنند. آنها این تکنیک را به زبان محلی “کَلَفت کوبی” مینامند. شکاف های لنج ها را با چنین پارچه های آغشتهای پر می کنند و آنها را با قیر مهروموم می کنند تا از عدم نفوذ آب به داخل اطمینان حاصل کنند.

خاستگاه مهارت لنج سازی، این صنعت قدیمی ایرانی، “بندر کنگ” در جنوب ایران است. قدمت سنت ساخت لنج در این بندر به زمانی برمی گردد که این منطقه به مکانی برای سکونت تبدیل شد. در زمان های قدیم، تعداد زیادی لنج و کشتی از آفریقا تا چین و حتی مدیترانه از این منطقه عبور می کردند. بندر بوشهر، بندر گناوه، بندر ریگ، بندر شیف و برخی بنادر دیگر در ساحل جنوبی ایران، درگیر ساخت لنج بوده اند و هستند.

تزئینات لنج سازی

ایرانیان به منظور جذاب تر کردن جلوه های مهارت لنج سازی، تزئینات ادبی و هنرهای نمایشی را خلق کردند. چنین میراث فرهنگی ناملموسی تا حدودی با روشهای ساخت قایق، قایقرانی، برنامه ریزی و هدایت مسیر و پیش بینی آب و هوا مرتبط هستند که به طور سنتی از پدر به پسر منتقل می شوند.

موسیقی در لنج ایرانی

از زمانهای بسیار قدیم، موسیقی و ریتم جزء جدایی ناپذیر از فرهنگ لنج رانی بوده است. واژه لنج همیشه با زمزمه گروهی ملوانان در حال سفر در دریا همراه بوده است. این تصویر اسرارآمیز، لنجرانی در ذهن هرکسی به تصویر می کشد. ملوانان، در حالی که به طور ملایم آهنگهای خاصی را می خوانند، با ثبات قدم به راه خود نیز ادامه می دهند.

برای دیدن مهارت لنج سازی ایرانی، به بنادر جنوبی بروید

سفری به سواحل خلیج فارس و بازدید از بنادر آن برای دیدن ملوانان آوازخوان تجربه منحصر به فردی است که برای سالها در حافظه شما باقی خواهد ماند. سفری به این منطقه، تجربه سیاحتی شیرین در فرهنگ و تاریخ ایران است. خواه به صورت شخصی به این مناطق می روید خواه در قالب بسته تورهای داخلی، اطمینان حاصل کنید که چنین بازدیدی را در برنامه تان می گنجانید.

مهارت لنج سازی و لنج رانی ایرانی، از جمله میراث فرهنگی ناملموس ایران است که هر ایرانی باید آن را از نزدیک ببیند.

پرسش‌های متداول درباره مهارت لنج سازی و لنج رانی

اگر پاسخ پرسش‌های شما در زیر موجود نیست، می‌توانید سوال‌های خود را در بخش دیدگاه‌های همین بخش مطرح کنید. ما حتما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.